8. novembar 2013. - Prije skoro 50 godina, Beatlesi su rekli svijetu da "novac ne može kupiti ljubav".
Međutim, vlada dugogodišnjeg azerbejdžanskog predsjednika Ilhama Aliyeva, sa koferima punim prihoda od nafte skupljanih od 2005. godine kada je otvoren Baku-Tbilisi-Ceyhan gasovod, sada želi dokazati da je slavna četvorka bila u krivu.
Posljednjih godina, Baku je potrošio milione dolara da bi uvjerio političare u Evropi i SAD-u da je ova naftom bogata kavkaska zemlja pouzdan partner, u nadi da će im odvratiti pažnju od kritika da je Azerbejdžan autoritarna zemlja koja ne štiti osnovna ljudska prava.
Nekih 600 washingtonskih utjecajnih ličnosti se skupilo 30. novembra u zgradi Nacionalnog muzeja na svečanoj večeri i događaju koji je finansirala Azerbejdžansko-američka alijansa. Domaćin večeri je bio predsjednik alijanse i bivši američki kongresmen Dan Burton. U "počasnom komitetu" večeri su se našli četiri američka senatora i 13 članova Kongresa.
Joshua Noonan je azerbejdžanski analitičar za 'The Conway Bulletin' i prisustvovao je gala večeri u Washingtonu:
"Mislim da je ovo bio koristan događaj za njih jer su doveli bivše kongresmene i ljude iz washingtonskih medija, kao i mnogo ljudi koji lobiraju za njih. Bilo je interesantno. To je bio odličan događaj."
Ovaj rasipni događaj je bio dio agresivne strategije 'kavijar diplomatije' Bakua, koja koristi razne darove i druge podsticaje da promijeni mišljenje kreatora politike u korist Azerbejdžana.
Richard Kauzlarich
Bivši američki ambasador u Azerbejdžanu Richard Kauzlarich je rekao za RSE/RL da "ovakvi događaji samo naglašavaju kontrast između stvarnosti i fikcije Azerbejdžana".
Izraz 'kavijar diplomatija' je prvi put zvanično pomenut u izvještaju za maj 2012. Evropske inicijative za stabilnost (ESI), grupe specijalizirane za jugoistočnu Evropu i pitanja proširenja Evropske unije.
Gerald Knaus, predsjednik ESI-ja i autor izvještaja o Azerbejdžanu, govorio je o projektu za RSE/RL:
"Kako se stanje demokratskih i ljudskih prava u Azerbejdžanu pogoršava, Vijeće Evrope - čija je uloga da čuva evropske standarde demokratije i ljudskih prava - je sve manje podizalo glas kritike. To se tiče izbora, političkih zatvorenika, generalnog monitoringa obaveza Azerbejdžana prema Vijeću Evrope kada su u pitanju ljudska prava. Zato smo mi odlučili pokušati shvatiti situaciju i opisati kako funkcioniše ovaj proces ušutkavanja ove institucije."
Rebecca Vincent je aktivistkinja za ljudska prava u Londonu i bivši američki diplomata u Bakuu. Ona kaže da je azerbejdžanska agresivna kampanja u javnosti otežala njen posao:
"Iz perspektive nekoga ko se zalaže za zaštitu ljudskih prava, ovo otežava naš posao u nekim evropskim institucijama, posebno u Vijeću Evrope - mislim da se isto dešava sa Evropskom unijom - kada želimo izraziti zabrinost zbog stanja ljudskih prava, uvijek se nađu neki kreatori politike čije je mišljenje promijenjeno."
Knaus dodaje da su napori Bakua bili 'sistematski' i 'veoma agresivni':
"(Kavijar diplomatija) uključuje sistematski pristup skupljanja prijatelja i pozivanja ljudi u velikom broju. Desetine članova Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope svake godine prima poziv nevladinih organizacija koje podržavaju vladu ili čak same vlade da dođu u Baku. To uključuje agresivno lobiranje, obećavanje i nuđenje pozicija lobista ljudima koji su ranije imali veoma bitne pozicije u Vijeću Evrope, čime se šalje veoma jasan signal - ako ste na našoj strani, možete postati dobro plaćen lobista."
U ESI-jevom izvještaju se između ostalog spominje i bivši njemački zakonodavac, krišćanski demokrata, i bivši član Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope Eduard Lintner, koji je bio član delegacije Parlamentarne skupštine koja je posmatrala azerbejdžanski referendum u martu 2009. godine kojim je ukinut limit predsjedničkog mandata i omogućeno predsjedniku Aliyevu da ostane na poziciji neodređeno vrijeme.
U izvještaju delegacije je navedeno da je kritikovani referendum "pokazao volju naroda Azerbejdžana da osigura veću stabilnost i elemente za daljnju demokratizaciju". Do kraja 2009. godine, Lintner je napustio Parlamentarnu skupštinu Vijeća Evrope i postao predsjednik Društva za promociju njemačko-azerbejdžanskih odnosa (GEFDAB) - mutne organizacije opisane kao lobistička grupa za Baku.
Opozicija na protestu u Bakuu
Na posljednjim predsjedničkim izborima u Azerbejdžanu na kojima je Aliyev dobio treći mandat većinom glasova, GEFDAB je sponzorirao misiju praćenja izbora koju je vodila belgijska NVO. Ta misija je opisala izbore kao 'fer, demokratske i transparentne'.
Lobistički napori Bakua su se proširili i na korištenje trustova mozgova da bi se promijenilo mišljenje javnosti. Mjesec prije predsjedničkih izbora, Evropski strateški obavještajni i sigurnosni centar (ESISC) u Briselu je izdao izmijenjeni izvještaj pod nazivom 'Republika Azerbejdžan: Model dobre vlade'
Izvještaj hvali azerbejdžanski 'stabilni socijalni sistem' i tvrdi da se prava žena 'mogu porediti sa onima u zemljama članicama Evropske unije', kao i da Baku 'apsolutno poštuje prava religijskih manjina'.
Na web stranici ESISC-a se navodi da 'proizvodi prilagođene izvještaje, analize i... instrukcije koje odgovaraju potrebama svakog individualnog klijenta u njegovom ili njenom sektoru aktivnosti'. Centar ne navodi ko je bio taj klijen u slučaju izvještaja o Azerbejdžanu.
Napori Bakua u Evropi su urodili plodom u januaru, kada je Parlamentarna skupština Vijeća Evrope odbacia - sa 175 glasova protiv i 79 glasova za - oštar izvještaj koji je pripremio specijalni izvjestilac Christoph Strasser u kojem se identifikuje 85 političkih zatvorenika u Azerbejdžanu i traži njihovo oslobađanje. Njemački parlamentarac Strasser nije dobio vizu za ulazak u Azerbejdžan otkako je imenovan za specijalnog izvjestioca 2009. godine.
Christoph Strasser
Kavijar diplomatija Bakua je na mnogo načina povezana sa prošlomjesečnim predsjedničkim izborima. ESI u svom izvještaju o predsjedničkim izborima i rezultatima istim, navodi da je čak 50 organizacija poslano da nadgleda izbore u Bakuu.
Njih 49 - većinom mutnih i povezanih sa NVO-ima koje finansira Azerbejdžan, kao što je Lintnerov GEFDAB, je hvalilo izbore.
Jedino je OSCE (Organizacija za sigurnost i suradnju u Evropi) kritikovala izbore opisujući ih nedemokratskima, navodeći da nisu održani u skladu sa međunarodnim standardima. Baku je nakon toga prijetio da će ukinuti svoju suradnju sa OSCE-om.
Bivša američka diplomatkinja Vincentova ne oklijeva nazvati aktivnosti mnogih evropskih zakonodavaca 'neetičnim'.
"To sigurno šalje pogrešne signale. Smatram da tako nešto nije ispravno, posebno za kreatore politike u demokratskim zemljama gdje ljudi uživaju osnovna prava i slobode, koji podržavaju autoritarni režim koji ne poštuje prava svojih građana, dok njihovi birači kući nemaju pojma šta se dešava."
Aktivnosti Azerbejdžansko-američke alijanse djeluju kao geografska ekstenzija napora Bakua u Evropi. Iako je zvanično u pitanju NVO, osnovao ju je Anar Mammadov, azerbejdžanski oligarh i sin ministra transporta Ziya Mammadova. Brzi pregled web stranice alijanse pokazuje da grupa striktno slijedi stavove azerbejdžanske vlade.
Jedan od glavnih ciljeva alijanse je uključenje azerbejdžanskog vijeća u američki Kongres. Ta grupa, osnovana 2004. godine, sada broji 46 članova.
Web stranica za javne interese Opensecrets.org, koja nadgleda lobiranje u Washingtonu, navodi da je alijansa u 2013. godini za lobiranje platila 1,8 miliona dolara lobističkoj firmi 'Fabiani & Company', što je više od pola budžeta za lobiranje. U 2012. godini, Azerbejdžansko-američka alijansa je ovoj firmi platila 2,4 miliona dolara, a u 2011. 1,8 miliona.
Analitičar Noonan, koji je prisustvovao nedavnoj gala večeri u Washingtonu, navodi da napori Bakua neće biti toliko uspješni u SAD-u koliko u Evropi. Baku mora shvatiti da predstavnici u Kongresu rade u skladu sa stavovima svojih birača:
"(Javna diplomatija Bakua) je korisna kada je u pitanju pristupanje visokopozicioniranim individualcima u Washingtonu, ali ovi lobistički napori neće biti tako uspješni dugoročno gledano ako biračko tijelo predstavnika ne bude uključeno. Bez toga, ovo je samo stvaranje veza, i neće utjecati na politiku na dubljem nivou."
* (Dopisnica RSE/RL iz Azerbejdžana Arife Kazimova je doprinijela pisanju ovog članka)
