Dostupni linkovi

Srbija će tražiti Egnerovo izručenje


U Beogradu je počela potraga za podacima koji bi trebalo da dokažu da je Peter Egner učestvovao u ubistvu oko 17.000 ljudi tokom Drugog svetskog rata. Američko ministarstvo pravde zatražilo je od Saveznog suda da ukine državljanstvo Egneru jer je svojevremeno nadležnim imigracionim službama prećutao da je bio pripadnik specijalne jedinice Gestapoa zadužene za sistematsko uništavanje Jevreja u Beogradu.

Ovaj osamdesetšestogodišnji Amerikanac poreklom iz Jugoslavije rekao je novinaru agencije Asošijeted pres da „nema pojma“ zbog čega je pod sumnjom. U Srbiji najavljuju da će tražiti njegovo izručenje zarad suđenja za monstruozne zločine počinjene nad Romima, Srbima i posebno Jevrejima koji su u akciji nacista skoro potpuno istrebljeni.

U akciji "čišćenja" koja je otpočela 1941. do maja 1942. godine, samo u Beogradu pobijeno je više od 10.500 Jevreja, od oko 12.000 koliko ih je živelo glavnom gradu Srbije. Okupacione vlasti u logoru Staro Sajmište osmislile su imitaciju gasnih komora i nakon što su likvidirale sve jevrejske muškarce, građane Beograda, u njima su ubili 6.280-oro dece i žena jevrejske nacionalnosti. O tome govori iz Zajednice jevrejskih opština u Srbiji Aleksandar Nećak:

„Staro Sajmište bilo je jedno od monstruoznih logora baš zato što je bilo u urbanom delu grada i zato što se tu po prvi put primenila takozvana ’dušgubka’. Radilo se o kamionima koji su bili hermetički zatvoreni, u njih su utovarivane logorašice i deca najčešće. Oni su od Starog Sajmišta išli ka Jajincima ispod Avale. Odvod iz kamiona bio je sproveden u kabinu, gde su puštani izduvni gasovi. Tako da su oni svi bili pogušeni pre nego što su stigli do Jajinaca. Tamo su bili istovareni i pokopani u rake koje su bile ranije za to pripremljene.“

Kako je saopštilo Američko ministarstvo pravde, Egner je na razgovoru februara prošle godine priznao da je učestvovao u sprovođenju ljudi koji su i na ovaj način ubijani u Sajmištu i na Avali. Takođe je prizano da je radio kao prevodilac pri saslušavanju političkih zatvorenika koji su redovno mučeni i ubijani. Portaprol srpskog Tužilaštva za ratne zločine Bruno Vekarić izjavio je da Srbija ima pravo da traži Egnerovu ekstradiciju, te da je tim povodom kontaktirana Ambasada SAD u Beogradu:

“Vrlo brzo ćemo videti koja je priroda postupka u toku u Americi. Da li je reč o krivičnom postupku ili je reč o imigracionom postupku, gde je on prekršio američke imigracione zakone. U ovom drugom slučaju mi bi možda imali šanse s obzirom da je reč o ratnom zločinu, odnosno o delu izvršenom na teritoriji Srbije. Dakle mesto izvršenja krivičnog dela je Beograd. Možda bi mi mogli pod određenim uslovima da tražimo da mu sudimo ovde.”

Istovremeno, Arhiva Grada Beograda počela je potragu za podacima o Peteru Egneru, potvrdila nam je direktorka ove kuće Branka Prpa:

“Već smo ga pronašli u kartonu žitelja Beograda. To je početak.”

RSE: Da li se njegovo ime uopšte ranije pojavljivalo kao neko od bitnijih imena?

Prpa: Nije zato što je veliki broj ljudi bio uključen u okupacijsku upravu Grada Beograda. Prema tome on je bio jedan od onih, na žalost, koji su u Beogradu održavali okupacijsku na anticivilizacijski i antihuman način.

Ime Petera Egnera do sada se nije pojavljivalo među onima koji su pominjani kao odgovorni za nezamislive zločine počinjene u Drugom svetskom ratu na prostoru tada iscepkane Jugoslavije. Poslednji je spominjan bivši šef ustaške policije u Slavonskoj Požegi Miliovoj Ašner koji živi u Austriji, zemlji koja ne izručuje svoje državljane. Kao primer neadekvatnog odnosa prema nacističkim zločincima često se navodi i gradonačelnik Dubrovnika iz vremena NDH Ivan Rojnica, koji je od 1991. godine dolazio u Hrvatsku, a nedavno je na slobodi umro. U Zajednici jevrejskih opština u Srbiji navode da ih najviše poražava primer bivšeg komandanta mađarske fašističke žandarmerije Lebela Kepira. On danas mirno živi u Budimpešti iako su njegovi podređeni 1942. godne u Novom Sadu ubili 1.300 Jevreja, Roma i Srba. Slučaj Kepir duboko je deprimirao jevrejsku zajednicu, navodi Aleksandar Nećak, uprkos tome veruje da će se Egner, koji je u hijerahiji vlasti bio daleko niže pozicioniran od ostalih navedenih, uskoro naći pred sudom u Srbiji:


“To bi nas naravno sve obradovalo. Ne zato što mi želimo bilo kakvu odmazdu ili osvetu. Nego smatramo da je dužnost da svako ko je učinio zločin bude priveden pravdi i da to bude poruka da se takvi zločini više nikada ne ponove.”

Građa beogradskog Arhiva nudi preko 300.000 hiljada dokumenata ostalih kako od Gestapoa, tako i od kolaboracionističke Nedićeve vlasti u prestonici Srbije. Branka Prpa navodi da će zbog obima te građe potraga podataka o Egneru potrajati, ali i dodaje da istraga nacističkih zločina neprekidno traje, te da su u Arhivi istražuju službenici američkog FBI, kanadske i australijanske policije:

RSE: Da li su našli podatke koji su ih odveli do zločinaca?

Prpa: Jednog su uspeli da pronađu ali on je recimo bio 1916. godište. Dakle tada kad su ga našli on je imao devedeset i nešto godina.

U vreme masovnih likvidacija u Beogradu Peter Edger imao je devetnaest godina. 1966. godine kada je aplicirao za američko državljanstvo prećutao je ulogu koju je imao u Gestapou i rekao je da je bio običan pešadinac. Aleksandar Nećak i Branka Prpa:

“Ja nemam nikavu moralnu kočnicu zato što on ima 86 godina, jer on je ubijao ljude koji su imali i više godina i nije ni trepnuo.”

“Godine onih koji su okrivljeni za ratni zločin nisu limitirajući faktor niti istrage niti sankcije.”

Za samo godinu dana vlast Milana Nedića uz kontrolu nacista sprovela je kampanju čišćenja Jevreja, koja se smatra najbržom i najtemeljnijom akcijom rešavanja jevrejskog pitanja u Evropi toga doba.

XS
SM
MD
LG