Pišu: Denis Dermenji i Carl Schreck
Moldavija je u avgustu protjerala 45 ruskih diplomata i osoblja ambasade, a kao razlog je navela strahove od djelovanja Moskve na "destabilizaciji" zemlje nakon što je novinarska istraga otkrila "pretjeran" broj antena na krovu zgrade Ruske Federacije ambasade u Kišnjevu.
Međutim, diplomate sa vezama sa ruskim obavještajnim službama ostali su kao dio neophodnog osoblja u ruskoj ambasadi u Moldaviji nakon masovnog protjerivanja, što je otkrilo novo istraživanje Moldavskog servisa Radija Slobodna Evropa (RSE).
Najmanje dvoje od ovih diplomata imaju veze sa Federalnom službom bezbjednosti (FSB), moćnom ruskom obavještajnom agencijom, dok su druga dvojica povezani sa centralom ruskih vojnih obavještajaca, organizacijom poznata kao GRU koja je povezivana sa incidentima trovanja i sabotažama širom Evrope, prema bazi podataka procurjelih vladinih dokumenata u koje je RSE imao uvid.
Ovi dokumenti dolaze iz niza zvaničnih baza podataka objavljenih na internetu zahvaljujući ruskom tržištu podataka koje je pomoglo de se demaskiraju osumnjičeni u brojnim ruskim obavještajnim operacijama posljednjih godina. Baze podataka uključuju ruska vozila, zaposlene, pasoše i bankovne kartice koji datiraju više od decenije unazad.
Ruske diplomate u ambasadi Kišnjevu koji imaju veze sa FSB-om uključuju dva prva sekretara, više diplomatske zvaničnike, dok su vojni ataše i njegov pomoćnik registrovani na adresama koje koristi GRU, na šta su ukazali procurjeli dokumenti, piše redakcija Radija Slobodna Evropa na engleskom jeziku.
Otkriće RSE istrage ukazuje kako Rusija nastavlja da popunjava svoje evropske ambasade osobljem koje ima istorijat u obavještajnim agencijama uprkos naporima Evropske unije (EU) da se ograniči broj ruskih špijuna koji rade pod diplomatskim pokrićem nakon što je Rusija pokrenula invaziju na Ukrajinu u februaru 2022.
Istraga koju je proveo RSE u martu otkrila je da se najmanje troje ruskih diplomata koji su bili protjerani ili stavljeni na crnu listu EU država članica, uz navođenja špijunaže kao razloga, ponovo pojavilo kao akreditovani ruski diplomati u Srbiji.
Na pitanje koje je RSE uputio ministarstvu inostranih poslova Moldavije u vezi novih otkrića, odgovor ministarstva od 5. septembra navodi da je vlada preduzela "nekoliko čvrstih koraka neophodnih da se suprotstavi destabilizujućim aktivnostima Ruske Federacije koje su usmjerene protiv naše zemlje".
Među ovim koracima je smanjenje diplomatske prisutnosti Moskve, kao odgovor na "neprijateljske radnje, između ostalog, u kontekstu sumnji u vezi s mogućim špijunskim radnjama".
Ministarstvo je dodalo da po Bečkoj konvenciji o diplomatskim odnosima, sporazumu iz 1961. godine koji propisuje diplomatske prakse i principe među državama potpisnicama, "odabir diplomatskog osoblja u ambasadi Ruske Federacije je odgovornost ruskih vlasti".
Ruska ambasada u Kišnjevu nije odgovorila na upit za komentar na otkrića RSE do objavljivanja ovog teksta.
Od proglašenja nezavisnosti Moldavije od Sovjetskog Saveza 1991. godine, Moskva je nastavila sa nametanjem uticaja u ovoj maloj državi sa 2,6 miliona stanovnika, najviše tako što zloupotrebljava tradicionalnu zavisnost Moldavije od ruskih energenata.
Od početka invazije na Ukrajinu 2022., Moldavija je poduzela korake kako bi umanjila svoje oslanjanje na ruski gas i nastavila da osuđuje agresiju Kremlja, te je primila više od 100.000 izbjeglica iz Ukrajine.
Moskva i dalje ima više od 1.000 vojnika stacioniranih u moldavskoj separatističkoj regiji Pridnjestrovlje koji su tamo navodno kao mirovne snage nakon što su Kišnjev i separatisti koje podržava Rusija, vodili kratki, ali krvavi rat 1992. koji se pretvorio u zamrznuti konflikt nakon ruske intervencije na strani pobunjenika.
FSB adrese i GRU smještaj
Diplomatska lista koju održava ministarstvo inostranih poslova Moldavije pokazuje da je svega 10 akreditovanih diplomata ostalo u ambasadi Rusije u Kišnjevu nakon protjerivanja u avgustu.
Među njima su dva prva sekretara, Boris Sučilin i Konstantin Zjablikov, koji obojica imaju adrese prethodno povezane sa FSB-om u Moskvi, prema bazi podataka procurjelih dokumenata ruske vlade koju je pregledao RSE.
Dokumentacija vozila iz 2019. navodi adresu Sučilina na Dobroljubova Projezd 3a u sjeveroistočnom dijelu Moskve. Ta zgrada prethodno je bila registrovana adresa FSB vojne jedinice br. 93544, a sada je FSB centar za obuku.
Drugi vladini dokumenti iz 2010-15. pokazuju da je Zjablikov na moskovskoj adresi Bolšaja Lubjanka 2., ozloglašenog središta bivšeg sovjetskog KGB-a koji je sada centrala FSB-a.
Mjesto zaposlenja Zjablikova kako pokazuje više procurjelih dokumenata navedeno je kao vojna jedinica br. 14057, u direkciji vojne obavještajne službe FSB-a u moskovskom vojnom distriktu.
Registracija zaposlenih FSB-a u objektima agencije uobičajena je praksa u Rusiji. Sam Zjablikov bio je među stotinama osoba koje je u martu 2022. obavještajna uprava ukrajinske vojske javno identifikovala kao zaposlenike FSB-a registrovane u centrali agencije u Moskvi koji su navodno u ime Rusije "učestvovali u kriminalnim aktivnostima" u Evropi.
Zjablikov je akreditovan kao ruski diplomata u Kišinjevu u avgustu 2021. Sljedeći mjesec sastao se s vodstvom Glavne uprave moldavske policije. U saopštenju moldavske policije stoji da je sastanak bio potreban jer je Zjablikov "odgovoran za sigurnost unutrašnjih prostorija" ruske ambasade.
Ataše i njegov pomoćnik
U međuvremenu, procurjeli vladini dokumenti takođe otkrivaju potencijalne veze sa GRU-om i ruskog vojnog atašea i njegovog pomoćnika koji rade u ambasadi u Kišnjevu.
Dokumentacija za vozila atašea Andreja Lobova koji je akreditovan u ambasadi u oktobru 2021. navodi njegovu adresu na Narodnogo Opolčenija 48. na sjeverozapadu Moskve.
U ugovoru sa kompanijom koja je pružala komunalne usluge za zgradu u kojoj je Lobov bio prijavljen navedeno je to objekt za rusko vojno stanovanje, a u istoj zgradi se nalazi kompanija za održavanje stambenih zgrada pri vojnoj jedinici br. 22177.
Višestruki izvori, uključujući zapisnik ruskog suda koji je pronašao RSE, identifikovali su ovu jedinicu kao Vojnu akademiju ruskog Ministarstva odbrane, koja je nadaleko poznata kao "konzervatorijum" GRU-a i odgovorna je za obuku ruskih vojnih obavještajnih operativaca.
Evidencija vozila za navodnog oficira GRU-a kojeg je protjerala Holandija 2018. nakon što je u toj zemlji djelovao pod diplomatskim pokrićem pokazuje njegovu povezanost s jedinicom br. 22177 i zgradom koja se nalazi u susjedstvu zgrade u kojoj je Lobov bio registrovan, izvijestio je Associated Press.
Ruski vojni ataše posljednjih godina je bio upleten u špijunske skandale u više evropskih zemalja među kojima su Bugarska, Slovačka i Velika Britanija.
Procurjeli dokumenti za Dmitrija Kelova, Lobovog pomoćnika u ambasadi u Kišnjevu, navode njegovu prethodnu adresu u Maršala Birjuzova 4. u sjeverozapadnom dijelu Moskve.
Prema podacima Dossier Centra, istraživačke grupe koju je osnovao ruski tajkun i neprijatelj Kremlja Mihail Hodorovski, ta zgrada je bila korištena za smještaj zaposlenika GRU-a, među kojima je i Anatolij Čepiga, agent optužen za trovanje nervnim agensom novičok bivšeg špijuna Sergeja Skripalja i njegove kćerke u Velikoj Britaniji u 2018. Češke vlasti su takođe tražile Čepigu za ispitivanje u vezi sa eksplozijom vojnog skladišta 2014.
Dossier Centar je izvijestio da je, na osnovu direktive iz 2011., GRU prikrio lične podatke djece ruskih špijuna koji žive u zgradi u ulici Maršala Birjuzova, tako što je promijenio njihove datume rođenja. Kao rezultat toga, neka od te djece su u dokumentaciji imala više od 100 godina, kako stoji u izvještaju. RSE je pregledao procurjele dokumente koji se tiču ruskog penzionog fonda za zgradu i potvrdio da su brojni stanovnici na toj adresi uvedeni kao rođeni prije više od jednog vijeka.
U novembru 2021. Kolev se pridružio ruskoj delegaciji pri Zajedničkoj kontrolnoj komisiji, trilateralnom tijelu Moldavije, Pridnjestrovlja i Rusije koje ima zadatak da održava mir u separatističkom regionu.
Na fotografiji objavljenoj na informativnoj internet stranici Pridnjestrovlja, Novosti Pridnjestrovlja, pojavljuje se Kolev zajedno sa Dmitrijem Zelenkovim, šefom Operacione grupe ruskih trupa (GOTR) koje su stacionirane na lijevoj obali rijeke Dnjester.
Drugi ruski diplomati koji su trenutno postavljeni u Moldaviji imaju veze sa ruskom vojskom uključujući komercijalnog predstavnika ambasade, Vladislava Darvaija, koji je rođen u Tiraspolju, glavnom gradu regije Pridnestrovlje. Procurjeli vladini dokumenti iz 2011. i 2012. pokazuju da je registrovana adresa Darvaija spavaonica na adresi Sadovničeskaja 53, koju je koristilo više subjekata pod kontrolom ruske vojske, a takođe je navedena adresa ruske državne odbrambene agencije za nabavku, Garnizon.
Jedan od ruskih diplomata koji se navodi u julskoj istrazi ruske stranice The Insider, sa sjedištem u Latviji i moldavskog Jurnal TV o antenama na krovu ruske ambasade, bio je Vladimir Gorohov, ataše kojeg je akreditovalo moldavsko ministarstvo inostranih poslova u julu 2021., prema diplomatskim listama ministarstva. Istraga navodi da je Gorokov često viđan na krovu ambasade.
Gorohov nije bio među desetinama diplomata i osoblja ambasade koji su napustili Moldaviju u avgustu nakon što je Kišinjev naredio ambasadi da smanji svoju diplomatsku prisutnost u zemlji.
On ostaje na svom radnom mjestu u glavnom gradu Moldavije, prema najnovijem diplomatskom popisu koji vodi moldavsko ministarstvo inostranih poslova.
Nakon što je pozvan u moldavsko ministarstvo inostranih poslova nakon istrage u julu, ruski ambasador u Moldaviji Oleg Vasnecov, koji je ostao na svojoj dužnosti, ustvrdio je da su antene postavljene tokom izgradnje ambasade kasnih 1990-ih kada su telefonske mreže i internet u Moldaviji bio lošeg kvaliteta.
"Taj takozvani špijunski skandal samo je izgovor za provođenje odluke koja je već donesena prije nekog vremena o smanjenju broja diplomatskog osoblja", rekao je tada Vasnecov.
Facebook Forum