Afganistan je već smatran jednom od najopasnijih zemalja na svijetu za novinare što je posljedica decenija ratova i religijskog ekstremizma, piše Radio Slobodna Evropa.
Ali, za neke afganistanske novinare rizik se još više povećao nakon što su nedavno vjerski službenici u zapadnom gradu Heratu objavili džihad, ili sveti rat, protiv medija ove zemlje.
Ovaj potez doveo je do osude religijskih vlasti i nezavisnih medija u zemlji, koji su se našli na udaru i velikom pritisku militanata, bivših vojnih zapovjednika a u nekim slučajevima i same vlade.
Tvrdolinijaški sveštenici su u prošlosti već izdavali fetve protiv medija koji su na svojim kanalima puštali program koji je smatran neislamskim ili je modeliran po uzoru na zapadnjačke medije iako je ostalo nejasno zašto su sveštenici u gradu Heratu 15. jula izdali religijski dekret protiv medija.
‘Ispunjavanje džihada’
Tokom molitve petkom, džume, propovjednik Fazlur Rahman Ansari je izdao fetvu, ili religijski dekret, u kojem je rekao da je rat protiv medija ‘obaveza’. Ostalo je nejasno da li je Ansari zvanično priznat vjerski službenik.
“Ko god ih eliminiše, on ispunjava džihad,” rekao je onima koji su bili prisutni na molitvi. “Koga god oni ubiju postaje mučenik.”
NAI, nezavisi afganistanski monitor medija je osudio ovu fetvu i istakao da takve “neodgovorne” akcije mogu da naškode novinarima.
“Takve neodgovorne fetve će zloupotrijebiti ekstremističke grupe,” rekao je Hamed Momen, koji vodi kancelariju NAI-a u Heratu.
Talibani i ekstremistička grupa Islamska država (IS) su prijetili i namjerno ciljali glavne TV i radio stanice i njihovo osoblje tokom posljednjih godina. Širom Afganistana, izvodili su smrtonosne napade u kojima je ubijeno na desetine novinara i medijskih uposlenika.
‘Nemaju pravo’ na izdavanje fetvi
Džilani Farhad, glasnogovornik guvernera provincije, rekao je da je pokrenuta istraga kojom će se ispitati ovo pitanje.
Odjel za religijska pitanja i hadž ove provincije dao je izjavu u kojoj se kaže da je izdata fetva bila nezakonita i da samo ulema Afganistana, odnosno Savjet uleme, može da izdaje religijske dekrete.
Sajed Mohamed Širzadi, šef Odjela, je rekao da je na stotine džamija koje su u privatnom vlasništvu izgrađeno tokom posljednjih godina u provincij Herat. Ove privatne džamije islamska zajednica Afganistana ne priznaje kao ni njihove propovjednike. I dalje je ostalo nejasno da li je Ansari među njima.
“Dekret pojedinca ne predstavlja stajališta Savjeta uleme i fetva jedne osobe nikada neće biti priznata,” rekao je Širzadi. “Ovo je jednostavno lični stav pojedinca koji nema pravo da izdaje fetve.”
Afganistanski ustav propisuje da “nijedan zakon ne smije biti u suprotnosti sa svetom religijom islama” što se ponekad čini kontradiktorno u odnosu na neke liberalnije i demokratskije elemente koji se takođe nalaze u ustavu.
Islamski vjerski službenici iz Savjeta uleme Afganistana najviši su religijski autoriteti ove zemlje. Ali čak i njihova mišljenja po pitanju islamskih zakona – ili fetvi – smataju se smjernicama prije nego dekretima koji su zakonski obavezujući.
Afganistanski mediji na udaru
S jedanaest ubijenih novinara od kojih je devetoro ubijeno tokom samoubilačkog napada tzv. Islamske države u aprilu 2018. smatra se “najkrvavijim periodom za izvještavanje” čak i za novinare u Afganistanu, rečeno je u izvještaju od 18. jula koji je izdao AJSC-a, lokalni monitor, odnosno Komitet za sigurnost novinara.
Devet novinara, uključujući i dvoje reportera RSE i jednog mladog novinara na obuci, su ubijeni u napadu u glavnom gradu, Kabulu, 30. aprila kada je, prerušen u reportera, bombaš samoubica detonirao eksploziv među grupom novinara koji su se okupili kako bi izvijestili o jednom prijašnjem napadu drugog bombaša samoubice.
Iz AJSC-a su rekli da je napad bio “tačka obrta u samoj prirodi izvođenja napada na novinare i medijske radnike”, istaknuto je da su “intenzitet i razmjeri napada do sada nezapamćeni”. Komitet je rekao da je deset novinara ubijeno tokom istog perioda 2017. godine. Ukupno, dvadeset novinara i medijskih radnika ubijeno je tokom 2017. godine.
U mjesecu novembru, militanti tzv. IS ubili su stražara i otvorili paljbu na TV stanicu Šamšad koja je privatna TV stanica u Kabulu. U maju, militanti IS su napali zgradu državne radio i TV stanice, RTA, u istočnom gradu Džalalabadu. U ovom napadu ubili su šest ljudi od kojih su četvoro bili uposlenici RTA.
Bombaš samoubica je u januaru 2016. napao minibus i tako ubio sedam uposlenika Tolo TV, koja je najveća privatna TV mreža u zemlji.
Međunarodna federacija novinara (IFJ) i njen podružnica, Nezavisno udruženje novinara Afganistana (AIJA), objavili su da je 73 novinara i medijskih radnika ubijeno u Afganistanu od 1994. do 2017. godine.
Medijska organizacija za monitoring Reporteri bez granica (RSF) rangirala je Afganistan na 118. mjesto od 180 zemalja u indeksu medijskih sloboda.
Uprkos ovim uznemirujućim brojevima, razvoj medija u Afganistanu smatra se jednim od najvećih dostignuća u protekloj deceniji nakon godina talibanskih ograničenja i zabrana koje su se ticale svih oblika muzike i televizije kao i nezavisnog izvještavanja.