Godinu dana nakon usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti i pravnom statusu vjerskih zajednica u Skupštini Crne Gore 27. decembra 2019. novi parlamentarni saziv usvojio je njegove izmjene dva i po sata nakon ponoći, 29. decembra.
Na zakonskim izmjenama, koji su prije godinu dana izglasali poslanici ranije vlasti iz redova Demokratske partije socijalista (DPS), insistirala je Srpska pravoslavna crkva (SPC), kojoj se ovako izlazi u susret. Ta crkva mjesecima je protestovala, nezadovoljna dijelom zakona koji se odnosi na imovinska prava i obaveznu registraciju crkava i vjerskih zajednica.
Promjene zakona izglasali su poslanici nove parlamentarne većine koja je formirana nakon izbora 30. oktobra ove godine, na kojima je nakon tri decenije vlast izgubio DPS. Vlast je osvojila koalicija stranaka bliska SPC, uključujući i novog premijera Zdravka Krivokapića čija je Vlada formalno predložila promjenu zakona.
Od 81 poslanika u crnogorskom parlamentu za promjene zakona je glasao 41 poslanik, koliko ih ima nova parlamentarna većina.
Iako je bio na snazi od 8. januara ove godine sada već "stari" zakon nije praktično primjenjivan.
Prva verzija Zakona o slobodi vjeroispovijesti, na koju se odnosi prijedlog izmjena, utvrđena je na nacrtu zakona iz 2015. godine koji je povučen nakon oštrih protesta SPC, koja je smatrala da država želi da ozakoni oduzimanje imovine Mitropolije crnogorsko-primorske SPC.
Taj Nacrt zakona je, osim registracije vjerskih zajednica koje deluju u Crnoj Gori, predviđao da se prostor djelovanja vjerske zajednice ne može prostirati van teritorije te države i da naziv vjerske zajednice ne smije sadržati službeni naziv druge države i njena obilježja.
Četiri godine kasnije, nakon više neuspjelih javnih rasprava, usvojivši dio primjedbi SPC, crnogorska Vlada je 16. maja 2019. usvojila konačan Prijedlog zakona o slobodi vjeroispovijesti kojim je predviđeno da će svi vjerski objekti koji su bili imovina države Crne Gore prije gubitka njene nezavisnosti i pripajanja Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, a koji kasnije nisu na odgovarajući pravni način prešli u svojinu neke vjerske zajednice, biti prepoznati kao državna imovina.
Prema tumačenju crnogorske istorije kojom se rukovodila i vlada u Podgorici, tada je došlo do vojne okupacije Crne Gore od strane Kraljevine Srbije i nasilne aneksije zemlje. Nešto kasnije je ukinuta i autokefalna Crnogorska pravoslavna Crkva i svedena je na mitropoliju i eparhiju unutar Srpske pravoslavne crkve čiji patrijarh ima sjedište u Beogradu.
SPC je tada saopštila da država planira da joj otme imovinu, da je zakon za tu crkvu "neprihvatljiv", "diskriminatoran", da država "grubo narušava" princip odvojenosti crkve od države, kao i da se "agresivnim intervencionizmom upliće u unutrašnja pitanja crkava i vjerskih zajednica".
Tadašnji premijer Duško Marković je rekao da zakon "predstavlja završni korak na ovom istorijskom putu kulturne emancipacije Crne Gore, jer njime garantujemo svakom građaninu Crne Gore slobodu da po sopstvenoj savesti bude ili ne bude vernik bilo koje veroispovesti, pri čemu država štiti imovinu i kulturno blago koje pripada svim građanima i obezbeđuje da zakoni Crne Gore jednako važe za sve, na čitavoj teritoriji naše države".
Do izglasavanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti u decembru 2019. u Crnoj Gori je važio zakon o vjerskim zajednicama iz 1977. godine.
Neposredno pred izglasavanje zakona Duško Marković, tadašnji premijer bio je na razgovoru kod pape Franje kome se SPC žalila zbog namjere crnogorske vlade da usvoji Zakon o slobodi vjeroispovijesti u najavljenom sadržaju.
Protesti SPC su počeli i prije izglasavanja zakona.
Litije i auto-litije, incidenti, privođenja, izbori... Kako je izgledala turbulentna crnogorska godina sa Zakonom o slobodi vjeroispovijesti, od njegovog burnog usvajanja, preko uticaja na izbore, do praktičnog ukidanja usvajanjem suštinskih promjena - retrospektiva Radija Slobodna Evropa:
27. i 28. decembar 2019. - Usvajanje Zakona
Obezbjeđenje crnogorskog parlamenta udaljilo je poslanike opozicionog Demokratskog fronta (DF) nakon što su nasilno prekinuli sjednicu. Poslanici DF-a su nasrnuli na sto predsjedavajućeg, psovali i vrijeđali kolege iz skupštinske većine i poručili da će ostati u sali kako ne bi dozvolili glasanje o Vladinom Zakonu o slobodi vjeroispovijesti.
U Skupštini Crne Gore još se pregovara o Vladinom prijedlogu Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Centar Podgorice policija i dalje blokira kako bi spriječila demonstracije opozicionog Demokratskog fronta. Istovremeno, pristalice Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori sa svještenstvom dočekuju ponoć na mostu u centru grada, pored policijske barikade.
- Tenzije i hapšenja nakon usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti
- Đukanović potpisao Zakon o slobodi vjeroispovijesti
Od januara do marta litije i protesti
Od noći usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovjesti i incidenata zabilježnih u Skupštini Crne Gore, u toj državi, Srbiji i BiH entitetu Republici Srpskoj održavaju se protesti podrške Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Vjernici u gotovo svim gradovima, predvođeni sveštenicima, u večernjim satima najprije prisustvuju crkvenim obredima u hramovima, a zatim se izlazi u šetnju glavnim gradskim ulicama.
Iz Mitropolije crnogorsko-primorske je najavljeno da će povodom Zakona o slobodi vjeroispovijesti podnijeti ustavnu žalbu, te da očekuju da Ustavni sud proglasi sporne odredbe neustavnim.
3. januar 2020. - Protestne note ambasadora
Protestvovalo se i ispred ambasade Crne Gore u Beogradu što je dovelo do diplomatskog zatezanja, jer je zvanična Podgorica smatrala da je Beograd neadekvatno reagovao na pokušaje paljenja crnogorske zastave tokom tih protesta.
4. januar 2020. - Sinod o Zakonu
Sinod je naveo da će SPC i njene eparhije u Crnoj Gori svim raspoloživim zakonskim i pravnim sredstvima štititi verska prava i slobode i istovremeno pozivati sve relevantne činioce na obnovu svestranog dijaloga po ovom nadasve važnom i osetljivom pitanju", objavljeno je na sajtu Informativne službe SPC, koja ovaj zakon naziva "antiustavnim i anticivilizacijskim".
6. januar 2020. - SPC i CPC različito o Zakonu
Mitropolit crnogorsko primorski Srpske pravoslavne crkve Amfilohije je u obraćanju vjernicima u Podgorici, Zakon o slobodi vjeroispovijesti nazvao bratoubilačkim, a 'Božjim čudom' okarakterisao svakodnevna okupljanja građana koji se protive tom Zakonu. Istovremeno, mitropolit obnovljene ali kanonski nepriznate Crnogorske pravoslavne crkve Mihailo je, obraćajući se vjernicima i poštovaocima te crkve, ocijenio da je Crna Gora dobila Zakon o slobodi vjeroispovijesti, koji je u skladu sa najsavremenijim evropskim standardima.
8. januar 2020. - Zakon stupa na snagu
Zakon o slobodi vjeroispovijesti ili uvjerenja i pravnom statusu vjerskih zajednica u Crnoj Gori, koji je izazvao nezadovoljstvo Srpske pravoslavne crkve i opozicije predvođene Demokratskim frontom (DF) stupio je na snagu, 8. januara.
14. januar 2020. - "Srpska Nova godina", Zakon tema molebana
Vjernici Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Podgorici proslavili su početak nove godine po Julijanskom kalendaru u Hramu hristovog vaskrsenja. Moleban je služio mitropolit SPC Amfilohije.
Centralna tema i ovog obraćanja bio je Zakon o slobodi vjeroispovijesti koji je SPC oštro kritikovala.
15. januar 2020. – Zakon kao međudržavni problem?
Nakon što je Vlada Crne Gore iskazala spremnost da razgovara sa Mitropolijom crnogorsko-primorskom Srpske pravoslavne crkve (SPC) o aktuelnom problemu imovine i statusu u Crnoj Gori, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je upozorio da se adresa za razgovor nalazi u Beogradu u Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Da li Vučićeva izjava najavljuje izmještanje razgovora o unutarcrnogorskom problemu na međudržavni problem i kako će ta poruka uticati na potencijalni dijalog?
19. januar 2020. - Vjera i nacija
U atmosferi skandiranja nacionalističkih poruka, posmatrača i učesnika, na obali rijeke Morače u glavnom gradu Crne Gore, organizovan je tradicionalni vjerski običaj plivanja za "časni krst". Desetine muškaraca plivanjem u hladnoj vodi učestvovali su u najavljivanju hrišćanskog praznika Bogojavljenja.
Praznik se obiljeležava u okolnostima povišenih političkih tenzija nakon što je na snagu stupio Zakon o slobodi vjeroispovijesti u Crnoj Gori, za koji Srpska pravoslavna crkva tvrdi da za cilj ima i oduzimanje imovine religijskih zajednica u toj državi.
I sam pristuan na obali Morače, Mitropolit SPC Amfilohije, povodom izjave Mila Đukanovića da Zakon neće povući, poručio je predsjedniku Crne Gore da bi trebalo da "čuje glas naroda".
21. januar, 2020. - Država na čekanju zbog spora sa SPC
Dok se vrh Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori i državna vlast žestoko spore oko opravdanosti i svrhe donošenja Zakona o slobodi vjeroispovijesti, sve ostalo u Crnoj Gori kao da je stalo. Parlament ne zasjeda, a priča oko izbornih reformi, koja bi trebalo da bude preovlađujuća u godini izbora, pala je u drugi plan.
24. januar 2020. – Zakon otvorio i pitanje Srba u Crnoj Gori
Nakon što je usvajanje Zakona o slobodi vjeroispovijesti za posljedicu imalo i otvaranje pitanja položaja Srba u Crnoj Gori, predstavnici državnih vlasti u Republici Srbiji su iskazali visoku zainteresovanost za predstojeći popis stanovništva u toj državi, kao i za zastupljenost Srba u crnogorskoj administraciji.
Dok u srpskoj opoziciji u Crnoj Gori tvrde da su Srbi diskriminisani, crnogorska vlast se poziva na podatke koji govore da diskriminacije po nacionalnoj osnovi nema.
27. januar 2020. - Politička kriza i kletve
Politička kriza u vezi sa usvajanjem Zakona o slobodi vjeroispovijesti u javni diskurs je ponovo uvela kletve kojima velikodostojnici Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori upozoravaju na posljedice "otimačine crkvene imovine" za šta optužuju crnogorsku vlast.
31. januar 2020. - Usred sukoba oko zakona hapšenja članova porodice opozicije
U prostorije podgoričkog Centra bezbjednosti (CB) privedeno je 16 osoba, među kojima je i 68-osmogodišnja Ratka Knežević, majka jednog od lidera Demokratskog fronta (Df)i poslanika te opozicione grupacije Milana Kneževića.
U podgoričkom Sudu za prekršaje pokrenut je postupak protiv Ratke Knežević, majke Milana Kneževića, poslanika opozicionog Demokratskog fronta (DF) u crnogorskom parlamentu.
Šezdesetosmogodišnja Knežević se tereti zbog ometanja i omalovažavanja policijskih službenika tokom pretresa njene porodične kuće u Zeti, kod Podgorice, u ranim jutarnjim satima, 31. januara.
5. i 6. februar 2020. - Policija neće pa hoće da obezbjeđuje protestne litije
Iz Uprave policije je saopšteno da od 6. februara njeni pripadnici više neće obezbjeđivati litije, te da će svu odgovornost za eventualne incidente snositi organizatori. Iz Crkve su i pored negodovanja zbog ove odluke saopštili da će nastaviti molitvena okupljanja, koja se u skoro svim gradovima Crne Gore organizuju četvrtkom i nedeljom.
Nakon toga su dogovorene zajedničke obaveze, policije i SPC i odgovornosti povodom javnih okupljanja – litija, koja se organizuju zbog nesalaganja sa usvojenim Zakonom o slobodi vjeroispovjesti.
- Policija C. Gore više neće obezbjeđivati litije, SPC ne odustaje
- Policija Crne Gore: Obezbjeđivaćemo litije u skladu sa zakonom
7. februar 2020. - EU komesar pozvao na dijalog
Evropski komesar za proširenje Oliver Varhelji je prilikom prve zvanične posjete Podgorici, nakon sastanka s premijerom Duškom Markovićem, pozvao sve strane u Crnoj Gori na dijalog i pronalaženje rješenja u vezi sa Zakonom o slobodi vjeroispovijesti.
14. februar 2020. - Premijer Marković i Amfilohije prvi put o Zakonu
Prvi sastanak između predstavnika Vlade Crne Gore i Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori, okončan je bez dogovora i sa različitim pogledom na Zakon o slobodi vjeroispovijesti zbog čijeg usvajanja i stupanja na snagu od početka godine traju protesti pravoslavnih vjernika u Crnoj Gori.
18. februar 2020. - Opozicija i SPC
Mogu li opozicione stranke ostvariti političku korist od aktuelnog sukoba između Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori i crnogorske vlasti zbog Zakona o slobodi vjeroispovijesti?
Ima li crkva političke favorite, ili dio stranaka želi da politički profitira na nezadovoljstvu vjernika?
To su pitanja koja su između ostalog otvorena nakon skoro dva mjeseca crkvenih protesta, a šest mjeseci prije izbora.
21. februar 2020. - I Moskva ima interes u Zakonu?
"Bilo je mnogo dezinformacija oko zakona i spora između vlade i Srpske pravoslavne crkve (SPC). Jako smo zabrinuti kada čujemo šta dolazi iz ruskih izvora koji često koriste srpske posrednike. Mnogi izvještaji koje su uradile kompetentne, profesionalne i ozbiljne institucije u Crnoj Gori, identifikovali su ogroman broj namjernih dezinformacija, lažnih vijesti emitovanih sa namerom podizanja tenzija, da se ovo pretvori u etničko pitanje između Srba i Crnogoraca, kada ga ne treba gledati kao etničko pitanje. To je namjerna provokacija i smatram da odgovornost za to najviše leži na Moskvi", rekao je u intervjuu za Glas Amerike zamjenik pomoćnika američkog državnog sekretara i specijalni izaslanik za Zapadni Balkan Matthew (Metju) Palmer .
22. februar 2020. – Poreska kontrola u vjerskim zajednicama
Poreska uprava Crne Gore pokrenula je kontrolu u svim vjerskim zajednicama u toj zemlji, rekao je direktor Poreske uprave Crne Gore Miomir Mugoša.
U objavi Vlade Crne Gore na Tviteru naveo je da Mitropolija crnogorsko-primorska Srpske pravoslavne crkve ima više privrednih društava čiji je osnivač, više otvorenih žiro računa u poslovnim bankama preko kojih je u proteklih nekoliko godina prometovano više desetina miliona evra.
27. i 28. februar 2020. – Paralele između Ukrajine i Crne Gore
Dolazak ruskog mitropolita iz Ukrajine u Crnu Goru dokaz je da sukob oko Zakona o slobodi vjeroispovijesti više nema pravnih tačaka već se sve svelo na političku igru srpske crkve i nacionalnih ideologija u njenoj službi, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) istoričar Miloš Vukanović.
U glavnom gradu Crne Gore održana je nova litija Srpske pravoslavne crkve u znak protesta protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Litiju je predvodio mitropolit Onufrije, predstavnik Moskovskog patrijarhata u Ukrajini, zajedno s mitropolitom Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohijem, koji je ponovio poziv vlastima da povuku sporni zakon.
5. do 11. mart 2020. - Amfilohije prihvatio poziv premijera na ekspertske razgovore
Premijer Marković formirao tim eksperata za pregovore sa Mitropolijom o Zakonu o slobodi vjeroispovijesti i uputio mitropolitu Amfilohiju poziv na razgovore na ekspertskom nivou.
U odgovoru Mitropolita Amfilohija koji je poglavar SPC u Crnoj Gori, premijeru Markoviću se navodi da su poziv očekivali ranije, "budući da će do nastavka dijaloga proći skoro četiri sedmice od posljednjeg sastanka, što je, u okolnostima u kakvim se Crna Gora trenutno nalazi, izuzetno dug period".
- Pred dijalog Crkve i Vlade Crne Gore: Ima li šansi za popuštanje?
- Država popisuje imovinu pred početak pregovora o Zakonu
Na prvom sastanku ekspertskih pravnih timova Vlade Crne Gore i Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori o spornom Zakonu o slobodi vjeroispovijesti, predstavnici SPC su predložili izmjene zakona, na osnovu kojih bi dokazivanje svojine nad vjerskim objektima i zemljištem bilo usmjereno na redovne sudske postupke, a teret dokazivanja na Vladi.
Iz Vlade su rekli da ima prostora se dođe do obostrano prihvatljivog rješenja. Naredni sastanak planiran je za sedam dana.
13. mart 2020. – Pandemija i privremena obustava litija
Zbog pandemije izazvane korona virusom, i restriktivnih mjera zaštite koje je propisalo vladino Nacinalno kordinaciono tijelo, SPC je privremeno obustavila litije.
"Mitropolija će do prestanka tih mjera privremeno obustaviti održavanje litija četvrtkom i nedjeljom. O daljim koracima vjernici i javnost će biti blagovremeno obaviješteni", naveli su iz MCP.
12. april 2020. - Privođenje Amfilohija
Nakon održanog vjerskog skupa kome je prisustvovalo dvadesetak sveštenika i vjernika, pripadnici Uprave policije su priveli dio njih, od kojih su uzeli izjave i proslijedili ih nadležnom tužiocu. Mitropolit Amfilohije je sa nekoliko sveštenika i građana priveden u nedelju, 12. aprila na informativni razgovor u policiju nakon okupljanja ispred vjerskih objekata u Podgorici.
Od maja do avgusta ponovo litije i izborne tenzije
12. 13. i 15. maj 2020. Litije u Nikšiću uprkos zabrani zbog korone
Nekoliko hiljada vjernika Srpske pravoslavne crkve (SPC) učestvivalo je u litiji ulicama Nikšića, povodom praznika Svetog Vasilija Ostroškog, uprkos zabrani javnih okupljanja, zbog epidemioloske situacije sa COVID-19. Prvobitno je, u dogovoru s vlastima, planiran samo vjerski skup ispred saborne crkve, ali je mitropolit SPC Amfilohije poveo šetnju do centra grada.
Episkopu budimljansko-nikšićkom Srpske pravoslavne crkve Joanikiju određeno je zadržavanje do 72 sata nakon saslušanja u Osnovnom državnom tužilaštvu u Nikšiću zbog litije u tom gradu na kojoj se okupilo više hiljada građana, a koja je održana uprkos zabrani javnih okupljanja.
Kako je saopštilo Osnovno tužilaštvo u Nikšiću 13. maja, pritvor do 72 sata određen je i sveštenicima nikšićkog Sabornog hrama Danilu Zirojeviću, Željku Rojeviću, Ostoji Kneževiću, Mirku Vukotiću, Vasiliju Brboriću, Draganu Krušiću i Nikoli Marojeviću.
Previranja oko privođenja sveštenika i Episkopa Joanikija su se nastavila dok nisu pušteni 15. maja.
18. i 19. maj 2020. – Đukanović o formiranju pravoslavne crkve u Crnoj Gori i odgovor Amfilohija
Crnogorski predsjednik Milo Đukanović je poručio 18. maja da ne odustaje od formiranja ili obnove pravoslavne crkve, niti od vraćanja dijela crkvenih objekata u državno vlasništvo, kako to predviđa Zakon o slobodi vjeroispovijesti.
Fokus Đukanovićeve pres konferencije, održane povodom druge godine od njegovog stupanja na funkciju predsednika Crne Gore, bio je odnos sa Srpskom pravoslavnom crkvom (SPC), sa kojom je obnovljen konflikt nakon nedavnog pritvaranja episkopa Joanikija i osmorice sveštenika. Vladikama SPC u Crnoj Gori Đukanović je poručio, da ne mogu imati veća prava nego što to imaju ostale vjerske zajednice.
Mitropolit Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori Amfilohije rekao je u utorak 19. maja da predsjednik Crne Gore Milo Đukanović "propovijeda satansku Crkvu i hoće Crnu Goru da pretvori u demonsku, satansku zajednicu", objavljeno je na sajtu Mitropolije crnogorsko primorske.
Reagujući na obraćanje javnosti predsjednika Đukanovića, Amfilohije je poručio da vlast u Crnoj Gori temelji budućnost na podjelama.
19. i 20. maj 2020. Verhelji i Vučić o krizi u Crnoj Gori
Evropski komesar za proširenje Oliver Varhelji (Varhelyi) potvrdio je sporemnost da nastavi da se angažuje u pronalasku "evropskog rješenja", u sporu između vlasti i SPC u Crnoj Gori.
"Pozvao sam Crkvu da ispoštuje restriktivne mjere jer se radi o sigurnosti, bezbjednosti i o životima ljudi. Takođe sam pozvao vlasti (Crne Gore) da obezbijedi slobodu vjeroispovijeti čak i za vrijeme krize COVID-19", izjavio je Varhelji na spoljnopolitčkom komitetu Evropskog parlamenta (AFET).
Vučić je ocjenio da su dešavanja u Crnoj Gori početak i da će se poslije toga pokušati stvaranje, kako je rekao, pravoslavne crkve na Kosovu i Bosni i Hercegovini.
- Varhelji se zalaže za 'evropsko' rešenje spora između vlasti i SPC u Crnoj Gori
- Vučić: Niko nema pravo da otima identitet srpskog naroda
10. i 11. juni 2020. – Nastavak litija
Srpska pravoslavna crkva je 11. juna objavila da nastavlja sa protestima protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti, odnosno da se od nedjelje (14. jun) obnavljaju litije, uprkos zabrani javnog okupljanja više od 200 osoba zbog epidemiološkog rizika, koje će krenuti iz svih hramova u Crnoj Gori.
Crkveni poglavari su saopštili da će se "truditi da prilikom organizacija litija poštuju zakonske odredbe o javnim okupljanjima".
Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije je sveštenicima i vjernicima ispred hrama Hristovog vaskrsenja u Podgorici poručio da ne glasaju za aktuelnu vlast koja je usvojila sporni Zakon o slobodi vjeroispovijesti.
"Ukoliko ne promijene Zakon, onaj ko u Boga vjeruje i za koga su crkve svetinje, za takvu bezbožnu vlast nemoj da glasa", poručio je mitropolit Amfilohije.
Istovremeno, državne institucije najavljuju procesuiranja organizatora neodobrenih crkvenih okupljanja, a u Ulcinju je 10. juna srušen nelegalno sagrađeni objekat SPC.
12. i 15. juni 2020. – Prijedlog o obustavi Zakona i saslušanje sveštenika Šljivančanina
Amfilohije je odbio prijedlog premijera Markovića i predsjednika Đukanovića da se obustavi primjena zakona, a sveštenik Mirčeta Šljivančanin je saslušan jer je organizovao litije u Podgorici...
- Marković: Predložili smo obustavu primjene Zakona, Amfilohije odgovorio nastavkom litija
- Protestne litije SPC u Podgorici, organizator saslušan
Sveštenicima Srpske pravoslavne crkve Mirčeti Šljivančaninu i Željku Ćaliću tužilaštvo u Podgorici je odredilo zadržavanje do 72 sata. Oni se terete za organizovanja litija u Podgorici i Danilovgradu, u kojima je učestvovalo više od 200 građana, što je maksimum na javnim okupljanjina, propisan mjerama protiv epidemije.
To je epilog prvih litija Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori koje su organizovane nakon tromjesečne pauze zbog epidemije izazvane korona virusom.
22. juni 2020. – Krivična prijava protiv Amfilohija
Protiv mitropolita Srpske pravoslavne crkve (SPC) Amfilohija podgorička policije je podnijela krivičnu prijavu zbog postojanja osnovane sumnje da je počinio krivično djelo "nepostupanje po zdravstvenim propisima za suzbijanje opasne zarazne bolesti".
23. juni 2020. - Ljekari na litijama uprkos mjerama zbog korone
Niti jedna zdravstvena institucija u Crnoj Gori se nije oglasila povodom činjenice da je oko 60 ljekara i medicinskih radnika prisustvovalo litiji Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Nikšiću 21. juna, uprkos obnavljanju epidemije korona virusa u Crnoj Gori i upozorenjima nadležnih da masovna javna okupljanja predstavljaju zdravstveni rizik.
25. juni 2020. – Usvajanje Deklaracije u zaštiti prava SPC u Republici Srpskoj
Narodna skupština Republike Srpske (NSRS) usvojila je u četvrtak 25. juna "Deklaraciju o zaštiti prava SPC na slobodno ispovijedanje vjere i prava na njenu imovinu u Crnoj Gori".
25., 28. i 29. juni 2020. - Litije u Tivtu, moleban u Podgorici, peticije za odbranu SPC
Molebanu u Podgorici je prisustvovalo nekoliko hiljada pristalica SPC među kojima i studenti okupljeni oko "Studentske inicijative za odbranu svetinja", koji su nosili transparent na kojem piše: "Studenti ne daju svetinje".
Pokrenuto je više peticija. Prosvjetni radnici, intelektualci, studenti, ljekari, novinari podržali su javno SPC, apelujući na vlast da prekine sa, kako ocjenjuju, progonom crkve.
- Održana litija u Tivtu
- Moleban u Podgorici: Sveštenici SPC pozvali da se ne ide u samoinicijativne šetnje
20. i 21. juli 2020. - Nastavak i neuspijeh pregovora pred izbore
Nakon dvomjesečnog prekida dijaloga između Vlade i SPC u Crnoj Gori o spornom Zakonu, dijalog je 20. jula nastavljen, dan poslije poziva premijera Duška Markovića na nastavak ekspertskih razgovora na koji je Mitropolija odgovorila pozitivno.
Dvodnevni sastanak ekspertskih timova Vlade Crne Gore i SPC završen je neuspjehom jer su predstavnici srpske crkve odbili da registruju mitropoliju SPC u Crnoj Gori.
25. juli 2020. - Pogoršana epidemiološka situacija i auto-litije
Suočena sa zabranom vjerskih okupljanja zbog pogoršanja epidemiološke situacije, SPC u Crnoj Gori uvela je nove oblike komunikacije sa javnošću i vjernicima: internet i auto-litije.
Internet-litije i auto-litije počele su nakon što su 25. juna, zbog pogoršane epidemiološke situacije u Crnoj Gori, odlukom Nacionalnog koordinacionog tijela za zarazne bolesti (NKT) zabranjena vjerska okupljanja na kojima su od početka 2020. godine hiljade pristalica SPC protestovali protiv usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovijesti.
23. avgust 2020. – Auto-litije iz Beograda za Prijepolje
Auto-litija, protestna kolona od nekoliko desetina vozila, krenula je iz Beograda u nedjelju ka manastiru Jabuka kod Prijepolja demonstrirajući protiv usvajanja Zakona o slobodi veroispovesti krajem 2019. u Crnoj Gori.
Prije početka auto-litije na parkingu "Sava centra" u Beogradu organizovan je moleban za učesnike protesta, a vozila koja učestvuju u auto-litiji su osvještavana.
Demonstranti su vozila okitili zastavama Srbije, a nosili su i crkvene simbole i transparente na kojima su prikazani predstavnici Srpske pravoslavne crkve. Organizatori su istakli transparent sa porukom „Ne damo svetinje“, što je aktuelni slogan protesta protiv Zakona o slobodi veroispovesti.
Demonstranti su uzvikivali "Ne damo svetinje" i uvrede upućene predsedniku Crne Gore Milu Đukanoviću.
24. avgust 2020. – Krivične prijave protiv učesnika auto-litija
Povodom auto-litija koje su održane u nedjelju (23. avgust), Uprava policije Crne Gore podnijela je krivične prijave protiv šest sveštenika Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori, i protiv Zdravka Krivokapića lidera opozicione koalicije "Za budućnost Crne Gore" koju predvodi Demokratski front (DF).
Ukupno je podneseno 11 krivičnih prijava, a 67 osoba je sankcionisano prekršajno.
30. avgust 2020. - Izbori : Pobjeda političkih snaga bliskih SPC
Parlamentarni izbori održani su 30. avgusta na kojima je tijesnu većinu dobio savez dvije koalicije bliske SPC - Za budućnost Crne Gore, Demokratskog fronta i Mir je naša nacija Demokrata Crne Gore i jedan građanski pokret, Crno na bijelo, Ujedinjene reformske akcije - URA.
Istog dana na godinu dana je zabranjen ulazak u Crnu Goru poslaniku Partije demokratskog progresa (PDP) u Narodnoj skupštini Republike Srpske, Drašku Stanivukoviću. On je na Instagram profilu napisao da je svjedok kršenja osnovnih ljudskih i građanskih prava i vjerskih sloboda od režima Mila Đukanovića. Dva dana ranije prisustvovao je litiji u Nikšiću, a pet mjeseci kasnije pobijedio je na izborima za gradonačelnika Banja Luke.
Postizborna Crna Gora i odlazak (smrt) mitropolita Amfilohija
3. septembar do 2. oktobra, 2020. - Postizborna CG
Nekoliko hiljada učesnika patriotskog skupa okupili su se u četvrtak (3. septembar) ispred Cetinjskog manastira, gdje se nalazi sjedište Mitropolije Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori sa porukom da je, kako su naveli, Crna Gora najveća svetinja. Skup je završen mirno i bez incidenata.
Danilo Brajović, jedan od organizatora skupa za Radio Slobodna Evropa je rekao da je skup napravljen spontano sa ciljem da se iskaže ljubav i revolt.
"Naš cilj je da pokažemo kako se voli država, a revoltirani najavom trojne koalicije da ce revidirati Zakon o slobodi vjeroispovijesti", naveo je Brajović.
9. oktobar 2020. - Anfilohije je zbog infekcije korona virusom smješten u bolnicu
Dešavanja o liječenju Mitropolita Amfilohija, koja su prethodila hospitalizaciji u Kliničkom centru, predmet su istrage policije.
Policijski inspektori saslušali su 7. oktobra direktoricu cetinjske bolnice "Danilo I" Sonju Radojičić i medicinsko osoblje koje je liječilo mitropolita, tokom vikenda.
Povod je sumnja da je Amfilohije mimo procedure, liječen u Cetinjskom manastiru u kojem mu je, navodno, osoblje bolnice donosilo lijekove i davalo kiseoničku terapiju.
30. oktobar 2020. – Sahrana Amfilohija
Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije preminuo je u Kliničkom centru Crne Gore 30. oktobra objavljeno je na sajtu Mitropolije crnogorsko primorske.
Na Amfilohijevoj sahrani ispred Hrama Hrista Spasitelja u Podgorici okupilo se na hiljade vjernika, uprkos preventivnim mjerama. Opelo pored otvorenog sanduka sa Amfilohijevim tijelom, u prisustvu vodećih ličnosti pobjednika izbora, kao i predsjednika Srbije Aleksandra Vučića, je služio patrijarh SPC Irinej. Tri nedjelje kasnije i on je preminuo od posljedica infekcije korona virusom.
Od novembra do decembra prekrajanje Zakona po mjeri SPC
Uticaj Srpske pravoslavne crkve na društvena i politička zbivanja u Crnoj Gori naglo je porastao nakon izbora 30. avgusta na kojima je nakon tri decenije promijenjena vlast pobijedom političkih snaga koje je otvoreno podržala SPC uključujući i aktuelnog mandatara Zdravka Krivokapića.
Vlada Zdravka Krivokapića je 17. decembra, usvojila i predala i u skupštinsku proceduru izmjene i dopune Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Novi ministar pravde Vladimir Leposavić je, do imenovanja u Vladi, bio pravni zastupnik Mitropolije SPC.
Izmjene Zakona o slobodi vjeroispovijesti podrazumijevaju brisanje spornih članova postojećeg Zakona koje su se odnosile na potencijalni prelazak imovine vjerskih zajednica u državno vlasništvo, ukoliko vjerske zajednice nemaju adekvatne dokaze da su vlasnici te imovine.
Takođe je izbrisan član Zakona koji se odnosi na registraciju vjerske zajednice koja djeluje u Crnoj Gori i uveden termin o evidenciji vjerske zajednice.
Nakon usvajanja Zakon se šalje predsjedniku Crne Gore Milu Đukanoviću na proglašavanje. Đukanović je na čelu DPS, partije čijim glasovima je Zakon izglasan u Skupštini.
Đukanović ima zakonski rok od sedam dana za proglašavanje zakona, ali i mogućnost da ga u roku od tri dana vrati Skupštini na ponovno odlučivanje. U slučaju da poslanici ponovo izglasaju, predsjednik Crne Gore je dužan da ga proglasi zakon.
*(Saradnja na tekstu Slavica Brajović, šefica biroa Radija Slobodna Evropa u Podgorici)
Facebook Forum