Zvaničnici u Srbiji nisu se oglasili u vezi sa navodima da je američki obaveštajac nedavno evakuisan iz Srbije sa simptomima poznatim kao "Havana sindrom".
Američki list Volstrit Džurnal (The Wall Stret Journal) naveo je u tekstu objavljenom 28. septembra, pozivajući se na neimenovane američke zvaničnike, da je Centralna obaveštajna agencija (CIA) evakuisala nedavno jednog obaveštajca iz Srbije koji je pretrpeo ozbiljne povrede identične neurološkom napadu, poznatijem kao “Havana sindrom”.
Sindrom je prvi put zabeležen na Kubi 2016. i 2017. kada su se američke i kanadske diplomate žalile na niz simptoma koji se kreću od vrtoglavice, gubitka ravnoteže, gubitka sluha i anksioznosti do nečega što su opisali kao "kognitivnu maglu".
Sjedinjene Američke Države (SAD) tada su optužile Kubu za izvođenje "soničnih napada", što je Havana oštro demantovala, a incident je doveo do povećanih tenzija između dve nacije.
Volstrit Džurnal je u tekstu od 28. septembra naveo da je Srbija poslednja u nizu napada, a da su se prethodni odigrali u Indiji i Vijetnamu, kao i da je administracija predsednika Bajdena stavila na vrh liste prioriteta potragu za izvorom napada.
U odgovoru na pitanje novinara povodom ovih navoda, glavna zamenica portparola Stejt Departmenta Džalina (Jalina) Porter izjavila je da SAD, u bliskoj koordinaciji sa partnerima širom američke Vlade, intenzivno istražuje izveštaje o mogućim abnormalnim zdravstvenim incidentima gde god da su prijavljeni.
Porter je u svojoj izjavi koja je 29. septembra objavljena na sajtu State Departmenta navela da SAD te navode shvataju "izuzetno ozbiljno".
"Činili smo sve što je moguće da zaposleni koji su prijavili bilo koji od ovih incidenata dobiju trenutnu i odgovarajuću pažnju i brigu", rekla je ona.
U širem smislu, dodala je ona, ti incidenti su bili glavni prioritet sekretara Blinkena, koji je takođe postavio jasne ciljeve Operativnoj grupi za odgovor na zdravstvene incidente da ojača komunikaciju odeljenja sa američkom radnom snagom i takođe pruži brigu pogođenim zaposlenima kao i članovima njihovih porodica.
Ovim povodom Radio Slobodna Evropa (RSE) se obratio Ministarstvu unutrašnjih poslova, Ministarstvu spoljnih poslova, Bezbednosno-informativnoj agenciji i Vladi Srbije sa pitanjem da li navedene institucije imaju saznanja o ovom slučaju i da li su u kontaktu sa nadležnim institucijama SAD.
Nijedna od institucija nije odgovorila na upit RSE.
Šta je to 'Havana sindrom'?
Izvještaj američke Nacionalne akademije nauka iz decembra 2020. navodi da je "usmereno" mikrotalasno zračenje vjerovatni uzrok bolesti američkih diplomata na Kubi, u Kini, Rusiji i drugim zemljama.
Studija, koju je naručio Stejt department, otkrila je da je usmereno mikrotalasno zračenje objašnjenje za simptome koji su uključivali intenzivan pritisak u glavi, vrtoglavicu i kognitivne poteškoće verovatnije od drugih, prethodno razmatranih uzroka poput tropskih bolesti ili psiholoških problema.
Slučajevi 'Havana sindroma' u svetu
Pre izveštaja učinke na zdravlje iskusilo je oko dvadesetak Amerikanaca povezanih s američkom ambasadom na Kubi krajem 2016, kao i kanadske diplomate i osoblje u američkom konzulatu u Guangdžou u Kini, početkom 2017. godine.
Odbor od 19 članova koji je radio na studiji, naveo je i da se suočio sa značajnim izazovima pokušavajući ovu medicinsku misteriju privesti kraju. U njihovom izvještaju, izvestio je AP, nisu imenovani izvori energije niti je zaključeno da je ona bila rezultat napada, iako je primećeno da su prethodna istraživanja o toj vrsti povreda rađena u bivšem Sovjetskom Savezu.
U poslednjih godinu dana, službenici CIA-e izvestili su o brojnim novim incidentima u Evropi i Aziji. Neimenovani izvor potvrdio je za NBC njuz u decembru 2020. da je CIA, koristeći podatke o lokaciji mobilnih telefona, utvrdila da su neki ruski obaveštajci koji su radili na programima mikrotalasnog oružja bili u istim gradovima u isto vreme kad su službenici CIA-e imali misteriozne simptome.
Odgovarajući na izvještaj Nacionalne akademije nauka, Stejt department je tada naglasio da "svaki mogući uzrok ostaje spekulativan" te da je istraga, koja je sada stara tri godine, još uvijek "u toku".
Šef CIA William Burns izjavio je 23. jula da se oko 100 pripadnika te američke agencije i njihovih članova porodica nalazi među 200 američkih zaposlenih obolelih od “Havana sindroma”.
Postoji “vrlo velika mogućnost” da je sindrom namerno uzrokovan i da bi Rusija mogla biti odgovorna, rekao je Burns i dodao da će konačne zaključke dati kada završi istraga. Sa druge strane, Moskva negira umešanost.
Par dana ranije svetski mediji su izvestili i da je u Beču zabeležen nagli porast
Kako je tada naveo BBC, američka vlada istražuje niz zdravstvenih incidenata u Beču koji uključuju njene diplomate i drugo osoblje administracije. U izveštaju se ističe da su prijavljeni simptomi slični "Havana sindromu".
Kako se objašnjava, otkako je u januaru predsednik Džo Bajden (Joe Biden) preuzeo dužnost, više od 20 zvaničnika američke diplomatije u austrijskoj prijestonici prijavilo je simptome.
Slučajevi u Beču prvi put su izašli na videlo 16. jula u časopisu Njujorker (New Yorker), a kasnije ih je potvrdio američki State Department.
Reuters je javio i da austrijske vlasti istražuju navode.
"Ove izveštaje shvatamo vrlo ozbiljno i, u skladu s našom ulogom države domaćina, radimo s američkim vlastima na zajedničkom rešenju", navodi se u saopštenju austrijskog Ministarstva spoljnih poslova.
