Način izvršenja državnog budžeta je zapravo način na koji Vlada troši novac gradjana.
Stanje u ovoj oblasti u Crnoj Gori trenutno karakteriše potpuna netransparentnost i odsustvo kontrole: od strane civilnog sektora, pa čak i parlamenta dok Vlada u potpunosti monopolizuje cjelokupan budžetski ciklus što stvara plodno tlo za neracionalno, ali i nezakonito trošenje novca poreskih obveznika.
"Uloga Skupštine Crne Gore u procesu kontrole budžetskih sredstava je neefikasna i ne dovodi do rezultata, odnosno, utvdjivanja političke odgovornosti za zluoupotrebu javnih sredstava, niti do pokretanja drugih vrsta odgovornosti, odnosno, uticaja na potrošačke jedinice da trošenje javnih sredstava bude zakonito, efikasno, efektivno i ekonomično", ocijenio je istraživač javnih politika Instituta alternativa, Marko Sošić.
"Konkretna šteta je najprije to što se nezakonitom upotrebom a onda i u dosta slučajeva ne ekonomičnom troše ogromna sredstva u vremenima ekonomske i finansijske krize, tu prije svega mislimo na zloupotrebu Zakona o javnim nabavkama, na probleme sa evidencijom državne imovine i sa raznim drugim sistemskim zakonima koji se ne poštuju. Od nerealnog planiranja budžeta do preusmjeravanja sredstava više od 10 posto u toku godine. Sve su to problemi na koje DRI ukazuje i predlaže konkretne preporuke. No, sve ostaje na tome. Sama DRI sa druge strane nema dovoljno kapaciteta da u punoj mjeri vrši kontrolne revizije što češće", navodi Sošić.
"Učešće parlamenta u budžetskom ciklusu, koji obuhvata cio proces: od planiranja, preko formulacije, do izvršenja i kontrole, pati od brojnih problema", ocijenjeno je u istraživanju koje je o ovoj problematici sproveo Institut alternativa koji zaključuje da u fazi pripreme i formulacije budžeta, "isključivu ulogu" ima Ministarstvo finansija, dok su parlament i civilno društvo u potpunosti isključeni, što je, kako se navodi, povezano i sa fazom usvajanja jer se Skupština dovodi pred svršen čin jer nije u mogućnosti da bitno utiče na eventualne promjene.
Rasprava o reviziji besmislena
I faza izvršenja je potpuno van uticaja Skupštine koja tokom cijele fiskalne godine, od Vlade o tome ne dobija nikakve informacije. U posljednjoj, vjerovatno i najvažnijoj fazi budžetskog ciklusa: reviziji i kontroli, problem je što Skupština kasno dobija Završni račun i Izvještaj o reviziji budžeta kada se rasprava na tu temu čini skoro besmislenom.
"Ključni dokument za kontrolu budžetskih sredstava je završni račun budžeta. Ukoliko čisto posmatrate prema ključnim indikatorima tipa koliko parlament provede vremena u raspravi o završnom računu budžeta vidjećete da je to u odnosu na prijedlg budžeta vrlo mali period. Dakle, o završnom računu budžeta se u prosjeku raspravlja oko 3 sata na jednoj sjednici dok se o prijedlogu budžeta provede i više dana. Završni račun budžeta je ključni instrument preko kojeg parlament ostvaruje uvid u to način kako su javne institucije potrošile sredstva iz budžeta", kaže Marko Sošić iz Instituta alternativa.
Institut alternativa je sačinio niz preporuka kojima bi pripremu budžeta, njegovo izvršenje i kontrolu učinio transparentnijim i efikasnijim. Izmedju ostalog, trebalo bi izvršiti odredjene zakonske izmjene i pojačati administrativne kapacitete Skupštine.
Glavna sugestija se ipak odnosi na potrebu da funkcionišu institucije, pa da na nalaze Državne revizorske institucije, pravovremeno reaguju Skupština, Tužilaštvo i drugi nadležni organi.
"Ovako dalje ne ide", kaže za naš program član skupštinskog Odbora za ekonomiju, finansije i budžet i poslanik opozicione Nove srpske demokratije Radojica Živković, koji kaže da je krajnje nezadovoljan zbog nemoći parlamenta da kontroliše Vladu koja nema čak ni obavezu da tokom fiskalne godine Skupštini dostavlja informacije o načinu izvršenja budžeta.
"Vladajuća većina ima svoje poslanike u parlamentu i oni uvijek glasaju onako kako dobiju nalog od vlade. Bez obzira da li je to ispravno ili ne. Druga stvar je kasna informacija a to znači da mi sam budžet dobijamo u posljednjem trenutku , završni račun budžeta, izvještaj DRI, izvještaj vlade kako je ispunila uslove. Sve se to dobija naknadno kada je već kasno da se interveniše. Zato bi trebalo da u budući saziv skupštine ima efikasniju kontrolu, da na vrijeme dobija sve informacije i da Odbor za budžet radi na paritetnoj osnovi, odnosno da nemaju poslanici vladajuće većine da nemaju većinu na Odboru za budžet nego da pute pola pola. Onda bi moralo da dođe do nekog dogovora", zaključuje Živković.
Stanje u ovoj oblasti u Crnoj Gori trenutno karakteriše potpuna netransparentnost i odsustvo kontrole: od strane civilnog sektora, pa čak i parlamenta dok Vlada u potpunosti monopolizuje cjelokupan budžetski ciklus što stvara plodno tlo za neracionalno, ali i nezakonito trošenje novca poreskih obveznika.
"Uloga Skupštine Crne Gore u procesu kontrole budžetskih sredstava je neefikasna i ne dovodi do rezultata, odnosno, utvdjivanja političke odgovornosti za zluoupotrebu javnih sredstava, niti do pokretanja drugih vrsta odgovornosti, odnosno, uticaja na potrošačke jedinice da trošenje javnih sredstava bude zakonito, efikasno, efektivno i ekonomično", ocijenio je istraživač javnih politika Instituta alternativa, Marko Sošić.
"Konkretna šteta je najprije to što se nezakonitom upotrebom a onda i u dosta slučajeva ne ekonomičnom troše ogromna sredstva u vremenima ekonomske i finansijske krize, tu prije svega mislimo na zloupotrebu Zakona o javnim nabavkama, na probleme sa evidencijom državne imovine i sa raznim drugim sistemskim zakonima koji se ne poštuju. Od nerealnog planiranja budžeta do preusmjeravanja sredstava više od 10 posto u toku godine. Sve su to problemi na koje DRI ukazuje i predlaže konkretne preporuke. No, sve ostaje na tome. Sama DRI sa druge strane nema dovoljno kapaciteta da u punoj mjeri vrši kontrolne revizije što češće", navodi Sošić.
"Učešće parlamenta u budžetskom ciklusu, koji obuhvata cio proces: od planiranja, preko formulacije, do izvršenja i kontrole, pati od brojnih problema", ocijenjeno je u istraživanju koje je o ovoj problematici sproveo Institut alternativa koji zaključuje da u fazi pripreme i formulacije budžeta, "isključivu ulogu" ima Ministarstvo finansija, dok su parlament i civilno društvo u potpunosti isključeni, što je, kako se navodi, povezano i sa fazom usvajanja jer se Skupština dovodi pred svršen čin jer nije u mogućnosti da bitno utiče na eventualne promjene.
Rasprava o reviziji besmislena
I faza izvršenja je potpuno van uticaja Skupštine koja tokom cijele fiskalne godine, od Vlade o tome ne dobija nikakve informacije. U posljednjoj, vjerovatno i najvažnijoj fazi budžetskog ciklusa: reviziji i kontroli, problem je što Skupština kasno dobija Završni račun i Izvještaj o reviziji budžeta kada se rasprava na tu temu čini skoro besmislenom.
"Ključni dokument za kontrolu budžetskih sredstava je završni račun budžeta. Ukoliko čisto posmatrate prema ključnim indikatorima tipa koliko parlament provede vremena u raspravi o završnom računu budžeta vidjećete da je to u odnosu na prijedlg budžeta vrlo mali period. Dakle, o završnom računu budžeta se u prosjeku raspravlja oko 3 sata na jednoj sjednici dok se o prijedlogu budžeta provede i više dana. Završni račun budžeta je ključni instrument preko kojeg parlament ostvaruje uvid u to način kako su javne institucije potrošile sredstva iz budžeta", kaže Marko Sošić iz Instituta alternativa.
Institut alternativa je sačinio niz preporuka kojima bi pripremu budžeta, njegovo izvršenje i kontrolu učinio transparentnijim i efikasnijim. Izmedju ostalog, trebalo bi izvršiti odredjene zakonske izmjene i pojačati administrativne kapacitete Skupštine.
Glavna sugestija se ipak odnosi na potrebu da funkcionišu institucije, pa da na nalaze Državne revizorske institucije, pravovremeno reaguju Skupština, Tužilaštvo i drugi nadležni organi.
"Ovako dalje ne ide", kaže za naš program član skupštinskog Odbora za ekonomiju, finansije i budžet i poslanik opozicione Nove srpske demokratije Radojica Živković, koji kaže da je krajnje nezadovoljan zbog nemoći parlamenta da kontroliše Vladu koja nema čak ni obavezu da tokom fiskalne godine Skupštini dostavlja informacije o načinu izvršenja budžeta.
"Vladajuća većina ima svoje poslanike u parlamentu i oni uvijek glasaju onako kako dobiju nalog od vlade. Bez obzira da li je to ispravno ili ne. Druga stvar je kasna informacija a to znači da mi sam budžet dobijamo u posljednjem trenutku , završni račun budžeta, izvještaj DRI, izvještaj vlade kako je ispunila uslove. Sve se to dobija naknadno kada je već kasno da se interveniše. Zato bi trebalo da u budući saziv skupštine ima efikasniju kontrolu, da na vrijeme dobija sve informacije i da Odbor za budžet radi na paritetnoj osnovi, odnosno da nemaju poslanici vladajuće većine da nemaju većinu na Odboru za budžet nego da pute pola pola. Onda bi moralo da dođe do nekog dogovora", zaključuje Živković.
