Nedavnu posjetu američkog državnog podsekretara za politička pitanja Nikolasa Bernsa zapadnom Balkanu mnogi analitičari su protumačili kao signal obnovljene odlučnosti Vašingtona da se ne odlaže rješavanje problema u regionu. Vejn Meri (Wayne Merry), ekspert nevladine organizacije Savjet za američku spoljnu politiku, smatra da je pomenuta posjeta reakciju SAD na inicijative koje su pokrenute negdje drugdje - na Balkanu, u Evropi i u Ujedinjenim nacijama:
“Nemam osjećaj da je Vašington odobrio te inicijative ili nastojao da im pruži impuls. Amerika mora biti učesnik i mora reagovati. Smatram da Balkan kotira vema nisko na listi američkih prioriteta i to vidite i po paralelnim posjetama šefa Stejt departmenta Kondolize Rajs Evropi, Centralnoj Aziji i Moskvi, gdje je u fokusu razgovora Iran. Vidjeli ste takođe minule sedmice i posjetu ministra odbrane Donalda Ramsfelda Kini. U poređenju s ovim posjetama, Burnsova pokazuje da SAD ostaju učesnici u rješavanju problema zapadnog Balkana, ali ne odražava bilo kakvu promjenu prioriteta američke administracije.“
RSE: Gospodin Berns je nedavno poručio da Vašington namjerava da bude centralno angažovan u rješavanju statusa Kosova, smatrajući da pregovori mogu početi idućeg mjeseca. Zašto Amrika mijenja formulu “standardi, pa status”, zalazući se za simultano rješavanje tih pitanja?
MERI: Vašington smatra da je to najmanje loš pristup u rješavanju problema. Unatoč retorici o centralnoj ulozi, meni nije jasno da Amerika predlaže da preuzme vodeću ulogu. Mislim da i u administraciji i u Kongresu postoji opšte uvjerenje da su Kosovo i zapadni Balkan evropski problemi, te da su novac, ostala sredstva i kadrovi obaveza evropskih zemalja. Napominjem da je Berns govorio o centralnoj, a ne vodećoj ulozi. Amerika teži centralnoj poziciji u svakom svjetskom pitanju zbog svoje veličine i vaznosti. Što se tiče zapadnog Balkana, mi želimo da veći dio posla obave Evropljani.“
Sagovornik Radija Slobodna Evropa kaže da ne može procjenjivati ko će međunarodnim posrednicima u pregovorima o Kosovu biti tvrđi orah, delegacija iz Beograda ili Prištine. Što se manevarskog prostora Rusije i njene podrške Srbiji tiče, Vejn Meri ističe:
“Moskva će na Kosovu pokušati takođe da igra centralnu ulogu, ali tako što će nastojati da bude istinski partner glavnim evropskim centrima. Mislim da ćemo vidjeti kako Moskva sve naglašenije, kao evropska prijestonica, pristupa ovom regionalnom evropskom pitanju. Takođe ćemo biti svjedoci nastojanja Moskve da blisko sarađuje sa Berlinom, Parizom, Rimom i Londonom u smislu stvaranja panevropskog pristupa, što bi donekle Sjedinjene Države ostavilo po strani. Smatram da Rusija nema dublju privrženost prema Srbiji oko Kosova. Moskvu zapravo brine da Kosovo ne bude presedan za secesionističke regije zbog Cečenije i drugih svojih problema.”
RSE: Berns je tokom posjete regiji i Briselu bez diplomatskih rukavica zaprijetio da će SAD blokirati ulazak Hrvatske i Srbije i Crne Gore u NATO, ako ove zemlje ne ispune obaveze prema Haškom tribunalu. Je li ovakvo upozorenje pokazatelj neslaganja SAD i Evropske unije?
MERI: To je svakako tačno. Nema dileme da se evropskim pristupom nude podsticaji, dok je američki pristup u suštini diplomatska prisila. Može se reći da se ta dva pristupa upotpunjuju. To je, kako se često kaže, 'strategija mrkve i štapa'. Drugačije je sa NATO-om, jer SAD mogu blokirati ulazak neke zemlje. Savez ne može novim članicama obećati previše, dok Evropska unija ima mnogo toga da ponudi. Iskreno govoreći, čini se da je mogućnost da Srbija u narednih 15 ili 20 godina bude primljena u Uniju veoma mala. Čak će i Hrvatska imati teške zadatke da se prikljiči tokom naredne dekade. U svakom slučaju i perspektiva članstva u Uniji ima mnogo veću privlačnost za vlade u regionu nego perspektiva ulaska u Atlanski savez.
RSE: Po mišljenjima nekih posmatrača, Evropska unija nastoji da omekša stav Podgorice oko nezavisnosti, barem dok se kosovsko pitanje ne riješi. Ima li u Americi više razumijevanja za Crnu Goru nego u Evropskoj uniji?
MERI: Sumnjam da Vašington ima više simpatija za crnogorsku nezavisnost. To je bilo privremeni problem tokom Klintonove administracije, kada je državni sekretar Medlin Olbrajt nastojala da ohrabri crnogorski separatizam kao sredstvo pritiska na Miloševića. Pošto on više nije na sceni, glavna motivacija Vašingtona za separatizam ili nezavisnost Crne Gore je u velikoj mjeri iščezla.
Iskreno mislim da Crna Gora kotira veoma nisko na listi američkih prioriteta na Balkanu, a sam Balkan je već dosta nisko u okvirima globalnih prioriteta Amerike.
Komentarišući, naposljetku, najnovije promjene na Balkanu u kontekstu transatlantsskih odnosa, naš sagovornik još jednom naglašava:
“Moram kazati da je Balkan dosta nisko na listi američkih spoljnopolitičkih prioriteta, u poređenju sa Irakom, Iranom, Bliskim Istokom, Kinom, Sjevernom Korejom, pitanjima globalne trgovine, čak i pitanjima prirodnih katastrofa, kao što su zemljoters i tsunami u Aziji. Balkan je u velikoj mjeri jučerašnje pitanje. U Vašingtonu se smatra se da je to bio prioritet Klintonove, ali ne i ove administracije. Transatlanskim odnosima dominiraju ekonomska, a ne bezbjednosna pitanja ili regionalna bezbjednosna pitanja, kao što je to Balkan. Između SAD i EU se ostvaruju 40 posto globalne trgovine i velike finansijske transakcije. Tu je pravi posao. Kada se, pak, radi o problemima globalne bezbjednosti, Vašington na Evropljane ne gleda kao na minornog aktera.”
“Nemam osjećaj da je Vašington odobrio te inicijative ili nastojao da im pruži impuls. Amerika mora biti učesnik i mora reagovati. Smatram da Balkan kotira vema nisko na listi američkih prioriteta i to vidite i po paralelnim posjetama šefa Stejt departmenta Kondolize Rajs Evropi, Centralnoj Aziji i Moskvi, gdje je u fokusu razgovora Iran. Vidjeli ste takođe minule sedmice i posjetu ministra odbrane Donalda Ramsfelda Kini. U poređenju s ovim posjetama, Burnsova pokazuje da SAD ostaju učesnici u rješavanju problema zapadnog Balkana, ali ne odražava bilo kakvu promjenu prioriteta američke administracije.“
RSE: Gospodin Berns je nedavno poručio da Vašington namjerava da bude centralno angažovan u rješavanju statusa Kosova, smatrajući da pregovori mogu početi idućeg mjeseca. Zašto Amrika mijenja formulu “standardi, pa status”, zalazući se za simultano rješavanje tih pitanja?
MERI: Vašington smatra da je to najmanje loš pristup u rješavanju problema. Unatoč retorici o centralnoj ulozi, meni nije jasno da Amerika predlaže da preuzme vodeću ulogu. Mislim da i u administraciji i u Kongresu postoji opšte uvjerenje da su Kosovo i zapadni Balkan evropski problemi, te da su novac, ostala sredstva i kadrovi obaveza evropskih zemalja. Napominjem da je Berns govorio o centralnoj, a ne vodećoj ulozi. Amerika teži centralnoj poziciji u svakom svjetskom pitanju zbog svoje veličine i vaznosti. Što se tiče zapadnog Balkana, mi želimo da veći dio posla obave Evropljani.“
Sagovornik Radija Slobodna Evropa kaže da ne može procjenjivati ko će međunarodnim posrednicima u pregovorima o Kosovu biti tvrđi orah, delegacija iz Beograda ili Prištine. Što se manevarskog prostora Rusije i njene podrške Srbiji tiče, Vejn Meri ističe:
“Moskva će na Kosovu pokušati takođe da igra centralnu ulogu, ali tako što će nastojati da bude istinski partner glavnim evropskim centrima. Mislim da ćemo vidjeti kako Moskva sve naglašenije, kao evropska prijestonica, pristupa ovom regionalnom evropskom pitanju. Takođe ćemo biti svjedoci nastojanja Moskve da blisko sarađuje sa Berlinom, Parizom, Rimom i Londonom u smislu stvaranja panevropskog pristupa, što bi donekle Sjedinjene Države ostavilo po strani. Smatram da Rusija nema dublju privrženost prema Srbiji oko Kosova. Moskvu zapravo brine da Kosovo ne bude presedan za secesionističke regije zbog Cečenije i drugih svojih problema.”
RSE: Berns je tokom posjete regiji i Briselu bez diplomatskih rukavica zaprijetio da će SAD blokirati ulazak Hrvatske i Srbije i Crne Gore u NATO, ako ove zemlje ne ispune obaveze prema Haškom tribunalu. Je li ovakvo upozorenje pokazatelj neslaganja SAD i Evropske unije?
MERI: To je svakako tačno. Nema dileme da se evropskim pristupom nude podsticaji, dok je američki pristup u suštini diplomatska prisila. Može se reći da se ta dva pristupa upotpunjuju. To je, kako se često kaže, 'strategija mrkve i štapa'. Drugačije je sa NATO-om, jer SAD mogu blokirati ulazak neke zemlje. Savez ne može novim članicama obećati previše, dok Evropska unija ima mnogo toga da ponudi. Iskreno govoreći, čini se da je mogućnost da Srbija u narednih 15 ili 20 godina bude primljena u Uniju veoma mala. Čak će i Hrvatska imati teške zadatke da se prikljiči tokom naredne dekade. U svakom slučaju i perspektiva članstva u Uniji ima mnogo veću privlačnost za vlade u regionu nego perspektiva ulaska u Atlanski savez.
RSE: Po mišljenjima nekih posmatrača, Evropska unija nastoji da omekša stav Podgorice oko nezavisnosti, barem dok se kosovsko pitanje ne riješi. Ima li u Americi više razumijevanja za Crnu Goru nego u Evropskoj uniji?
MERI: Sumnjam da Vašington ima više simpatija za crnogorsku nezavisnost. To je bilo privremeni problem tokom Klintonove administracije, kada je državni sekretar Medlin Olbrajt nastojala da ohrabri crnogorski separatizam kao sredstvo pritiska na Miloševića. Pošto on više nije na sceni, glavna motivacija Vašingtona za separatizam ili nezavisnost Crne Gore je u velikoj mjeri iščezla.
Iskreno mislim da Crna Gora kotira veoma nisko na listi američkih prioriteta na Balkanu, a sam Balkan je već dosta nisko u okvirima globalnih prioriteta Amerike.
Komentarišući, naposljetku, najnovije promjene na Balkanu u kontekstu transatlantsskih odnosa, naš sagovornik još jednom naglašava:
“Moram kazati da je Balkan dosta nisko na listi američkih spoljnopolitičkih prioriteta, u poređenju sa Irakom, Iranom, Bliskim Istokom, Kinom, Sjevernom Korejom, pitanjima globalne trgovine, čak i pitanjima prirodnih katastrofa, kao što su zemljoters i tsunami u Aziji. Balkan je u velikoj mjeri jučerašnje pitanje. U Vašingtonu se smatra se da je to bio prioritet Klintonove, ali ne i ove administracije. Transatlanskim odnosima dominiraju ekonomska, a ne bezbjednosna pitanja ili regionalna bezbjednosna pitanja, kao što je to Balkan. Između SAD i EU se ostvaruju 40 posto globalne trgovine i velike finansijske transakcije. Tu je pravi posao. Kada se, pak, radi o problemima globalne bezbjednosti, Vašington na Evropljane ne gleda kao na minornog aktera.”
