Mogu li opozicione stranke ostvariti političku korist od aktuelnog sukoba između Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori i crnogorske vlasti zbog Zakona o slobodi vjeroispovijesti?
Ima li crkva političke favorite, ili dio stranaka želi da politički profitira na nezadovoljstvu vjernika?
To su pitanja koja su između ostalog otvorena nakon skoro dva mjeseca crkvenih protesta koji imaju snažnu podršku dijela opozicionih stranaka u Crnoj Gori.
Sukob na liniji država - crkva je nastao usvajanjem Zakona o slobodi vjeroispovijesti, krajem decembra 2019., kojim se propisuje da će imovina vjerskih zajednica preći u vlasništvo države ukoliko vjerske zajednice ne dokažu da su vlasnici za objekte sagrađene do 1918. godine.
Još uvjek se čeka da Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori preda žalbu Ustavnom sudu Crne Gore na najspornije članove za koje smatra da su neustavni i da služe, kako navode, otimanju crkvene imovine.
Desetine hiljada građana se okuplja dva puta nedjeljno ispred crkava SPC u Crnoj Gori i učestvuje na protestnim litijama u skoro svim gradovima Crne Gore.
Crkva odbacuje političku povezanost
Sveštenik Mitropolije crnogorsko primorske i urednik radija Svetigora Nikola Pejović odbacuje bilo kakvu povezanost crkvenog protesta sa politikom, ali ne spori da političke partije pokušavaju da pridobiju dio naroda koji okuplja crkva:
“Političari će uvijek pokušavati, napadanjem ili svojatanjem, da na račun crkve zadobiju neki politički poen i to je po mom mišljenju potpuno očekivano jer crkva u Crnoj Gori decenijama ima najveće povjerenje upravo tih građana koji su polje interesovanja i političkih partija. Ali narod zna da je blagoslov crkve i mitropolita Amfilohija, isključivo objedinjavanje Crne Gore. Crkva teži da bude pojava božanskog, vječnog i neprolaznog i zato ni jedna partija, ideologija ili nacija ne može da ima ekskluzivno pravo na to.“
Snažne optužbe na račun Mitropolije SPC u Crnoj Gori dolaze od strane crnogorske vlasti koja tvrdi da su crkveni protesti zapravo politički i da su upereni, ne samo protiv crnogorske vlasti, nego i protiv države Crne Gore.
Optužbe da SPC vodi ‘krstaški rat’
Posljednja izjava dolazi od ministra odbrane Predraga Boškovića koji je u intervjuu za Radio Crne Gore ocijenio da SPC vodi krstaški rat:
“Zakon o slobodi vjeroipovijesti je iskorišćen u potpuno drugom pravcu, a to je da se protiv Crne Gore povede jedan krstaški rat od strane jedne teokratske organizacije koja bi željela da Crnu Goru predstavi teokratskom državom i Crnu Goru vrati u srednji vijek. Crna Gora to neće dozvoliti”, rekao je ministar Bošković.
Prethodno je iz Brisela, predsjednik Crne Gore Milo Đukanović ocijenio da je karakter crkvenih protesta antievropski.
“Što se više približavamo EU, posljednji restlovi nasljeđa koji je u suštini duboko antievropsko, zbog onog što je Zapadni Balkan proveo decenije i vjekove na antievropskom kolosjeku, sada to isplivava i to treba rješavati u duhu dobre evropske demokratske prakse”, izjavio je Đukanović nakon radne večere koja je za balkanske lidere i čelnike EU priređena u Briselu, pre dva dana (16. februara).
Argument crkvenih protesta, dio političkih partija iskoristio je u susret predstojećim izborima u Tivtu, gradu na jadranskoj obali, koji su zakazani za april.
Prvi test u Tivtu
Dio opozicionih stranaka, snažnih podržavalaca crkvenih protesta protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti, kao što je Demokratski front upravo su najavili izlazak na te izbore, pozivajući se na “raspoloženje Srpske pravoslavne crkve koja očekuje da će se, sa uspjehom na tim izborima, doprinijeti odbrani svetinja”.
To je navedeno u saopštenju ovog političkog saveza kojim je upućen poziv i ostalim opozicionim strankama da se formira zajednička lista opozicije u Tivtu.
Poslanik Demokratskog fronta Nebojša Medojević je takođe na fejsbuk profilu napisao da imaju blagoslov mitropolita Amfilohija za izlazak na izbore u Tivtu u okviru jedinstvene liste.
Odgovarajući na pitanje da li će se to i desiti i imaju i podršku SPC, Medojević kaže da je u toku proces promjene odnosa političkih snaga u Crnoj Gori, ali da je o jedinstvo opozicije teško procijeniti.
“Dešavaju se krupne promjene, ovo su istorijski politički trenuci, Đukanović gubi podršku pravoslavnih vjernika. Crkva ne ispoljava nikakve političke zahtjeve što je legitimno pravo i daleko smo od toga da će svi koji učestvuju u protestima glasati za opoziciju. Ali postoji potencijal. Izbori u Tivtu jesu izazov, opozicija bi trebalo da bude jedinstvena i da prati ovaj veliki otpor koji pravi Crkva kada je u pitanju Zakon o slobodi vjeroispovijesti. Ali je teško procijeniti da li ćemo mi sve to sinhronizovati i pretvoriti u konkretan politički rezultat”, kaže Medojević.
U opozicionoj Demokratskoj Crnoj Gori nisu željeli da otkrivaju da li ima razgovora o formiranju jedinstvene izborne liste za izbore u Tivtu.
Na pitanje da prokomentariše činjenicu da jedan broj političkih subjekata, na temelju protestnih litija, pravi strategiju djelovanja pa i izlazak na predstojeće izbore (u Tivtu) pozivajući se na blagoslov iz Crkve, sveštenik Pejović kaže da jedini zajednički odnos između Crkve i političkih partija može biti stvaranje sekularnog društvenog uređenja.
“Ma šta političari radili ili govorili, ove litije i narod koji učestvuje više ništa ne može pokolebati i zbuniti ni smutiti. Zato što su od početka nadpartijske, pa i nadnacionalne i pored činjenice da su litije izazvane konkretnom političkom odlukom. Crkva i narod su pokazali i odgovornost i zrelost, odolijevajući svim svim podmetanjima i klevetama”, kaže sveštenik Pejović.
Mogu li protesti oboriti Vladu?
Podsjetimo i ranije je bilo izjava iz opozicionog Demokratskog fronta kojima se tražilo da crkveni protesti prerastu u političke čiji će zahtjev biti pad Vlade Crne Gore.
Takođe lider DF-a Andrija Mandić je predložio da Crkva odredi datum do koga će čekati da Zakon bude povučen, a da se u suprotnom započnu konstantni protesti. Tada je stiglo upozorenje iz Mitropolije crnogorsko-primorske političarima da ne uređuju litije. Rektor cetinjske Bogoslovije Gojko Perović je to poručio sa jedne od litija:
“Političarima, opozicionarima - kumim vas Bogom, nemojte nam vi uređivati ove litije. Stanite tu, budite sa nama, ništa ne pozivajte, ništa ne predlažite pred kamerama i mikrofonima. Ako imate nešto kao brat i sestra, dođite, kažite... Ovo crkva vodi.”
Ko želi savez sa Crkvom?
Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori u kontinuitetu pokušava da napravi distancu sa političkim partijama i da čitav proces borbe za promjenu Zakona o slobodi vjeroispovijesti istrgne iz partikularnih stranačkih interesa.
Međutim sa druge strani stoji činjenica da su za pola godine i parlamentarni izbori u Crnoj Gori, zbog čega se talas nezadovoljstva vjernika pokušava politički valorizovati, kazao je za Radio Slobodna Evropa (RSE) politički analitičar Sergej Sekulović, naglašavajući da će se tek vidjeti priroda odnosa između Srpske crkve i dijela stranaka i da li postoji sinhronizacija ili samo želja dijela stranaka za tom sinhronizacijom sa Crkvom.
“Sigurno da opozicionim partijama, pogotovo pojedinim, odgovara uvlačenje Crkve u politički proces na njihovu stranu. Na drugoj strani vladajućim partijama sigurno odgovara da se taj proces tako i definiše, što bi dalo snagu argumentaciji da su litije i borba protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti u suštini strogo politički i da ima jasne političke interese i zahtjeve. Čitavom tom konglomeratu crkvi nije lako da izdefiniše svoju poziciju. Crkva pokušava da dokaže da je ponašanje crnogorskih vlasti protivustavno i da narušava princip odvojenosti crkve od države. Međutim crkva je stalno u riziku da i ona sama uđe u kršenje tog principa”, kaže Sekulović naglašavajući da bi bilo kakvo povezivanje sa bilo kojim političkim akterima i političkim procesima u užem smislu sigurno bilo i skretanje crkve sa određenog puta:
“U toj komplikovanoj političkoj igri i mreži odnosa, gdje svako pokušava da politički profitira, mislim na zvanične političke aktere, crkva se nalazi u sendviču. Koliko će ona uspjeti da odoli takvim tendencijama ostaje da se vidi i izazov je veliki. Namjere crkve će se pokazati u odnosu na spremnost na politički kompromis za potencijalne izmjene i dopune Zakona o slobodi vjeroispovijesti”.
Prvi sastanak između predstavnika Vlade Crne Gore i SPC u Crnoj Gori, održan je prošle sjedmice (14. februara) bez dogovora i sa različitim pogledom na Zakon o slobodi vjeroispovijesti. Jedini iskorak se ogleda u iskazanoj namjeri dve strane da razgovore nastave na ekspertskom nivou.
Facebook Forum