Sevak Arevšatian nikada nije kročio van Armenije, ali ovaj istinski zaljubljenik u historiju napamet zna pokrajine svoje zemlje.
Od bujnih šuma Lorija na sjeveru do kamenitog i neplodnog Sjunika na jugu, ovaj 33-godišnjak prepješačio je sve regije Armenije kako bi pronašao i dokumentovao hiljade hačkara.
Sevak Arevšatijan sa svojom planinarskim štapom umotanim u boje armenske zastave.
Hačkari su kameni spomenici u obliku uspravne ploče s plošnim reljefnim ukrasima, karakteristični za armensku umjetnost.
Možda vas zanima 'Špijun' koji je nacrtao KavkazDekorisani hačkari počeli su se pojavljivati na otvorenom u kasnim 800-im godinama kada je arapska vlast nad ovim područjem počela slabiti.
Prvobitne kamene ploče djelomično su služile putnicima da znaju da su na kršćanskoj zemlji. Armenija je bila prva država na svijetu koja je zvanično prihvatila kršćanstvo 301. godine.
Hačkar sa motivom krsta na udaljenoj visoravni u pokrajini Vajots Dzor. Hačkar je isklesan prije oko 800 godina.
Arevšatian je 2015. godine pokrenuo Facebook stranicu World Of Khachkars koja je postala jedno od najvećih online baza fotografija hačkara. Mnoge slike je načinio upravo Arevšatian mobilnim telefonom tokom ponekad višednevnih misija ovih spomenika, dok su druge postavili ostali entuzijasti.
Mali hačkari obloženi mahovinom ugrađeni su u zidove napuštene crkve u blizini Dilijana.
Mnogi hačkari većini su dobro poznati i često fotografisani, naročito oni u krugu manastira i zidova crkava.
Ostali, koji su daleko od utabanih staza, poznati su samo nekolicini, lutajućim pastirima i istinskim zaljubljenicima u hačkare poput Arevšatijanu.
Procjenjuje se da ih ima na desetine hiljada i rasuti su po cijeloj Armeniji. Svaki je jedinstven.
Hačkar na obali jezera Sevan.
Arevšatijanovo interestovanje prema hačkarima počelo je kada je kao dječak posmatrao oca, inače klesač hačkarskog kamena, kako pravi složene detalje na ploči crvenog kamena. Ali tek kasnije, po povratku iz vojske, tradiciju je u cijelosti zavolio.
"Vremenom sam shvatio da je taj psihološki uticaj hačkara ogroman... Umiruje nemirnu osobu, otklanja anksioznost i ublažava tugu", kaže on.
Hačkar iz 13. vijeka, visine oko tri metra, na padini planine u provinciji Vajots Dzor. Na ovoj fotografiji je prednja strana istog spomenika prikazanog gore u tekstu.
Daleko od pompe i crkvenih rituala, armenski seljani znali bi često prošetati do hačkara da podijele svoje nade ili tugu sa tihim kamenim posrednicima.
Hačkari na groblju Noratus, blizu jezera Sevan.
Uloga hačkara kao posrednika sa Bogom odražava se u njihovom dizajnu. Na srednjem kamenu na fotografiji iznad vidi se disk (na dnu) za koji neki vjeruju da predstavlja svijet, a na vrhu su različiti prikazi neba ili beskonačnosti. U centru je krst, kao veza između dva carstva.
Sevak Arevšatian fotografiše hačkar u pokrajini Vayots Dzor dok se tamni oblaci nadvijaju nad planinom.
Arevšatian kaže da je najuzbudljiviji dio pronalaženja manje poznatih hačkara onaj kada se prepozna njegov majstor.
"Tokom svojih istraživanja shvatio sam da je jedan od klesača, Kiram, napravio više od 80 hačkara i nadgrobnih spomenika, što je apsolutni rekord", kaže on.
Detalj na vrhu hačkara isklesanog u Džulfi 1600-ih. godina. Sada je izložen u Ečmiadzinu u blizini Erevana.
Neki hačkari označeni su imenom umjetnika. Historičari vjeruju da takvi "potpisi" ukazuju na stepen ponosa onih koji su naručili spomenik.
Hačkar jednostavnog dizajna u blizini kapele s pogledom na jezero Sevan.
Razlozi za postavljanje hačkara su različiti. Mnogi obilježavaju grobove, drugi su bili zaduženi da odaju počast terenu na kojem je bitka dobijena ili označe mjesto na kojem se ukazala kakva sveta vizija. Neki, pak, označavaju mjesto na kojem je osnovano selo.
Hačkar u manastiru Geghard, blizu Erevana.
Nakon posljednjeg rata sa Azerbejdžanom, hiljade hačkara u regiji Nagorno-Karabah ponovo su pod kontrolom Bakua, što dovodi do zabrinutosti o njihovom očuvanju.
Fotografija nekih od hiljada hačkara na groblju Džulfa iz 1915. godine. Danas se ovo područje nalazi u azerbejdžanskoj enklavi Nakskivan, a groblje je uništeno.
Tokom ranih 2000-ih godina oko 10.000 hačkara na drevnom armenskom groblju Džulfa je sistematski uništavano, očigledno od strane azerbejdžanskih vojnika.
Kamen u pokrajini Vajots Dzor. Svi hačkari su okrenuti ka zapadu, što znači da ih obasjava svjetlost zalazećeg sunca.
Ali Arevšatian vodi računa o tome da teške političke rasprave koje se vode na online sferi budu što dalje od Facebook stranice kojom on rukovodi. On želi da to mjesto ostane oaza za ljubitelje drevnih kamenih spomenika.
Na vrhu Arevšatijanove Facebook stranice se navodi: "Molim vas, ne objavljujte ništa osim fotografija hačkara. Ostale sadržaje neću odobriti".