Iran nudi gas EU, šansa da se smanji zavisnost od Rusije?

Iran je saopštio da je spreman da snabdijeva Evropu gasom. Ova vijest je novi detalj u priči o ukrajinskoj krizi i oprezu sa kojim EU i pored sankcija tretira ruskog predsjednika Vladimira Putina, budući da se Evropa u velikoj mjeri oslanja na ruski gas. Sa druge strane to bi podrazumijevalo i ukidanje sankcija Iranu, no pitanje je da li je to izvodljivo. A čak i da jeste pitanje u kojem vremnskom okviru je sve moguće operacionalizovati.

Dobre diplomate znaju iskoristiti priliku u krizama, a po svemu sudeći iranski lideri slijede to pravilo.

Usred tenzija između Evropske unije i Moskve oko Ukrajine, iranski energetski sektor više puta je ponovio da je Teheran spreman da snadbijeva Evropu prirodnim gasom, koja trenutno uvozi 30 posto ovog energenta iz Rusije.

Ova je ponuda Irana, koji je nakon Rusije drugi najveći rezervoar prirodnog gasa na svijetu, iznenađujuća imajući u vidu činjenicu da je i sam Teheran pod sankcijama EU koje zabranjuju uvoz gasa iz Irana, zbog njihovog spornog nuklearnog programa.

No, Iran se nada da bi ova incijativa upravo mogla pomoći ukidanju međunarodnih sancija sa kojima svjetske sile od juče nove pregovore u Beču, sve u paketu dogovora postignutog naovembra porošle godine u Ženevi a koji bi u konačnom mogao voditi do otopljavanja odnosa Teherana sa Zapadom.

Gončeh Tazimi, predavač na univerzitetu za azijske i bliskoistočne studije u Londonu SOAS, kaže da je “iranski slučaj u neku ruku ojačao s ukrajinskom krizom“ jer je Teheran "u stanju oblikovati novu budućnost tržišta energije" i pomoći Evropi u takozvanoj diversifikaciji od Rusije.

Tazimi dodaje da Iran zna da je "energija uvijek služila Rusiji za pogađanje sa Evropom kojoj je gas „Ahilova peta".

„U posljenje smo vrijeme vidjeli mnogo izjava od iranskog ministra nafte Bijana Zenegeneha ili njegovog zamjenika Ali Majedija.Mnogo su govorili o tome kako su spremni da snadbijavju Evropu prirodnim gasom u svijetlu straha da bi Rusija kao odgovor na sankcije mogla uvesti restrikciju na isporuke gasa Evropi.Tako da će činjenca da je Iran veoma glasan definitivno odzvoniti u Moskvi“

Do sada Teheran nije direktno vezao tu ponudu za razgovore o nuklearnom programu.

Uz prvu poruku da oni imaju kapacitete za snabdijevanje EU, 14. maja je zamjenik iranskog ministra nafte za međunarodne i trgovinske poslove, Ali Majedi, predložio da bi Evropa mogla uvesti iranski gas gasovodom preko Turske i da bi se taj izvoz mogao kretati od 4 miliona kubnih metara dnevno do čak 50.

Takođe, predložio je drugu rutu gasovoda na trasi kroz Irak, Siriju i Liban i treću trasu kroz Armeniju, Gruziju i ispod Crnog mora.

Svaki potez kojim se Teheran približava Zapadu mogao bi preokrenuti trenutnu ravnotežu u nuklearnim pregovorima, a takođe bi bio u suprotnosti s nedavnim ruskim nastojanjima da ojačaju veze s Iranom.

Još uvjek nema odgovora Zapada na ponude iranskih zavničnika, ali ni od Rusije koja ima jednako razloga da bude iznenađena imajući u vidu njihove dosadašnje odnose.

Evropa je sa svoje strane do sada samo pregovarala sa SAD koji su ponudili da svojim rezervama prirodnog gasa smanje zavisnost EU od Rusije,ali za to je potreban duži vremenski period. A vrijeme je i u cijeloj priči o ponudi Teherana takođe jedan od problema, čak i da Zapad pristane na punudu Irana i ukine im sankcije.

Stručnjaci naime kažu da se snabdijavnje prirodnim gasom iz Irana ne može organizovati tako brzo, prije svega zato što su godine, decenije sankcija nanijele ogromnu štetu njihovoj energetskoj i transportnoj infrastrukturi.Ukazuje na to ekonomista Merdad Emadi iz britanske Betamatrix međunarodne konsultanstke kuće.

“Vlada procjenuje da je njihovom energetskom sektoru potrebno blizu 300 milijardi dolara u narednih osam godina da bi investirali u onovu vitalne opreme“.

Ipak, energetski stručnjaci kažu da, ako Iran može ostvariti svoje postojeće planove za proširenje proizvodnje iz svojih velikih rezervi gasa - Južno Pars polje u zalivu između Katara i Irana - to bi moglo biti dovoljno da izvozi za svoje regionalne susjede i Tursku plus da ostane za izvoz određenih viškova u Evropu.

Koliki će biti taj višak zavisiće od brzine razvoja.No, mnogi eksperti procjenjuju da bi velike isporuke za Evropu mogle biti moguće u narednih 10 godina ili manje.

Zanimljivo, 10-ogodišnji vremenski okvir je period za koji mnogi enegetski eksperti kažu kako je period za koji će Evropa morati značajno da diversifikuje svoje snadbijevanje od Rusije.