Centar za istraživanje i monitoring (CEMI) zvanično je inicirao da se objedine i uporede baze podataka država Zapadnog Balkana u okviru Berlinskog procesa, kako bi se iskontrolisalo da li birač jedne države ima prebivalište ili državljanstvo u drugoj, na osnovu čega i tamo ostvaruje biračko pravo.
Direktor ove crnogorske nevladine organiazacije Zlatko Vujović za Radio Slobodna Evropa ocjenjuje da će se uparivanjem i podjelom baza podataka između država spriječiti zloupotrebe.
"U suprotnom, Vučić [Aleksandar, predsjednik Srbije] će odlučivati o svim izborima u regionu - Bosni i Hercegovini, Kosovu pa i Crnoj Gori", ističe on.
Organizovan prevoz birača iz jedne države regiona u drugu radi glasanja, razlog je zbog koga opozicija u Srbiji tvrdi da su izbori u Beogradu, 17. decembra, nelegitimni i da ih treba ponoviti.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić rekao je da građani iz Republike Srpske "imaju pravo da glasaju u Beogradu na osnovu zakona o dvojnom državljanstvu".
Vučić je odbacio navode o glasanju 40.000 birača iz regiona, navodeći da ih je manje od 500 i da su gotovo svi godinama u biračkom spisku Beograda.
Zlatko Vujović, pak, kaže da je predsjednik Srbije Vučić organizovao grupu, koja ključno odlučuje o ishodu izbora, ne samo u opštinama Srbije kao što je grad Beograd, već i u Crnoj Gori.
"Fenomen organizovanog dovođenja birača autobusima nazivamo - 'busing'. To nije izum ni Zapadnog Balkana niti predsjednika Vučića, već se to koristilo u Moldaviji, Gruziji i drugim zemljama. Ali niko nije otišao tako daleko kao predsjednik Vučić u obimu tih zloupotreba", riječi su Vujovića.
Ovim metodom se mijenja izborna matematika i obesmišljava izborni proces što je već konstatovano od strane posmatrača izbora u zemljama istočne Evrope.
"Ako birač ima duplo prebivalište i po tom osnovu glasa u dvije zemlje, to su takozvani fantomi, koji nezakonito glasaju. I jedan dio tih ljudi, ne svi, organizovan je od strane vladajućih partija", kaže Vujović.
O Zlatku Vujoviću
Zlatko Vujović je generalni sekretar ENEMO-a (www.enemo.eu), član Upravnog odbora Globalne mreže domaćih posmatrača izbora (www.gndem.org).
Sedam puta bio je Šef međunarodnih posmatračkih misija, tri puta u Ukrajini, dva na Kosovu, u Jermeniji, Srbiji i u misijama posmatranja izbora ENEMO-a, NDI-a, OSCE – ODIHR-a. Vodio je i 14 domaćih posmatračkih misija u Crnoj Gori.
Izbori u Beogradu
Opozicija u susjednoj Srbiji protestuje od izbora 17. decembra, optužujući vladajuću Srpsku naprednu stranku (SNS) za izbornu krađu, između ostalog i kroz fiktivno prijavljivanje svojih glasača iz Srbije i inostranstva na adrese u Beogradu.
Kako tvrde, na njima je glasalo oko 40.000 "uvezenih" birača mahom iz Bosne i Hercegovine.
"Nisu to samo BiH i Crna Gora, to je i sjever Kosova, čiji se birači u ogromnom broju dovode u Srbiju da bi doprinijeli ishodu izbora, recimo u Beogradu. Jasno je da Vučić nije imao dovoljno glasova za Beograd, ali ako mobiliše desetine hiljada, a možda i stotinu hiljada birača da glasa, onda to utiče na izbore", navodi Vujović.
!["Tehnička škola, Drvo art, Cara Dušana 23, Stari Grad [u Beogradu]" - sadržaj je instrukcije za birače od 17. decembra iz bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska za glasanje u Beogradu (ceduljica fotografisana u Rudom, Bosna i Hercegovina, 21. decembra 2023.)](https://gdb.rferl.org/01000000-0aff-0242-a32e-08dc02f20a47_cx0_cy8_cw100_w250_r1_s.jpeg)
I metodolog profesor Miloš Bešić za Radio Slobodna Evropa ukazuje da su na izborima u Srbiji glasali ljudi koji su dolazili iz BiH, iako su za njih bila otvorena birališta u Banjaluci i drugim mjestima.
"Ako su otvorena mjesta u matičnom gradu gdje oni žive, ne vidim razlog da idu u Srbiju da glasaju, osim ako je riječ o glasanju na lokalnim izborima - na što, sasvim izvjesno, glasači nemaju pravo. Očito da zbog različitih praksi, koje su vrlo neuređene i vrlo tolerantne, to dovodi do toga da ljudi glasaju na lokalnim izborima u dvije države", kaže Bešić.
Uslov za sticanje biračkog prava u Srbiji na državnom nivou je državljanstvo te zemlje, a za lokalne izbore neophodno je i prebivalište.
Na drugoj strani, u Crnoj Gori je za sticanje biračkog prava na svim nivoima neophodno prebivalište od dvije godine i državljanstvo.
Fantom birači i u Crnoj Gori
Procjena CEMI-ja je da u Crnoj Gori ima oko 80.000 birača koji nezakonito, imaju dva prebivališta - u Crnoj Gori i drugim zemljama, prije svega u Srbiji i Bosni i Hercegovini.
Dio njih dolazi da glasa u Crnu Goru.
Potrebno je oko 9.000 glasova da bi stranka ušla u crnogorski parlament sa dva poslanika.
Nadležne institucije u Crnoj Gori nikada nisu istražile navode CEMI-ja da samo u Herceg Novom ima više od 2.500 birača sa prebivalištem u Bosni i Hercegovini i Srbiji, što je oko deset posto ukupnog broja birača u tom gradu.
Srbija i Bosna i Hercegovina su odbile da sarađuju sa Crnom Gorom u provjeri duplih birača, pozivajući se na zakon o zaštiti ličnih podataka.
Funkcioner Vučićeve Srpske napredne stranke Vladimir Đukanović je u izjavi Tanjugu potvrdio da je njegova partija pomagala građanima Srbije koji su dolazili da glasaju u Crnu Goru.
Na direktno pitanje da li su dovodili birače na lokalne izbore u Nikšić, Đukanović je to potvrdio, rekavši da su time pomagali srpskim strankama.
Ovim povodom je opoziciona Demokratska partija socijalista (DPS) u Crnoj Gori zatražila hitnu reakciju i otvaranje istrage Specijalnog državnog tužilaštva s obzirom da, kako su kazali, "imamo i javnu potvrdu od najviših funkcionera Republike Srbije o vršenju krivičnih djela na teritoriji Crne Gore".
Ove aktivnosti faktički ruše ustavni poredak budući da utiču na konstituisanje vlasti koja nije proizvod stvarno slobodne izražene volje građana Crne Gore, ocjenjuju iz DPS-a.
"Zahtijevamo hitnu reakciju Specijalnog državnog tužilaštva i otvaranje istrage. Ovakve aktivnosti imaju za cilj da istu grupu birača, od izbora do izbora, sele iz jedne u drugu državu kako bi uticali na rezultate izbora što je ne samo kršenje Ustava, već i ozbiljno krivično djelo", navodi se u saopštenju DPS-a.
Nazivajući ih "pokretnim glasačkim mašinama u rukama zvaničnog Beograda" iz DPS-a ističu da se dovođenje glasača u Crnu Goru intenzivno dešava od početka obavještajno-klerikalne kontrarevolucije pa do danas.
U avgustu 2020. ova partija je nakon 30 godina izgubila vlast od bloka dominantno prosrpskih stranaka, bliskih Srpskoj pravoslavnoj crkvi, koje predvodi proruski Demokratski front.
Bešić: Sporno je glasati u Beogradu i Nikšiću
Govoreći o problemu prebivališta, metodolog Miloš Bešić navodi da radnici na privremenom radu u inostranstvu i studenti imaju pravo da glasaju u Crnoj Gori.
Međutim, ističe on, sporni su oni koji su se iselili iz Crne Gore.
"Ukoliko se neko trajno odselio iz Podgorice i naselio u Beogradu i ostvaruje pravo na lokalnim izborima u Beogradu i onda se uporno vraća u Podgoricu i glasa na lokalnim izborima - taj dio može biti sporan", riječi su Bešića.
Kao što država efikasno rješava da preminulo lice više ne prima penziju, tako može da se riješi i problem biračkog spiska.- ističe Miloš Bešić
Komentarišući činjenicu da je u Crnoj Gori u biračkom spisku skoro 90 posto od ukupnog broja stanovništva, uključujući one ispod 18 godina, Bešić kaže da je to zbog neažurnosti biračkog spiska u kojem je i dalje veliki broj umrlih.
"Država mora da riješi taj problem. Kao što država efikasno rješava da preminulo lice više ne prima penziju, tako može da se riješi i problem biračkog spiska. To se ne radi, nažalost", kaže Bešić.
On ne spori da postoji mogućnost postojanja i duplo upisanih birača.
"Ima nešto i duplih birača. Niko ne može da ocijeni u kom je to srazmjeru, u kom je to broju i koliko to utiče na izborne rezultate", dodaje metodolog.
Ipak, statistika ukazuje na sumnju da postoje dupli birači.
Dakle, skoro 90 posto stanovnika je u biračkom spisku dok je evropski standard 70 odsto.
Prema posljednjim podacima, u Crnoj Gori ima 130.000 stanovnika mlađih od 18 godina.
Evropska praksa i preporuke
Zlatko Vujović objašnjava da građani Evropske unije glasaju tamo gdje žive.
"U EU biračko pravo za lokalne izbore je vezano za prebivalište. Državljanin Španije koji živi u Rimu, može glasati na lokalnim izborima u Rimu. U EU nemaju problema sa duplim prebivalištem, jer su baze podataka lako provjerljive", pojašnjava direktor CEMI-ja.
U izvještaju Evropske komisije za 2022. godinu se navodi da nadležni u Crnoj Gori trebaju temeljno da istraže tvrdnje o dvostruko registrovanim biračima u jednoj ili više zemalja regiona.
Birački spisak se godinama uvećava, iako broj stanovnika ostaje isti.
Evropska komisija u ovogodišnjem izvještaju konstatuje da su Crnoj Gori izostale opsežne izborne reforme, ali se dvostruko registrovani birači ne pominju.
Facebook Forum