Još jedan povod za produbljivanje podela u Sandžaku, regije na jugozapadu Srbije duž granice sa Crnom Gorom većinski naseljene bošnjačkim stanovništvom, ili samo otvaranje rasprave o istorijskim zbivanjima.
U tom rasponu se kreću komentari na događaje s kraja pošle godine kada su sa mirne protestne šetnje u centru Novog Pazara članovi i simpatizeri Stranke demokratske akcije (SDA) Sandžaka, čiji lider je Sulejman Ugljanin, poručili da građani Sandžaka više neće dozvoliti da ih bilo ko i bilo kada dovodi pred "svršen čin". Pri tome je sama protestna šetnja nosila naziv "1918. - godina okupacije Sandžaka".
Generalni sekretar ove partije Ahmedin Škrijelj kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) da pitanje "okupacije Sandžaka" otvaraju, jer rešavanje krize nastale raspadom nekadašnje Jugoslavije ulazi u završnu fazu pristupanjem zemalja Zapadnog Balkana Evropskoj uniji (EU).
"Dejtonskim sporazumom zaustavljena je agresija Srbije i drugih susednih zemalja na Bosnu i Hercegovinu, ali nije rešena jugoslovenska kriza", kaže Škriljej.
"Raspadom bivše SFRJ (Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije prim.aut.) otvoreno je pitanje Sandžaka, koji je okupiran i protivno interesima i volji naroda 1918. godine uvršten u Kraljevinu SHS (Srba, Hrvata i Slovenaca, prim.aut.). Tome je predhodila nelegalna takozvana Podgorička skupština, održana od 24. do 29. novembra 1918. godine, bez učešća legitimnih predstavnika Sandžaka i Kraljevine Crne Gore. Na toj skupštini su nosioci velikosrpske ideje izvršili aneksiju Sandžaka i međunarodno priznate Kraljevine Crne Gore", uveren je Škrijelj.
On smatra da je danas Sandžak najvažnije nerešeno teritorijalno pitanje na Balkanu i istakao da su referendumom za autonomiju, oktobra 1991. godine, stvoreni uslovi za rešavanje njegovog političkog i teritorijalnog statusa.
Ovaj referendum raspisalo je tadašnje Muslimansko nacionalno veće Sandžaka, na kome se skoro 99 odsto građana koji su glasali izjasnilo da je za potpunu političku i teritorijalnu autonomiju Sandžaka, sa pravom priključenja jednoj od suverenih republika. Država nije priznala rezultate tog referenduma.
Sead Biberović, izvršni direktor nevladine organizacije "Urban in" iz Novog Pazara, smatra da svako pominjanje okupacije i autonomije stvara dodatne zidove i podele između bošnjačkog i srpskog nacionalnog korpusa.
"Ono što nama nedostaje na Balkanu, a posebno u ovom delu Srbije, je međusobno razumevanje i tolerancija. Meni se čini da je sve ovo samo zloupotreba istorije u dnevno političke svrhe, koja ide na ruku Ugljaninu i njegovom brojnom biračkom telu. Ta priča o okupaciji kao da postaje trend, jer je i Crna Gora proglasila 1918. godinu godinom okupacije. Možda je taj potez Crne Gore 'podsetio' Ugljanina da se i on bavi tom temom ili je to video kao dobar argument za ovu sadašnju priču o autonomiji, ali i za neku dugoročniju politiku", kaže Biberović.
Tokom prošle godine u Crnoj Gori se vodila oštra polemika o događajima pre jednog veka kada je stvorena Kraljevina SHS, čemu je prethodilo ujedinjenje Srbije i Crne Gore, koja je izgubila svoju državnost, suverenitet, dinastiju i crkvu. Rasprava je kulminirala u novembru kada je Skupština Crne Gore usvojila predlog Deklaracije kojom je odluka Podgoričke skupštine iz 1918. godine proglašena ništavnom.
U Sandžačkoj demokratskoj partiji (SDP), čiji osnivač je potpredsednik Vlade Srbije Rasim Ljajić, nisu želeli da komentarišu ovu temu, a ova stranka zajedno sa SDA Sandžaka i Srpskom naprednom strankom (SNS) čini vlast u Novom Pazaru.
Sa druge strane, u SDA Sandžaka tvrde da kao parlamentarna stranka od 1990. godine zahtevaju od domaćih i međunarodnih faktora rešavanje sandžačkog pitanja. SDA Sandžaka svakako nije marginalna politička snaga u Sandžaku, što su pokazali i izbori za Nacionalne savete nacionalnih manjina, koji su održani pre dva meseca.
"Na izborima za Bošnjačko nacionalno vijeće (BNV), 4. novembra 2018. godine, ubedljivu pobedu ostvarila je naša lista Samoopredeljenje, što obavezuje i vlasti Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine i Kosova, kao i EU i Ameriku da uvaže ovu činjenicu i omoguće građanima Sandžaka da budu aktivno uključeni u dalje dogovore o pristupanju EU, kao legitimna zainteresovana strana", kaže Škrijelj.
On veruje da izjave koje stižu iz političke opcije koju zastupa ne mogu biti razlog dubljih podela u Sandžaku, već integrativni element oko čega će se okupiti narod Sandžaka, prvenstveno, kako se izrazio, patriotske snage.
"Okupacija je i oružana i znači da te neko okupira, jaka je to reč", kaže Mahmut Bihorac, meštanin Novog Pazara.
Smatra da je upotrebljena preteška reč.
"Na ovim prostorima kasni demokratija, a pojedini to koriste da malo rovare i dižu sebi rejting. Ako jednog dana Srbija uđe u EU nikome autonomija neće trebati, jer su ustavom te zajednice regulisana sva prava manjina, mada mi i sada imamo dosta prava. Školujemo se na svom jeziku, imamo veronauku, možda postoje segmenti gde nije sve kako treba, ali jednog dana će i toga biti bolje", kaže Bihorac.
Sličnog je mišljenja i njegov sugrađanin Hidajet Ljajić.
"Prošlost ne treba zaboraviti, treba Bošnjake podsećati na to šta se dešavalo. Smatram da je o autonomiji Sandžaka trebalo ranije razmišljati, a ne sada kada su granice uveliko formirane, jer mislim da je sada to neizvodljivo. Sandžak se danas faktički sveo samo na tri opštine, Novi Pazar, Sjenicu i Tutin, koje zajedno nemaju veliku teritoriju i mnogo stanovnika, tako da tu ništa sada ne može da se uradi", kaže Ljajić.
Sandžak ima, prema poslednjem popisu, oko 240.000 stanovnika, među kojima je oko 143.000 Bošnjaka ili oko 60 odsto. Bošnjaci većinu čine u Novom Pazaru (77 odsto), Tutinu (90 odsto) i Sjenici (73 odsto), dok su u manjini u Prijepolju (34 odsto), Priboju (14 odsto) i u Novoj Varoši (četiri odsto).
Facebook Forum