Delo Danila Kiša i dalje je jedna od tačaka spajanja zemalja bivše Jugoslavije. Kišova dela bila su među retkom knjigama na ekavici koje su se u jeku rata mogle kupiti u Hrvatskoj ili Bosni i Hercegovini. Njegova poetika uvek je imala sledbenike među piscima u čitavom regionu, dok su se Kišovi politički stavovi opirali svakom nacionalizmu bez obzira da li je on srpski, hrvatski ili bošnjački. Tako je međunarodni susret pisaca “Danilo Kiš između poetike i politike” samo potvrdio da je delo ovog književnika jedna od retkih stvari koje nisu sporne ni u jednoj od zemalja nekadašnje Jugoslavije. S tim se u razgovoru za naš program slaže i jedan od učesnika ovog skupa, sarajevski pisac Muharem Bazdulj.
“Ja mislim da je to potpuno tačno i mislim da je ona njegova fraza koju je znao koristiti u nekim intervjuima da je on poslednji jugoslovenski pisac, da se ona na izvestan način odražava i u njegovom današnjem statusu koji je na izvestan način neupitan u svim područjima.”
O delu Danila Kiša već su napisani tomovi knjiga, ali se stalno iznova postavlja jedno isto pitanje: Šta je to što u očima čitalaca, bez obzira da li oni žive u Srbiji, Hrvatskoj ili u Bosni i Hercegovini, Kiša i dalje čini velikim piscem? Bosanski književnik Nenad Veličković:
“Poetika je neodvojiva kod dobrih književnika sa etikom. Ono zbog čega je Kiš veliki jeste što njegov jezik vjerno odslikava njegove misli, a njegove su misli vrlo jasne i tiču se vrlo jasnih i bitnih stvari u našim životima.”
No Kiša, kako to vidi beogradski pisac Milan Đorđević, čini i dalje aktuelnim to što stvari protiv kojih se on borio još uvek nisu nestale sa istorijske pozornice:
“Kiš je upravo bio takav pisac koji je subverzivan bio u odnosu na monolite fašističke, nacističke, totalitarne.”
Stoga paralelno sa prihvatanjem Danila Kiša, prema njemu i dalje postoje jaki otpori u pojedinim krugovima, bez obzira da li su oni locirani u Beogradu, u Zagreb ili Sarajevu. Da li postoji neki zajednički imenitelj za one koji bi hteli da se Kiš što pre zaboravi, upitali smo bosanskog pisca Aleksandra Hemona, koji poslednjih godina živi i radi u Sjedinjenim Američkim Državama:
“Kiš je opasan za nacionaliste, za ljude koji veruju u apsolutnost nacionalne književnosti, nacionalne kulture, dakle za nacionaliste, gdje pokazuje da to nije prirodan način kad se misli na književnost i kulturu i, zapravo, njegov rad i prisustvo u književnosti na ovim prostorima bilo kroz njegove knjige, bilo kroz uticaj na ljude moje generacije, kao bljesak munje pokazuje kancerogenost književnosti koju produciraju Bećkovići, Ćosići, Aralice, i slični.”
Aleksandar Hemon smatra da neke činjenice i prizori i onome što se dešavalo tokom devedesetih na prostoru bivše Jugoslavije, samo potvrđuju da je Kiš bio duboko u pravu kada se obračunavao sa duhom kolektivizma.
“Kiš je subverzivan u odnosu na svaku vrstu kolektivizma i to kao što znamo u zadnjih deset, petnaest godina, znači da su pojedinci potrošni, da životi pojedinaca ništa ne vrijede. Da li su to pojedinci koji su u Srebrenici, koji su ubijani kao pojedinci zato što su bili pripadnici nekog kolektiva, ubijali su ih ljudi u ime nekog kolektiva. ‘Škorpioni’ i zločinci, oni su to radili pod pretpostavkom da rade to u ime srpskog naroda i mislim imali su u izvjesnoj meri mandat, barem od strane srpske vlade u tom trenutku. Na kraju, potpuno se radi o kolektivističkom načinu mišljenja. Da je moguće bilo kao što nije da, recimo, neki pripadnik ‘Škorpiona’ u tom trenutku kad puca u leđa šesnaestogodišnjaka iz Srebrenice, da je mogao u tom trenutku da vidi ljudsko biće, dakle da je mogao da vidi pojedinačnu vrijednost tog života. Sve one stvari, recimo, onu vrstu stvari koje Kiš opisuje u ‘Enciklopediji mrtvih’, neponovljiva mikro iskustva kroz koje svako ljudsko biće prođe u svom životu, možda bi mu zadrhtala ruka u tom trenutku.”
“Ja mislim da je to potpuno tačno i mislim da je ona njegova fraza koju je znao koristiti u nekim intervjuima da je on poslednji jugoslovenski pisac, da se ona na izvestan način odražava i u njegovom današnjem statusu koji je na izvestan način neupitan u svim područjima.”
O delu Danila Kiša već su napisani tomovi knjiga, ali se stalno iznova postavlja jedno isto pitanje: Šta je to što u očima čitalaca, bez obzira da li oni žive u Srbiji, Hrvatskoj ili u Bosni i Hercegovini, Kiša i dalje čini velikim piscem? Bosanski književnik Nenad Veličković:
“Poetika je neodvojiva kod dobrih književnika sa etikom. Ono zbog čega je Kiš veliki jeste što njegov jezik vjerno odslikava njegove misli, a njegove su misli vrlo jasne i tiču se vrlo jasnih i bitnih stvari u našim životima.”
No Kiša, kako to vidi beogradski pisac Milan Đorđević, čini i dalje aktuelnim to što stvari protiv kojih se on borio još uvek nisu nestale sa istorijske pozornice:
“Kiš je upravo bio takav pisac koji je subverzivan bio u odnosu na monolite fašističke, nacističke, totalitarne.”
Stoga paralelno sa prihvatanjem Danila Kiša, prema njemu i dalje postoje jaki otpori u pojedinim krugovima, bez obzira da li su oni locirani u Beogradu, u Zagreb ili Sarajevu. Da li postoji neki zajednički imenitelj za one koji bi hteli da se Kiš što pre zaboravi, upitali smo bosanskog pisca Aleksandra Hemona, koji poslednjih godina živi i radi u Sjedinjenim Američkim Državama:
“Kiš je opasan za nacionaliste, za ljude koji veruju u apsolutnost nacionalne književnosti, nacionalne kulture, dakle za nacionaliste, gdje pokazuje da to nije prirodan način kad se misli na književnost i kulturu i, zapravo, njegov rad i prisustvo u književnosti na ovim prostorima bilo kroz njegove knjige, bilo kroz uticaj na ljude moje generacije, kao bljesak munje pokazuje kancerogenost književnosti koju produciraju Bećkovići, Ćosići, Aralice, i slični.”
Aleksandar Hemon smatra da neke činjenice i prizori i onome što se dešavalo tokom devedesetih na prostoru bivše Jugoslavije, samo potvrđuju da je Kiš bio duboko u pravu kada se obračunavao sa duhom kolektivizma.
“Kiš je subverzivan u odnosu na svaku vrstu kolektivizma i to kao što znamo u zadnjih deset, petnaest godina, znači da su pojedinci potrošni, da životi pojedinaca ništa ne vrijede. Da li su to pojedinci koji su u Srebrenici, koji su ubijani kao pojedinci zato što su bili pripadnici nekog kolektiva, ubijali su ih ljudi u ime nekog kolektiva. ‘Škorpioni’ i zločinci, oni su to radili pod pretpostavkom da rade to u ime srpskog naroda i mislim imali su u izvjesnoj meri mandat, barem od strane srpske vlade u tom trenutku. Na kraju, potpuno se radi o kolektivističkom načinu mišljenja. Da je moguće bilo kao što nije da, recimo, neki pripadnik ‘Škorpiona’ u tom trenutku kad puca u leđa šesnaestogodišnjaka iz Srebrenice, da je mogao u tom trenutku da vidi ljudsko biće, dakle da je mogao da vidi pojedinačnu vrijednost tog života. Sve one stvari, recimo, onu vrstu stvari koje Kiš opisuje u ‘Enciklopediji mrtvih’, neponovljiva mikro iskustva kroz koje svako ljudsko biće prođe u svom životu, možda bi mu zadrhtala ruka u tom trenutku.”
