Haški osuđenik Radoslav Brđanin, preminuo je 7. septembra u Univerzitetsko-kliničkom centru (UKC) bosanskohercegovačkog entiteta Republike Srpske (RS) u Banjaluci, saopštila je ova zdravstvena ustanova.
Brđanin je 3. septembra prijevremeno pušten na slobodu nakon 23 godine odslužene kazne za ratne zločine na području Bosanske Krajine, zbog lošeg zdravstvenog stanja.
Nije pokazao da je uspješno rehabilitovan
Brđanin je kaznu služio u Danskoj, nakon konačne presude, 2008. godine.
Zahtjev za puštanje na prijevremenu slobodu Brđanin je slao nekoliko puta. Predsjednik suda, Karmel Ađijus, odbio je zahtjeve, iako je formalno ispunio uslove, jer je izdržao dvije trećine kazne.
U jednoj od svojih odluka Ađijus je naveo kako je "velika težina njegovih zločina prepreka njegovom ranom puštanju na slobodu, ali i da Brđanin nije pokazao da je uspješno rehabilitovan".
Brđanin je u septembru 2021. godine prebačen u pritvor Haškog mehanizma za međunarodne krivične sudove iz Danske, s obzirom da je, prema danskim zakonima, ispunio uslove za puštanje na slobodu, a da Tribunal nije dopustio njegov zahtjev.
Odatle je i prebačen u Bosnu i Hercegovinu.
Odluku o njegovom puštanju na prijevremenu slobodu donijela je predsjednica Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične tribunale Grasijela Gati Santana.
U saopštenju Mehanizma navedeno je da je hitno oslobađanje Brđanina na humanitarnoj osnovi, a da je u obzir uzeto ozbiljno pogoršanje njegovog zdravstvenog stanja.
Od vlasti u BiH se, kako su naveli iz Mehanizma, tražilo da predaju garancije u kojima preuzimaju odgovornost za određivanje zvaničnika pod čijom nadležnosti će biti Brđanin, te da dostave podatke o toj osobi.
Ko je bio Brđanin?
Radoslav Brđanin bio je predsjednik Autonomne Regije Krajina (ARK), na sjeverozapadu Bosne i Hercegovine, koja je formirana 16. septembra 1991. godine po nalogu Srpske demokratske stranke (SDS).
Kasnije, 9. januara 1992. godine, novoformirana Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, proglasila je Srpsku Republiku Bosnu i Hercegovinu koja je bila sastavljena od autonomnih regija uključujući i ARK.
U sastav ARK ulazilo je 13 opština: Banja Luka, Bosanska Krupa, Bosanski Novi, Bosanski Petrovac, Čelinac, Donji Vakuf, Ključ, Kotor-Varoš, Prijedor, Prnjavor, Sanski Most, Šipovo i Teslić.
Tokom proljeća i ljeta 1992. snage bosanskih Srba su širom ARK-a vršile ubistva masovnih razmjera.
Brđanin je bio dio UZP-a
Opsujući Brđaninovu ulogu unutar ARK, Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) je u presudama naveo da je on bio "pokretačka snaga iza svih velikih odluka koje je Krizni štab donosio", te da je predstavljao "ključnu figuru ARK".
Tribunal ga je proglasio krivim na osnovu njegove individualne krivične odgovornosti za zločine protiv čovječnosti, uključujući progone, mučenje, deportacije i prisilno premještanje počinjene nad nesrpskim stanovništvom u BiH tokom 1992. godine.
Proglašen je krivim za pomaganje i podržavanje bezobzirnog razaranja gradova, naselja i sela, odnosno pustošenja koje nije opravdano vojnom nuždom za deset opština iz optužnice, kao i za mučenje kao zločin protiv čovječnosti na šest različitih lokacija u junu i julu 1992. godine.
Među tim zločinima je i mučenje civila, bosanskih muslimana, tokom i poslije preuzimanja vlasti na gradskom području Bosanskog Petrovca početkom juna 1992., zatim mučenje više civila bosanskih muslimana tokom i poslije oružanog napada na Kotor-Varoš u junu 1992. godine.
Kriv je i za mučenje najmanje 35 osoba u zaseoku Čemernica kod Bišćana (Prijedor) 20. jula 1992., mučenje više civila u Čarakovu (opština Prijedor) 23. jula 1992., te mučenje više muškaraca u okolini Bišćana.
Proglašen je krivim i za udruženi zločinački podruhvat (UZP) u kom su, pored njega, učestvovali i Stojan Župljanin, Momir Talić, bivši predsjednik Savezne Republike Jugoslavije (SRJ) Slobodan Milošević, general Vojske Republike Srpske (VRS) Ratko Mladić, nekadašnji predsjednik RS Radovan Karadžić i drugi.
U presudi Brđaninu je zaključeno kako su njegove zapaljive izjave doprinijele klimi zločina i nekažnjivosti na području ARK-a. U prilog tome su navedene i izjave izbjeglica koje su naglasile da su pobjegle nakon govora političkih vođa bosanskih Srba.
Čime se Brđanin bavio prije rata?
Radoslav Brđanin po zanimanju je bio građevinski inženjer.
Bio je član Skupštine Socijalističke Republike BiH, kao delegat SDS opštine Čelinac, na sjeverozapadu BiH.
Na čelu Kriznog štaba ARK bio je sve do raspuštanja ARK-a 15. septembra 1992. godine.
Nakon rata, Brđanin je bio predsjednik Narodne stranke Republike Srpske. Uhapšen je u julu 1999. godine, kada je sproveden u Hag.
