"Za mene je to Mitrovica. Ja sam Mitrovčanin i tako je zovem".
Tako Dušan Radaković iz nevladinog Centra za zastupanje demokratske kulture (ACDC) odgovara na pitanje kako se zove grad u kom živi i radi.
Ako isto pitanje postavite vlastima u Beogradu, Dušan živi u Kosovskoj Mitrovici. Za vlast u Prištini, Dušan je u Mitrovici, odnosno u opštini Severna Mitrovica.
Reč je o gradu na severu Kosova koji je nakon rata 1999. godine etnički podeljen na severni, u kom živi većinsko srpsko stanovništvo, i južni deo, gde većinu čine Albanci.
Posle kosovskih lokalnih izbora 2013. godine, na kojima su učestvovali i srpski predstavnici, grad je podeljen na opštine Severna i Južna Mitrovica.
Glavni most na reci Ibar, koji je i posle rata bio poprište nereda i sukoba, do danas je ostao simbol podele ovog grada.
Zašto Beograd instistira na 'Kosovskoj' Mitrovici?
Grad je nosio naziv Kosovska Mitrovica do 1982. godine, kada je u skladu sa tadašnjom politikom da bi u svakoj republici i pokrajini bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije po jedan grad trebalo da ponese ime doživotnog predsednika Josipa Broza Tita, naziv promenjen u Titova Mitrovica.
Početkom devedesetih godina (1991), gradu je vraćeno staro ime Kosovska Mitrovica.
U to vreme Kosovo je, uz Vojvodinu, bilo pokrajina u sastavu Srbije. Država je na severozapadu imala još jednu Mitrovicu – Sremsku Mitrovicu.
Nakon rata i proglašenja nezavisnosti 2008. godine, institucije Kosova ukidaju pridev "kosovska" jer ovaj grad ostaje jedina Mitrovica u toj državi.
Vlasti u Beogradu, međutim, ne priznaju nezavisnost Kosova i nastavljaju da insistiraju na starom nazivu grada.
"Tako se iz dve institucije, dva sistema, dve države, grad zove drugačije", kaže Dušan Radaković iz mitrovačkog Centra za zastupanje demokratske kulture.
Verbalno nepriznavanje realnosti
Direktor nevladinog Foruma za etničke odnose iz Beograda Dušan Janjić ocenjuje za RSE da je nepriznavanje imena grada u skladu sa naporima vlasti u Srbiji da ospore kosovsku nezavisnost.
"To je pokušaj da se verbalnim nepriznavanjem realnosti pobedi realnost. A to nikada nije uspelo", rekao je Janjić.
On je dodao da je Beograd svoje napore "prebacio na polje ideologije i povratka u prošlost".
"Oni su itekako svesni da su učestvovali u vojnom i političkom gubitku Kosova i da su podržavali pogrešnu politiku. Sada imenima to nastoje da kompenzuju i da predstave da, ne samo da nisu izgubili, nego da su pobedili", rekao je Janjić.
Insistiranje na terminologiji
Uz "Kosovsku Mitrovicu", Beograd insistira i na korišćenju sintagme "Kosovo i Metohija", iako ju je Kosovo kao jedinstven prostor izbacilo iz upotrebe još 1974. godine.
Termin "Metohija", koji potiče iz srednjeg veka i označava crkvenu, odnosno zemlju pod upravom manastira, bio je u širokoj upotrebi početkom devedesetih godina, dolaskom na vlast bivšeg predsednika Srbije Slobodana Miloševića.
Njegov govor na Gazimestanu na Kosovu 1989. godine bio je uvod u ratove u bivšoj Jugoslaviji od kojih će poslednji biti na Kosovu (1998-1999). Posle NATO intervencije u tadašnjoj Saveznoj Republici Jugoslaviji, rat je okončan Kumanovskim sporazumom i povlačenjem srpskih snaga sa Kosova.
Iako je neretko izazivao tenzije između Srba i Albanaca, u Srbiji se termin "Metohija" i danas upotrebljava u zvaničnom diskursu, uključujući preambulu Ustava iz 2006. u kojoj je Kosovo označeno kao "pokrajina u sastavu Srbije", te nazive institucija i funkcija, poput "Kancelarije za Kosovo i Metohiju Vlade Srbije".
Pre spominjanja Kosova, u zvaničnim saopštenjima i govorima državnih fukcionera upotrebljava se i reč "takozvano", a granica se označava "administrativnim prelazom".
"To se sve učvrstilo kroz propagandu, ali videćete da će ljudi koji žive tamo, a govorim o Srbima, reći da žive u Mitrovici ili eventualno dodati u Severnoj (Mitrovici)", rekao je Dušan Janjić.
Kada je reč o zvaničnoj komunikaciji, Dušan Radaković iz mitrovačkog Centra za zastupanje demokratske kulture, terminologiju ovako opisuje:
"Kada nešto radim sa srpskim institucijama onda kažem Kosovska Mitrovica, a ako radim sa kosovskim institucijama kažem Severna Mitrovica. Iskreno, zavisno od situacije u kojoj se nalazim", kaže Radaković.
Most na Ibru kao simbol podele grada
Mitrovica je pre sedam godina podeljena na dve opštine - Južnu i Severnu. Održavanje kosovskih lokalnih izbora 2013. godine i u opštinama na severu, gde većinu čini srpsko stanovništvo, bilo je predviđeno Briselskim sporazumom postignutim u dijalogu Beograda i Prištine.
Uprkos formiranju opštine, u Severnoj Mitrovici je još uvek prisutan i privremeni organ "Opština Kosovska Mitrovica", odnosno paralelne institucije, koje iz Beograda finansira Vlada Srbije.
Grad deli reka Ibar, a glavni ibarski most i dalje je zatvoren za saobraćaj.
Prva barikada na tom mostu podignuta je, kao i ostale barikade na severu Kosova, 2011. godine kao znak protivljenja Srba da Kosovo uspostavi vlast na severu nakon što je preuzelo kontrolu na dva granična prelaza sa Srbijom.
Betonska barikada je u junu 2014. godine zamenjena takozvanim "Parkom mira" koji su na tom mestu, u vidu žardinjera koje blokiraju saobraćaj, postavili srpski lideri iz Severne Mitrovice.
Sporazum o uklanjanju "Parka mira" postignut je avgusta 2015. godine u Briselu, čime je bilo predviđeno otvaranje mosta i za saobraćaj.
Park je 2016. godine uklonjen, ali je glavni most u Mitrovici do danas ostao prohodan samo za pešake. Na mostu su i dalje stacionirane snage policije Kosova.
Za razliku od posleratnog perioda, poslednjih godina kretanje građana između juga i severa je učestalo, uglavnom zbog trgovine.
Facebook Forum