Pokušaj francuskog predsjednika Emmanuela Macrona da blokira pristup Makedonije i Albanije Evropskoj uniji nema nikakve veze sa Balkanom, ali ima mnogo toga sa izborima za Evropski paralament, piše Loïc Tregoures* u komentaru za Evropsko vijeće za vanjske odnose.
Evropsko vijeće je postiglo sporazum o otvaranju pristupnih pregovora sa Makedonijom i Albanijom, koji bi počeli u junu 2019, ako reforme budu donijele konkretne rezultate. Evropska komisija, Evropski parlament i druge zemlje članice, uključujući Grčku, dale su zeleno svjetlo za ovaj proces uprkos početnom protivljenju koje su izrazile Francuska i Holandija.
Emmanuel Macron je iznio francuski stav o proširenju na samitu EU-Zapadni Balkan u Sofiji u maju, tvrdeći da ne može biti proširenja prije produbljavanja same Evropske unije. Ovaj potez je možda povezan za zabrinutošću oko populističkih partija u njegovoj zemlji. Ali njegova intervencija je bila u velikoj kontradikciji sa njegovim govorom prošle godine, kada se zauzeo za snažnu Evropu vođenu jasnom vizijom, koja se ne povlači pred anti-evropskim snagama. Čini se da je sklonost Pariza za odlaganje pregovora sa Skopljem i Tiranom postala žrtva ili nesretne inkoherencije ili strahova od populističke politike kući.
Ono što se desilo između vizije na Sorboni i zatvorenih vrata u Sofiji jedva da ima ikakve veze sa samim Zapadnim Balkanom, posebno uzimajući u obzir izvanredno postignuće Makedonije, u toku samo prošle godine. To ima veze sa domaćim francuskim populističkim strankama i Republikancima koji balkansko proširenja pretvaraju u izborno pitanje uoči izbora za Evropski parlament 2019. godine. Ipak, obećanje o blokiranju Makedonije i Albanije vjerovanto neće donijeti nikakve glasove. Šta više, ova strategija podilaženja populističkim i krajnje desnim strankama se nikada nije pokazala efikasnom za pro-evropske ili stranke desnog centra, one koji primjenjuju ove strategije, da li prije nekoliko decenija ili sada. Umjesto toga, ono ugrožava vladu koja je svu svoju kredibilnost uložila za napredak ka EU i NATO-u. Reći Skoplju da pregovori mogu poćeti u junu 2019. nakon referenduma o budućem makedonskom imenu podsjeća na populanu formulu korištenu na Balkanu: ‘Glasaćemo za opoziciju kada budu na vlasti.’
Na Sorboni, Macron je stavio vrijednosti demokratije i vladavine prava u srž onoga za šta vjeruje da bi trebalo da bude novi evropski projekat. Kritizirajući inertnost i strah od izražavanje pro-evropskih ideja i vrijednosti, založio se sa snažnu, odvažnu i proaktivnu ambiciju kao jedini način da se uzvrati populističkom i krajnje desnom narativu u Evropi. Na Balkanu, naglasio je strateški izbor vezivanja regiona za EU i naglašavanja potrebe poštovanja acquis-a i demokratskih reformi. Nekoliko mjeseci poslije toga u Sofiji, Macron je napravio iznenađujuću distinkciju između suverene i ujedinjene Evrope. Suverenitet znači da bi Balkan trebao biti vezan uz EU zbog historijskih, geopolitičkih razloga. Jedinstvo, pak, znači da ne može biti proširenja prije nego što se Evropa sama ne reformiše.
Ovo je vrlo sporan argument uzimajući u obzir da je proces star najmanje deceniju, pa nije bilo puno svrhe u pokušaju predsjednika da blokira jednostavno otvaranje pregovora, koji popločavaju put ka dugom i zahtjevnom procesu. Pored toga, kada je u pitanju pravna i politička ravnoteža EU, Makedonija, ili Crna Gora, -- zemlje koje imaju manje od dva i manje od milion ljudi -- se teško mogu porediti sa Turskom ili Rumunijom. Da li je iko primjetio značajnu promjenu unutrašnje ravnoteže od kada je Hrvatska postala članica EU 2013? Macron također kaže: ‘Bilo bi neozbiljno danas bezuslovno otvoriti novi proces proširenja’, dodajući da je Komisija ukazala na specifična pitanja kao što su korupcija i migracije na kojima bi trebalo mnogo više raditi. Potrebno je, međutim, primjetiti da nijedan proces proširenja nikada nije bezuslovno otvoren ili zatvoren. Šta više, rekao je da zemlje koje naporno rade, kao što je Makedonija, treba nagraditi.
Nikada nije bilo zagarantovano da će se proširenje prirodno uklopiti u Macronov dizajn za demokratskiju Evropu. Bilo je nade, naročito u odnosu na pozitivne promjene u Makedoniji, da bi politika proširenja mogla biti više politička, bazirana na vrijednostima, u skladu sa Macronovim aspiracijama za Evropu, protiv uticaja neliberalnih režima iz i izvan EU. Prema tome, ono što još uvijek nedostaje je politika proširenja napravljena na osnovu Macronove vizije Evrope razvijene na Sorboni, kako bi pokazala, kako sam kaže, da proširenje ide u ruku sa obnovljenom evropskom ambicijom, pod uslovom da bude definisano.
Moglo bi se raspravljati, sa liberalne tačke gledišta, da zemlje u stanju neliberalizma i zarobljene države, u kojima je hegemonistička stranka na vlasti podrila vladavinu prava i uspostavila potpuni klijentilistički model, ne bi trebalo da se približavaju EU, pod uslovom da je situacija obrnuta za pro-evropske vlade kao što je makedonska, i stoga zaglušuje šutnja Beograda oko sporazuma o imenu koji su postigli Skoplje i Atina. Ali o ovom pristupu se uopšte javno ne raspravlja. Dalje, izbori 2019. u Grčkoj bi mogli dovesti na vlast vladu koja se protivi bilo kakvom sporazumu sa Skopljem. Zbog toga, blokiranje otvaranja pregovora je vrlo riskantan potez koji ne donosi političku korist Macronu, pro-evropskim partijama i samoj EU. Naprotiv, moglo bi imati veoma suprotan učinak, i donijeti korist samo nelibaralnim snagama u regionu koje podržava Moskva.
Balkan je jedini region u kojem EU ima mogućnost da stvori novu realnost, ali to je također i region gdje je EU imala najviše neuspjeha. Referendum u Makedoniji ove jeseni i izbori u BiH u oktobru trebalo bi da budu pomno praćeni zbog mogućih negativnih rezultata. Nakon opasnog samit NATO-a, uzimajući u obzir poglede Donalda Trumpa oko alijanse, Evropa mora krenuti od Balkana ako želi da postane autonoman i snažan igrač, uključujući, u skladu sa Macronovm ambicijom, i vojnu aspekt.
*Loïc Tregoures, je predavač analize konflikta na Katoličkom institutu u Parizu
