Piše: Andy Heil, priredila Asja Hafner
Vijetnamska komunistička vlada formirala je specijalni savjet za procjenu stanja najsvetije ikone ove zemlje: leša – koji su prvo balzamovali sovjetski hemičari i drugi forenzički stručnjaci prije pola vijeka – revolucionarnog vođe Ho Ši Mina.
I, zatražili su pomoć od Rusa.
To je, u neku ruku, za Vijetnam, povratak u povoje, ali samo još jedan posao za nasljednike sovjetskih balzamera u istočnom bloku i širom svijeta. Tako da, početkom sljedećeg mjeseca, četiri ruska naučnika će pomoći savjetu "predložiti plan i naučne mjere da se dugoročno očuva i zaštiti apsolutna sigurnost tijela predsjednika Ho Ši Mina", izvještava Reuters.
Sovjetski naučnici bili su u centru univerzuma balzamovanja od kada su dva hemičara, Vladimir Vorobjov i Boris Zbarski, predložili hemijsku supstancu umjesto permanentnog zamrzavanja o kojem su sovjetski zvaničnici debatovali gotovo dva mjeseca nakon smrti sovjetskog revolucionarnog lidera Vladimira Lenjina 1924. godine.
Ti rezultati pokrenuli su gotovo cijeli vijek napora da se proširi iskorištavanje i tjelesno postojanje mrtvih vođa ili drugih prominentnih figura u zemljama, uglavnom komunističkih, širom svijeta.
Od Lenjina su sovjetski balzameri reklamirali svoj rad kako bi očuvali bugarskog komunističkog vođu Georgija Dimitrova (1949.); Lenjinovog nasljednika, Josifa Staljina (1953.); i sjevernokorejskog oca i sina nasljednika Kim Il Sunga (1994.) i Kim Jong Ila (2011.)
Drugi su se okušali u balzamiranju za javno izlaganje takođe, uključujući komunističke vođe kao što je bio Čehoslovak Klement Gotvald (1953.) i Kinez Mao Cedung (1976.).
Nije uvijek bilo jednostavno.
Vladimir Lenjin na posmrtnom odru
Vladimir Lenjin (1924.)
Kao i gotovo sve vođe sa ove liste, Lenjin nikada nije htio da bude mumificiran i izložen. Želio je da bude sahranjen.
Ali njegova smrt, usred ruske zime koja je leš održala zamrznutim (kao i ožalošćene), čini se da je pomogla kod ubjeđivanja sovjetskih zvaničnika da ako se malo izlaganja mrtvaca pokazalo kao dobro onda će više izlaganja biti još bolje.
Nakon gotovo dva mjeseca debate, iskusni balzameri Vorobjov i Zbarskij počeli su proces s približavanjem proljetnog odmrzavanja.
Rezultat je bio istorijski i Lenjin – sa kratkim izuzetcima koji su uključivali duža relociranja u Sibir tokom II svjetskog rata zbog prijetnje od nacista – je postao obavezna politička i turistička atrakcija koja se nastavila čak i godinama nakon pada Sovjetskog Saveza.
Jezovit sjaj koji izbija iz Lenjinove kože nalik na vosak potiče od korištenja materijala za kalupe koji se pravi od parafina i drugih sastojaka koji su zamijenili veliki dio njegove masnoće u koži.
Mauzolej Giorgija Dimitrova u Sofiji, uništen je 1999.
Giorgi Dimitrov (1949.)
Špekulisalo se o ubistvu nakon što je, naizgled zdrav i snažan bugarski komunistički vođa, Dimitrov iznenada umro u moskovskom lječilištu 1949. godine.
Georgi Dimitrov, 1947.
Takve glasine su se proširile kada je bugarska vlada uspjela da sagradi mauzolej u centru Sofije za manje od nedelju dana.
Kako je njegovo mrtvo tijelo već bilo u rukama Sovjeta, „Lenjinova laboratorija" za balzamovanje brzo je pripremila tijelo za izlaganje koje se nastavilo sve do 1990., nakon pada Berlinskog zida, što je bio signal za neumitni kraj jednopartijskih sistema u Istočnoj Evropi.
Njegovo balzamovano tijelo nakon toga bilo je sahranjeno na centralnom groblju u Sofiji.
Ali je mauzolej Giorgija Dimitrova tvrdoglavo nastavio da stoji sve do demoliranja 1999., kada su Dimitrovi posmrtni ostaci kremirani a pepeo je pokopan.
Služba pokojniku za Josifa Staljina, 6. mart, 1953.
Josif Staljin (1953.)
Staljinova smrt 1953. godine bila je danima prekrivena velom tajni, dugo se sumnjalo na zakulisne radnje koje su odudarale od zvaničnog izvještaja o moždanom krvarenju.
Ali, dok su se potencijalni nasljednici utrkivali za moć, njegova sahrana i sve oko nje – kao spektakl koji je privukao stotine hiljada ljudi u Moskvu – dao je prostora za izlaganje Staljinovog tijela pored Lenjinovog u Lenjinovom mauzoleju na Crvenom trgu.
Do tada su se sovjetski balzameri trenirali na Lenjinu i Dimitrovu, i čini se da se leš dobro održao.
Ostao je tamo dok destaljinizacija nije uzela maha, 1961. godine, i tijelo bivšeg sovjetskog diktatora je premješteno i sahranjeno u nekropolisu zajedno s nizom komunističkih i sovjetskih "heroja" uz istočnu stranu Kremljinskog zida.
Sjeverno vijetnamske vođe stoje oko tijela predsjednika Ho Ši Mina, 7. septembar, 1969.
Ho Ši Min (1969.)
Sovjetski naučnici iz "Lenjinove laboratorije" – grupa od nekoliko stotina stručnjaka u vrijeme svog zenita – bili su regrutovani da balzamuju Hoa nakon smrti usred rata u Vijetnamu 1969.
Odluka o balzamovanju bila je u suprotnosti s Hoovom odlukom da bude kremiran i da se njegov pepeo baci u nekoliko regija zemlje.
Ali leš u staklenom kovčegu bio je izložen do 1975. u mauzoleju u Hanoju koji su izgradili Sovjeti.
I dalje je najveća atrakcija u glavnom gradu za strane i domaće turiste ali i moćan simbol nacionalne nezavisnosti.
Ali, potrebno je dosta nauke, finansija i redovnog održavanja da bi se zadržao željeni izgled.
Sovjeti su uvijek održavali sigurnost u procesu, čak i među svojim osobljem. ("Mlađim stručnjacima – kao što sam ja bio u to vrijeme – nisu se govorile nikakve pojedinosti.", jedan od balzamera koji je decenijama radio na Hoovom lešu rekao je za Moskovski Times).
Međutim, ruski zahtjev za naknadama za održavanje Hoa i odgovarajućih formaldehidnih koktela nakon raspada Sovjetskog Saveza navodno je potaknuo vijetnamske dužnosnike da sami pokušaju naučiti ruske trikove balzamovanja. Hanoj je poslao naučnike da studiraju u Moskvu, čak su i pregledali hemikalije koje su ostale nakon Hoovih ponovljenih balzamovanja zbog dragocjenih tragova tog procesa, prema muzejskim navodima koji citira Reuters.
Specijalni savjet stručnjaka priznaje da, šta god da je rađeno Ho Ši Minu u posljednje vrijeme, Vijetnamcima treba veća pomoć Rusa.
Sahrana Klementa Gotvalda, mart, 1953.
Klement Gotvald (1953.)
Prava priča upozorenja o glorifikovanju balzamovanih ostataka komunističkih vođa leži u priči Čehoslovaka koji je pomogao da se boljševizuje Komunistička partija njegove zemlje i ohrabrio njeno savezništvo s ciljevima moskovske vanjske politike.
Staljinova smrt pokazala se kao preteška za bivšeg čehoslovačkog egzilanta u SSSR, koji se vratio da pomogne komunistički državni udar u domovini. Pet dana nakon što je bio na Staljinovoj sahrani 1953. godine 56-godišnji Gotvald u bolu tugovanja navodno je doživio pucanje arterije i umro.
Ali "Lenjinova laboratorija" bila je zauzeta raščišćavanjem slučaja vlastitog autokrate, tako da su čehoslovački naučnici morali da daju sve od sebe.
Postoje suprotstavljeni izvještaji ali i anegdotalni dokazi koji sugerišu da je tokom jedne decenije koliko je bio izložen na spomeniku Jan Žižka u Pragu, Gotvaldov leš pokazivao znake propadanja – navodno curenje tekućine i crnilo.
"Kao prvoklasni predstavnici kulta ličnosti u Čehoslovačkoj, željeli su da ga veličaju kao što je Sovjetski Savez veličao Staljina. Tako da su ga postavili na nacionalnom spomeniku u Vitkovu i balzamovali ga. Ali, balzamovanje je bilo češko; bilo je lošeg kvaliteta. Njegovo tijelo se veoma brzo počelo raspadati i zadavalo je stručnjacima probleme. Dakle, nije pretjerano reći da je politička nužda prisilila medicinske stručnjake da se riješe tijela.", kazao je Čeh Jirži Pernes iz Češkog instituta za suvremenu povijest.
Gotvaldov leš napokon je kremiran 1962. a njegovi ostaci pokopni u Pragu na groblju Olšani.
Partijske i državne vođe bdiju pored posmrtnih ostataka Mao Ze Tunga, 13. Septembar, 1976.
Mao Cetung (1976.)
Posmrtno, pokojni arhitekta velikog preokreta i kulturne revolucije navodno je pao kao žrtva kinesko-sovjetskog rivalstva.
Tehnike balzamovanja uvježbane kroz održavanje vječnog tjela za Lenjina, Dimitrova, Staljina i Hoa još uvijek su bile dobro čuvana tajna kada je komunistički vođa Mao Cetung umro 1976. godine.
Ali Sovjeti nisu imali namjeru da podijele svoje tajne s Pekingom kako bi odali počast Maou, čije je duboko nepovjerenje u njegove sovjetske savremenike pomoglo da se dvije zemlje nađu na ivici rata manje od jedne decenije prije njegove smrti.
Tako da su kineski naučnicu uradili sve što su znali da bi očuvali Maov leš u staklenom kovčegu (još jedna sovjetska tajna) kako bi ga mase i dalje vidjele i obožavale.
Rečeno je da je rezultat bio krajnje neuredan. Maove konture lica izgubile su oblik, torzo je mu se naduo pa su mrtvozornici/čivari morali da popuste odjeću da šavovi ne bi popucali.
"Čujem da je tijelo u užasnom stanju", nedavni je citat Lenjinovog balzamera, koji je dodao: "Uradili su jako loš posao."