Piše: Frud Bezhan
Od Islamske revolucije 1979. godine, iranski klerikalni establišment koristio je vjerske organizacije kako bi proširio svoj uticaj u inostranstvu. Ključan među njima je Međunarodni univerzitet Al-Mustafa, mreža vjerskih škola sa sjedištem u šiitskom svetom gradu Komu koji ima podružnice u 50-ak zemalja, piše redakcija Radija Slobodna Evropa (RFE/RL) na engleskom jeziku.
Univerzitet tvrdi da podučava šiitsku muslimansku teologiju, islamsku nauku i iranski nacionalni jezik, perzijski, desetine hiljada stranih studenata širom Azije, Evrope, Afrike i Južne Amerike.
Protivnici Teherana kažu da je univerzitet bio uključen u špijunažu i regrutovao strane borce za iranski posrednički (proxy) rat u Siriji.
Godinama su stručnjaci dokumentovali kako moćna Islamska revolucionarna garda (IRGC) regrutuje, obučava i šalje na hiljade šiitskih boraca u Siriju da brane sirijskog predsjednika Bašara al-Asad, ključnog saveznika Teherana u brutalnom građanskom ratu koji je izbio 2011.
'Platforma za regrutovanje'
Sjedinjene Države su nametnule sankcije na masivnu univerzitetsku mrežu 8. decembra navodeći da je uključena u regrutaciju afganistanskih i pakistanskih studenata za borbu u sirijskom konfliktu.
Američko Ministarstvo finansija saopštilo je kako su iranske elitne snage Kuds, operativna podružnica IRGC-a, koristile strane podružnice univerziteta kao "platformu za regrutovanje" za "prikupljanje obavještajnih podataka i operacije", uključujući zapošljavanje u proiranske milicije.
Odjel ministarstva tvrdi da su snage Kuds koristile Međunarodnu univerzitet Al-Mustafa kao "pokriće" za regrutovanje Afganistanaca za brigadu Fatemijun, proiransku miliciju koja se borila u Siriji i koja je na američkoj crnoj listi.
Štaviše, Ministarstvo finansija je saopštilo da su snage Kuds također koristile kampus univerziteta Al-Mustafa u Komu "kao poligon za regrutovanje" pakistanskih studenta kako bi pakistanske student pridružili brigadi Zejnabijun koju su činili pakistanske Šije a koja je također na crnoj listi.
Ministarstvo finansija dodalo je da je "mnoštvo studenata sa univerziteta ubijeno boreći se u Siriji".
U saopštenju od 9. decembra univerzitet je rekao da promoviše "mir, prijateljstvo i bratstvo među narodima" i okarakterisao odluku SAD-a kao "hegemonističku".
'Pojedinci visoke vrijednosti'
Ali Alfoneh, viši saradnik Instituta država Arapskog zaliva u Vašingtonu koji je pomno pratio aktivnosti IRGC-a u Siriji, rekao je da je, prema njegovoj bazi podataka od januara 2012. do decembra 2020, u borbama u Siriji ubijeno 3.059 iranskih i savezničkih stranih boraca.
Alfoneh kaže da su samo trojica bili studenti ili diplomci Međunarodnog univerziteta Al-Mustafa - poznatog kao univerzitet Džamijat al Mustafa u Iranu.
"To ukazuje na to da Džamijat al-Mustafa nikada nije služio kao glavno regrutno mjesto ratnih napora IRGC-a u Siriji," kaže on.
IRGC je regrutovao hiljade afganistanskih migranata i izbjeglica unutar vlastitih granica i prikriveno ustrojio stotine šiija unutar Afganistana. Ista strategija korištena je za regrutovanje Pakistanaca.
Alfoneh kaže da "izgleda da su tri identifikovane osobe bile na komandnim, obavještajnim ili političko-ideološkim položajima za indoktrinacije."
To znači, rekao je, da je IRGC diplomce ili studente Međunarodnog univerziteta Al-Mustafa doživljavao kao "visoko vrijedne pojedince".
Redovni borci u slabo obučenim snagama brigada Fatemijun i Zejnabijun često su korišteni kao prva linija napada.
Alfoneh kaže da je IRGC afganistanske borce smatrao "topovskim mesom", uzimajući u obzir naizgled neznatna ulaganja u njihovu obuku i izloženost s kojom su se suočavali na bojnom polju.
Ukupan broj članova Fatemijuna koji su se borili u Siriji je nejasan. Stručnjaci procjenjuju da se broj kretao između 5.000 i 20.000, iako Alfoneh kaže da je brojka vjerojatno bliža donjoj navedenoj brojci.
Iranske vlasti tvrde da su borci dobrovoljno putovali u Siriju braneći šiitska sveta mjesta. Grupe za ljudska prava rekle su da su afganistanskim migrantima i izbjeglicama u Iranu ponuđene finansijske nagrade i iranske dozvole boravka ako se pridruže borbi u Siriji.
Visoki komesar Ujedinjenih nacija za izbjeglice (UNHCR) procjenjuje da u Iranu živi oko 3,5 miliona dokumentovanih i nedokumentovanih afganistanskih izbjeglica i migranata. Teheran je protjerao mnoge Afganistance i povremeno prijeti masovnim protjerivanjem onima koji su ostali.
Afganistanski komandir
Među trojicom učenika ili diplomanata Univerziteta Al-Mustafa kojis u ubijeni u Siriji bio je i Sejed Hašmat-Ali Šah, pakistanski državljanin i apsolvent Al-Mustafe. Bio je član brigade Zejnabijun, a ubijen je u borbama u Siriji u septembru 2016. godine.
Još jedan pakistanski državljanin bio je Mohamed-Hosein Momeni, poznat i kao Mohamed Hoseini, student Al-Mustafe koji je ubijen u Siriji u aprilu 2017. godine.
Najistaknutiji diplomac univerziteta bio je Alireza Tivasoli, afganistanski komandir brigade Fatemijun.
Poznat i kao Abu Hamed, ubijen je 2015. godine tokom sukoba s frontom Al-Nusra, povezanom s Al Kaidom, u južnoj sirijskoj provinciji Dara.
Tivasoli se s porodicom preselio u Iran tokom sovjetske okupacije Afganistana. Ubrzo nakon toga, prijavio se kao dobrovoljac u Abuzar brigadu, afganistansku miliciju koja se borila na iranskoj strani u ratu protiv Iraka.
Nakon završetka rata 1988. godine, Tivasoli se upisao, a zatim diplomirao na međunarodnom univerzitetu Al-Mustafa u Komu.
Devedesetih se nakratko vratio u svoj rodni Afganistan kako bi se borio protiv talibana, koji su zauzeli velike dijelove zemlje nakon sovjetskog povlačenja i razornog građanskog rata.
Tivasoli se također borio zajedno s iranskim pokretom Hezbolah u Libanu tokom rata s Izraelom 2006. godine.
Godine 2015. održana je velika sahrana Tivasoliju u gradu Mašhadu, na sjeverozapadu Irana. Iranski državni mediji izvijestili su da je Tivasoliju vjerovao bivši moćni komandant Kuds snaga Kasem Solejmani, koji je ubijen u američkom vazdušnom napadu u januaru 2020. godine.
Iranski konzervativni medij Rajanews.ir objavio je fotografiju Solejmanija i Tivasolija u vojnoj uniformi.
Kako intenzitet rata u Siriji opada, većina boraca u brigadama Fatemijun i Zejnabijun vratila se u Iran ili svoje domovine.
Iranski ministar vanjskih poslova Mohamed Džavad Zarif rekao je afganistanskoj televizji Tolo njuz u intervjuu 21. decembra da u Siriji još uvijek ostaje manje od 2.000 boraca Fatemijuna.
Afganistanski ogranak
Nejasno je kako će američke sankcije uticati na međunarodne aktivnosti Al-Mustafe.
Jedna od najvećih stranih podružnica Al-Mustafe je u susjednom Afganistanu, gdje su većina muslimana suniti, ali oko 15 odsto stanovništva - uglavnom Hazare - čine šiije s vjerskim vezama sa šiitskom većinom u Iranu.
Iran dijeli duboke istorijske, kulturne i jezičke veze s Afganistanom, a svoj je uticaj u zemlji proširio finansiranjem sjemeništa, medija, kulturnih centara i infrastrukturnih projekata.
Stotine studenata upisano je u lokalnu podružnicu univerziteta - lokalno poznato kao Džamijat ul Mustafa - u glavnom gradu Kabulu.
Afganistansko Ministarstvo visokog obrazovanja reklo je za Radio Slobodni Afganistan RFE/RL-a da je iranski univerzitet "provodio svoje aktivnosti u skladu s pravilima i propisima" ministarstva.
No, glasnogovornik Hamid Obaidi rekao je da će ministarstvo uskoro "donijeti odluku" o budućnosti univerziteta u Afganistanu s obzirom na američke sankcije protiv Al Mustafe.
Izvoz šiizma
Posmatrači kažu da je Al-Mustafa postao glavno iransko sredstvo za promovisanje šiizma u inostranstvu.
Univerzitet je u iranski budžet za razdoblje 2020. - 2021. dobilo oko 80 miliona američkih dolara, čime je naglasilo njegovu važnost.
Vjeruje se da Al-Mustafa dobiva dodatna finansijska sredstva iz kancelarije iranskog vrhovnog čelnika ajatolaha Alija Hamneija i firmi pod njegovom kontrolom.
Mehdi Halaji, stariji saradnik na Vašingtonskom institutu za bliskoistočnu politiku koji je u Komu proučavao šiitsku teologiju, rekao je da je Međunarodni univerzitet Al Mustafa u vlasništvu Hameneia i da ga vodi.
Halaji je rekao da je Al Mustafa "specijalizovan za obrazovanje neiranskih vjerskih starješina".
Posmatrači kažu da Al-Mustafa širi protivzapadnu i antisemitsku propagandu, a njegove aktivnosti povezane su s dugogodišnjim naporima Teherana da izveze Islamsku revoluciju.
Aktivnosti univerziteta u Evropi našle su se pod lupom 2016. godine kada je iranski državljanin na Kosovu optužen za finansiranje terorizma.
Hasan Azari Bedžandi bio je šef fondacije Kur'an na Kosovu, krovne grupe za pet šiitskih organizacija koje djeluju na Kosovu. Čini se da je krovna organizacija povezana s Nacionalnim univerzitetom Al-Mustafa, koje je tvrdilo da je Bedžandi bio njen predstavnik na Kosovu.
Said Gaseminedžad i Alireza Nader iz Fondacije za odbranu demokratija (FDD) sa sjedištem u Vašingtonu napisali su da tri vjerske organizacije - Islamska organizacija za razvoj, Međunarodni univerzitet Al-Mustafa i Islamski ured za propagandu škole u Komu - igraju "centralnu ulogu" u projektovanju [iranskog] uticaja u inostranstvu."
Rekli su da su tri organizacije bile fokusirane na "obuku šiitskih klerika, slanje misionara širom svijeta i širenje šiitske propagande" s ciljem stvaranja "mreže domaćih misionara u svakoj zemlji koji su lojalni Teheranu".
Iranski novinar i književnik Akbar Ganji rekao je da Al Mustafa "krije ogromnu vojsku potencijalnih simpatizera ajatolaha koji bi mogli širiti svoju ideologiju širom svijeta".
Facebook Forum