Geopolitičke promjene u svijetu su očigledne, a posebno utiču na Evropsku uniju, koja je, kao najprogresivnija ideja našega svijeta, zbog toga ugrožena. Zemlje, koje su u procesu integracija ka Evropskoj uniji, kao što je Bosna i Hercegovina, bit će na čekanju, iako iz EU stižu pozitivni signali za pridruživanje, mišljenja su učesnika skupa „Geopolitičke promjene u svijetu i Evropi i položaj Bosne i Hercegovine“, koji je organizovala Akademija nauka i umjetnosti BiH.
Zbog očiglednih previranja na globalnom planu, u kojem Rusija i Kina zauzimaju nove pozicije na geopolitičkoj mapi, Evropska unija je na prekretnici. Analitičar Vedran Džihić trenutno stanje objašnjava ovako:
„Posmatrajući zadnja previranja u Evropskoj uniji, ne samo zadnjih par mjeseci nego zadnjih par godina, od početka ekonomske i finansijske krize, preko grčke krize, izbjegličke krize, do Brexita i eksplozije desnog populizma i radikalnog populizma, dolazimo do zaključka da se ovdje radi očigledno o kraju ili početku kraja liberalnog poretka kakvog smo ustanovili 1989. godine. To znači da EU kao zajednica gubi kohezionu snagu, gubi sposobnost i mogućnost normativnosti, postavljanja normativnih standarda za razvitak drugih zemalja u periferiji, a u tu periferiju ubrajamo i zemlje Zapadnog Balkana. U momentu gdje Evropska unija mora i treba nanovo da se osmisli, nema više mogućnost aktivnog krojenja politika upravo u toj periferiji.“
Evropska unija je projekat koji se treba sačuvati, ali je njegova sudbina trenutno upitna, kaže profesor Sveučilišta u Mostaru, dr. Mile Lasić.
„Radi se o eksperimentu, o pogrešnom eksperimentu, upravljanju s onu stranu nacionalne države, s onu stranu nacije države, dakle, upravljanju koje podrazumijeva višerazinsko odlučivanje i višerazinsko upravljanje. Utoliko je nešto dragocjeno kao što ništa nije bilo u povijesti tako vrijedno, kad je riječ o domeni integracija, do sada nama poznato. Riječ je pak o tome da mi ne znamo da li ćemo imati u Rimu komemorativni skup ili skup obnove.“
Procesi koji dovode na vlast desničare mogu dovesti u pitanje započetu transformaciju svijeta, smatra Nerzuk Ćurak, profesor Fakulteta političkih nauka u Sarajevu.
„Bosna i Hercegovina je unutar neke velike geopolitičke slike mala, dakle, na svjetskoj političkoj mapi ne igra neki veliki interes, ali je zanimljivo da je njen simbolički kapital puno veći nego što se može pretpostaviti i da razne geopolitičke transformacije suvremenoga svijeta imaju ozbiljnu refleksiju na Bosnu i Hercegovinu. Nije nevažno pitanje hoće li Bosna i Hercegovina u skoro vrijeme okončati svoje prokletstvo nepripadanja i postati dio nekog većeg bloka – da li onoga što razumni ljudi žele, Evropske unije, ili možemo postati dio nekog drugog bloka. To više nije baš izvjesno“, smatra Ćurak.
Ipak, prema mišljenju akademika Slave Kukića, Evropa je zainteresovana za Bosnu i Hercegovinu. To pokazuje prihvatanjem zahtjeva BiH za članstvo, iako nisu ispunjeni svi uslovi.
„Ne radi Bosne i Hercegovine, nego radi sebe, radi svojih interesa, jer je Evropska unija smatrala da je proširenjem preko Mađarske, Rumunije i Bugarske zaokružila geopolitički prostor do Crnog mora i da zemljama unutra može zadavati uvjete. A onda se naknadno ispostavilo da se u međuvremenu na političku scenu vratila Rusija i da je zapravo počela čitavu priču komplicirati. To je natjeralo Evropsku uniju da omekša svoj odnos, i prema Bosni i Hercegovini, i posebice prema Srbiji, i da sada progleda kroz prste u odnosu na ono što prije samo koju godinu ne bi učinila“, kaže Kukić.
No, niko sa sigurnošću ne može tvrditi kada će Bosna i Hercegovina, ali i ostale zemlje Balkana, postati članice Evropske unije, pogotovo u situaciji u kojoj se evropska zajednica naroda nalazi.
„Trenutno politika proširenja u okviru Evropske unije ne postoji kao politika. Bolje bi bilo upotrijebiti frazu 'Dead man walking' – 'Mrtav čovjek koji hoda', nema podrške u stanovništvu, to je projekat elita koji tehnički i tehnokratski vodi Evropska komisija, bez stvarnog života. Ta činjenica u zemljama Zapadnog Balkana ostavlja dvije posljedice. Prva posljedica je činjenica da se sjedenje u učeničkoj klupi produžava i prolongira unedogled. Možemo i sljedećih 50 godina da sjedimo i da se pridružujemo, a nećemo imati stvarni proces približavanja. Drugi efekat je puno fundamentalniji“, kaže analitičar Vedran Džihić, te dodaje:
„Znači, u onom momentu kad se gubi ta uloga normativnosti u nivou modela, otvara se poligon za sve one koji se ponašaju i argumentiraju suprotno vrijednostima onoga što Evropska unija reprezentira, a to je liberalna demokratska zajednica, gdje se baštine vrijednosti otvorenog društva, ljudskih prava itd., što znači, u našoj regiji se otvara poligon za demokratsku mimikriju sa jedne strane, znači, retoričko prilagođavanje, a uništavanje vrijednosti liberalizma i otvorenog društva, otvara se poligon za ponovnu upotrebu i zloupotrebu nacije i nacionalizma, znači, retorička i narativna diskursivna stvar.“
Budućnost Zapadnog Balkana je neizvjesna zbog političkih elita, posebno u Bosni i Hercegovini, kaže profesor Sveučilišta u Mostaru, dr. Mile Lasić.
„Ne znamo što će s nama biti. Posebice je neizvjesno s Bosnom i Hercegovinom. Bosna i Hercegovina i Kosovo nemaju ni status kandidata. Nemate pravo izostaviti nijednog iz ove političke elite - tobož lijevi i tobož desni su zapravo vlasnici naših života, vlasnici svega živoga i mrtvoga i vlasnici naše budućnosti. I oni se igraju s ovim projektom, što je dodatno otežavajuće. U tom smislu, mi ne znamo što će se dogoditi i imamo li evropsku budućnost ili ne. Najvažnije bi bilo, da se vratim, da Evropska unija dođe 'tobe' (da se vrati na pravi put, prim. RSE)“, smatra Lasić.
Facebook Forum