Neispunjena obećanja premijera Kanade Džastina Trudoa (Justin Trudeau) o poštivanju starosjedilačkih prava stvorila su frustracije među autohtonim zajednicama koje su se snažno usprotivile izgradnji energetskih projekata, ali i postavile pitanje da li će vlast starosjedilaca nad njihovim starim teritorijama konačno biti ostvarena ili će ostati tek simbolična formalnost, pišu svjetski mediji.
"Ekokolonijalizam" urbanih Kanađana
Dugotrajni sukob između starosjedilaca Kanade i njenih vodećih industrija prijeti već uzdrmanoj ekonomiji i nedavni protesti koji su pogodili zemlju možda su samo zagrijavanje za još veću bitku kasnije ove godine, ocjenjuje BNN Blumberg (BNN Bloomberg).
Posljednje zatezanje odnosa započelo je prošlog mjeseca, kada su pripadnici plemena Vetsuveten blokirali ceste kako bi pokušali zaustaviti izgradnju obalnog gasovoda GasLink na svojim tradicionalnim teritorijama na sjeveru Britanske Kolumbije.
Demonstranti su pokazali solidarnost s pripadnicima tog plemena te su privremeno blokirali teretni brodski saobraćaj, zaustavili putničku željezničku službu, što je dovelo do otkazivanja više od 400 pošiljki teretnih vozova, odgađajući isporuke nafte, žita, propana i robe široke potrošnje. Prekidi mogu srušiti ekonomski rast prvog kvartala u Kanadi na 1,5 odsto godišnje, što je pad u odnosu na prethodnu procjenu od 1,8 odsto, procjenjuju pojedini analitičari.
Premijer Džastin Trudo (Justin Trudeau), čija je liberalna vlada stavila prioritet za unaprijeđenje odnosa s starosjedilačkim narodima, najprije je pregovarao sa njihovim zajednicama ali je pod pritiskom poslovnih lidera i konzervativaca upotrijebio silu za brzo okončanje protesta, piše BNN Blumberg.
Premijer Alberte, Džejson Keni (Jason Kenney), čija provincija bogata naftom i gasom ima koristi od gasovoda koji je izazvao spor, kritikovao je proteste kao "ekokolonijalizam" urbanih Kanađana koji projektuju svoju "marginalnu političku agendu" na starosjedioce. "Ovo je generalna proba za ilegalne proteste na gotovo bilo kojem velikom projektu", rekao je Keni početkom februara. Glavni projekat koji Keni možda ima na umu je širenje naftovoda Trans mountin (Mountain), mnogo veći projekat od gasovoda u središtu protesta u Vetsuveten. Projekat vrijedan više od 9,5 milijardi američkih dolara nastoji otprilike utrostručiti kapacitet naftovoda koji prolazi dužinom od 1.150 kilometara od Edmontona, preko Stjenovitih planina, do brodskog terminala u blizini Vankuvera.
Gasovodu GasLink ne protive se svi kanadski starosjedioci. Projekat ima podršku svih 20 starosjedilačkih zajednica duž rute, uključujući izabrano vijeće Vetsuvetena, ali su glavni izvor otpora projektu brojni nasljedni poglavari tog plemena.
Protiv cjevovoda uopšte
Iako djeluje da će se izgradnja gasovoda na sjeveru Britanske Kolumbije nastaviti, protesti su stavili kanadski politički sistem na težak ispit, otkrivši kontradiktorne odnose te države prema njenim starosjediocima i njihovog položaja u kanadskom životu i kulturi - istoriji koja uključuje kršenja obećanja i ugovora, velike razlike u obrazovanju i zdravstvu te decenije privođenja, zlostavljanja i uvreda, ocjenjuje Los Anđeles Tajms (LA Times).
Kanadski Vrhovni sud ove je sedmice odbio da sasluša nekoliko žalbi koje se odnose na izgradnju obalnog gasovoda koji bi presjekao tradicionalne zemlje starosjedilačke zajednice Vetsuveten. Nasljedni poglavari tvrde da nikada nisu odobrili projekat te su prigovarali njegovom potencijalnom uticaju na zemlju, vodu i zajednicu. Za sada – nakon postizanja okvirnog sporazuma, čiji detalji ostaju mutni - blokade željeznica su obustavljene i vozovi ponovo voze.
No, kriza je pokazala da se moderna Kanada - sa svojim urbanim centrima u Vankuveru, Torontu i Montrealu, svojim ogromnim energetskim resursima i blistavom međunarodnom reputacijom pouzdanog sagovornika i izvidnice očuvanja mira - i dalje suočava s napetostima i vitalnim pitanjima o svojim građanskim idealima, političkim identitetom i nacionalnim karakterom.
Kanada je prije desetak godina napravila Komisiju za istinu i pomirenje da ispita odnose između bijelaca i domorodaca i rezultat je bio kontrolni spisak zadataka u 94 tačke za poboljšanje naslijeđa kanadskog tretmana starosjedilaca. Mnogi od ovih zadataka nisu riješeni.
Dok je Trudo tokom svoje kampanje 2015. obećavao pravdu za starosjedioce, njegova neispunjena obećanja podstakla su frustraciju plemenskih aktivista i vođa koji su iz protivljenja projektu gasovoda na teritoriji Vetsuvetena prerasli u široke proteste protiv izgradnje cjevovoda uopšte. Demonstranti su blokirali saobraćaj južno od Montreala, marširajući transparentom na kojem je pisalo "Zaštitimo našu budućnost. Nema više cjevovoda."
Uljudna izdaja
Kad je Trudo postao premijer 2015. godine, obećao je novi odnos s domorodačkim stanovnicima, "izgrađen na poštovanju, pravima i opredjeljenosti za okončanje statusa quo". Ali, on je i dalje podržavao širenje kanadske industrije fosilnih goriva na nove krajeve, širenje koje je uvijek u velikoj mjeri zasnovano na ignorisanju, ako ne i grubom kršenju želja i prava starosjedilaca, napisala je novinarka Audrea Lim u komentaru objavljenom u Njujork tajmsu (The New York Times).
Krajem januara, uz tihu podršku Trudoa, Kraljevska kanadska policija uklonila je kamp koji su postavili starosjedioci Vetsuvetena u borbi protiv izgradnje obalnog gasovoda dugog preko 600 km kroz njihove svete autohtone zemlje u zapadnoj Kanadi. Dvadeset i osam građana Vetsuvetena uhapšeno je dok je policija izvršila zabranu kako bi omogućila kompaniji TC Enerdži (TC Energy) da uđe u to područje, što je na koncu izazvalo blokadu željeznica i cesta od luke Vankuver u Britanskoj Kolumbiji do Kvibeka gotovo četiri sedmice.
Energetski projekat ima podršku izabranog plemenskog vodstva Vetsuvetena koje je uspostavljeno preko savezne vlade. Ali tom tijelu prethodi tradicionalna vlada na čelu sa nasljednim poglavicama, koji polažu pravo na zemljište na osnovu dugogodišnjeg kanadskog zakona za koji kažu da se ignoriše.
Taj nesklad riječi i postupaka ima potpis kanadske vlade u kojoj premijer ponavlja lijepe riječi o "pomirenju", a zatim koristi vladinu silu za nadvladavanje volje starosjedilaca. To znači, ukazuje autorica teksta, da uprkos povišenom simboličnom poštovanju prema starosjedilačkim narodima, oni gube zemlju u dugogodišnjoj borbi protiv energetskih interesa.
Iako je izgradnja gasovoda nastavljena, postoje ohrabrujući znakovi da je vlada možda voljna da odustane, jer su 1. marta nasljedni poglavari i ministri vlada najavili okvir za pregovarački sporazum. Sadržaj mogućeg konačnog dogovora visi u zraku. Ali ako postoji, vjerovatno će odgovoriti na stalna pitanja o tome hoće li starosjedilačka politička vlast nad njihovim starim teritorijima u Kanadi konačno biti ostvarena ili će ostati tanka formalnost, koja je temelj legitimiteta za kontinuirani kolonijalizam, zaključila je Lim u komentaru za Njujork tajms.