U susret 15. godišnjici pada Vukovara, komandant snaga JNA na početku vojnih operacija u tom gradu, pukovnik u penziji Bajo Bojat, kaže u izjavi za Rado Slobodna Evropa da je tokom rata u Hrvatskoj 1991. godine postojao plan da vojska napravi prodor prema Zagrebu:
„Ja sam bio prisutan donošenju odluke u komandi tadašnje 1. armije ili 1. vojne oblasti. Nije bio cilj Vukovar, cilj je bio ići kroz Slavoniju, doći možda čak i do Zagreba, možda čak i do Ljubljane. Mi smo imali nesreću što smo imali tada to vojno i to političko rukovodstvo. Nije bilo potrebno grupisati toliko oklopnih jedinica oko Vukovara. Vukovar je trebalo blokirati; ako isključite struju i vodu, nema toga ko se ne bi predao, sa manje žrtava s jedne i druge strane. Veselin Šljivančanin bi jednako postupio posle mog odlaska, ili da sam ja ostao, dakle jednako patriotski bi se poneo – jednako bi napadao i Kragujevac i Vukovar. Tada su i mediji i sve ostalo bili u funkciji toga. Govorilo se da se vrši klanje, odmazda i mnogo drugih stvari koje su nas koji smo bili jugoslavenski orijentisani. To nas je pogađalo i – što bi rekli nekadašnja braća Hrvati – ponukalo na takve postupke. Ja tvrdim da je bilo više grupisano tenkova oko Vukovara nego što je ih bilo u centralnoj Evropi za vreme fašističke Nemačke.“
Vukovar je nekako ostao simbol besmisla tog rata i svega što se zbivalo?
„Jeste, baš zbog tog vojnog i političkog vrha. Vojska je i u to vreme radila pod uticajem politike. Da je politika rekla da idemo prema Bugarskoj, vojska bi išla prema Bugarskoj. Mnogi ne shvataju da smo mi bili samo u funkciji te politike.“
Da li se tada znalo da se čine zločini nad civilnim stanovništvom i da civilno stanovništvo strada u bombardovanju?
„Do nas je dopiralo da se tu krv proliva, bez naše krvi. Ali da se proliva srpska krv.“
Da li se znalo da je bilo zločina nad hrvatskim stanovništvom?
„Ne, ni govora.“
Da li se videlo da tokom tog razaranja grada strada i civilno stanovništvo?
„Jedan deo Vukovara se naziva Petrovom Gorom. Oni tamo su formirali neki oslobodilački odred ili kako su ga zvali. Taj deo nije gađan. U atmosferi je bilo prisutno da se kolju samo Srbi i to samo zato što su Srbi. Reči nije bilo o hrvatskom stanovništvu, o civilnom stanovništvu.“
Ali moglo se pretpostaviti da u tom strahovitom bombarodvanju stradaju civili.
„Moglo. U jednoj dobroj proceni onoga ko visočije stoji i odozgo gleda se moglo zaključiti. Granata ne bira da li je srpska ili hrvatska kuća.“
* * * * *
U Vukovaru će sutra na dan sjećanja na žrtve toga grada stići i najviši vrh hrvatske države – predsjednik Mesić, premijer Sanader i predsjednik Sabora Šeks. Iz Srbije stiže izaslanstvo nevladine organizacije „Žene u crnom“ kako bi na mjestu zločina zatražile oprost od obitelji žrtava agresije u Vukovaru i podsjetile na nužnost kažnjavanja tog zločina.
Fond za humanitarno pravo podnio je opštinskom sudu u Beogradu tužbu za naknadu štete protiv Republike Srbije u ime 19 žena i maloletnika iz Vukovara, državljana Hrvatske koje su u studenom 1991. godine, nakon pada Vukovara, pripadnici JNA zatvorili u logore „Begejci“ i KPZ „Sremska Mitrovica“ u Vojvodini. Nad zarobljenim civilima je svakodnevno vršena tortura, a uslovi života u logorima su bili nehumani, kaže direktorica Fonda Nataša Kandić:
„Sada je ovo neki pokušaj da mi stvorimo neku sudsku praksu i da uverimo državu, vladu da mora da donese jedan program reparacija koji će da se odnosi na žrtve kršenja ljudskih prava u prošlosti. Ovog puta smo izabrali dve veoma rizične grupe lica koje su bile vrlo pogođene za vreme oružanih sukoba, a to su maloletnici i žene koji su odvedeni iz Vukovara i držani u vrlo nehumanim i ponižavajućim uslovima. Mi želimo na ovaj način da pomognemo žrtvama da shvate da je u Srbiji promenjena ne samo vlada, da nema više one vlasti koja ih je zatvarala, nego da postoji država i vlada koja je spremna da pokaže da u skladu sa težinom počinjenog dela hoće da pomogne da se žrtve osećaju da imaju neko dostojanstvo u odnosu na državu koja se smatra u ovom slučaju odgovornom i krivom za njihove patnje.“
„Ja sam bio prisutan donošenju odluke u komandi tadašnje 1. armije ili 1. vojne oblasti. Nije bio cilj Vukovar, cilj je bio ići kroz Slavoniju, doći možda čak i do Zagreba, možda čak i do Ljubljane. Mi smo imali nesreću što smo imali tada to vojno i to političko rukovodstvo. Nije bilo potrebno grupisati toliko oklopnih jedinica oko Vukovara. Vukovar je trebalo blokirati; ako isključite struju i vodu, nema toga ko se ne bi predao, sa manje žrtava s jedne i druge strane. Veselin Šljivančanin bi jednako postupio posle mog odlaska, ili da sam ja ostao, dakle jednako patriotski bi se poneo – jednako bi napadao i Kragujevac i Vukovar. Tada su i mediji i sve ostalo bili u funkciji toga. Govorilo se da se vrši klanje, odmazda i mnogo drugih stvari koje su nas koji smo bili jugoslavenski orijentisani. To nas je pogađalo i – što bi rekli nekadašnja braća Hrvati – ponukalo na takve postupke. Ja tvrdim da je bilo više grupisano tenkova oko Vukovara nego što je ih bilo u centralnoj Evropi za vreme fašističke Nemačke.“
Vukovar je nekako ostao simbol besmisla tog rata i svega što se zbivalo?
„Jeste, baš zbog tog vojnog i političkog vrha. Vojska je i u to vreme radila pod uticajem politike. Da je politika rekla da idemo prema Bugarskoj, vojska bi išla prema Bugarskoj. Mnogi ne shvataju da smo mi bili samo u funkciji te politike.“
Da li se tada znalo da se čine zločini nad civilnim stanovništvom i da civilno stanovništvo strada u bombardovanju?
„Do nas je dopiralo da se tu krv proliva, bez naše krvi. Ali da se proliva srpska krv.“
Da li se znalo da je bilo zločina nad hrvatskim stanovništvom?
„Ne, ni govora.“
Da li se videlo da tokom tog razaranja grada strada i civilno stanovništvo?
„Jedan deo Vukovara se naziva Petrovom Gorom. Oni tamo su formirali neki oslobodilački odred ili kako su ga zvali. Taj deo nije gađan. U atmosferi je bilo prisutno da se kolju samo Srbi i to samo zato što su Srbi. Reči nije bilo o hrvatskom stanovništvu, o civilnom stanovništvu.“
Ali moglo se pretpostaviti da u tom strahovitom bombarodvanju stradaju civili.
„Moglo. U jednoj dobroj proceni onoga ko visočije stoji i odozgo gleda se moglo zaključiti. Granata ne bira da li je srpska ili hrvatska kuća.“
* * * * *
U Vukovaru će sutra na dan sjećanja na žrtve toga grada stići i najviši vrh hrvatske države – predsjednik Mesić, premijer Sanader i predsjednik Sabora Šeks. Iz Srbije stiže izaslanstvo nevladine organizacije „Žene u crnom“ kako bi na mjestu zločina zatražile oprost od obitelji žrtava agresije u Vukovaru i podsjetile na nužnost kažnjavanja tog zločina.
Fond za humanitarno pravo podnio je opštinskom sudu u Beogradu tužbu za naknadu štete protiv Republike Srbije u ime 19 žena i maloletnika iz Vukovara, državljana Hrvatske koje su u studenom 1991. godine, nakon pada Vukovara, pripadnici JNA zatvorili u logore „Begejci“ i KPZ „Sremska Mitrovica“ u Vojvodini. Nad zarobljenim civilima je svakodnevno vršena tortura, a uslovi života u logorima su bili nehumani, kaže direktorica Fonda Nataša Kandić:
„Sada je ovo neki pokušaj da mi stvorimo neku sudsku praksu i da uverimo državu, vladu da mora da donese jedan program reparacija koji će da se odnosi na žrtve kršenja ljudskih prava u prošlosti. Ovog puta smo izabrali dve veoma rizične grupe lica koje su bile vrlo pogođene za vreme oružanih sukoba, a to su maloletnici i žene koji su odvedeni iz Vukovara i držani u vrlo nehumanim i ponižavajućim uslovima. Mi želimo na ovaj način da pomognemo žrtvama da shvate da je u Srbiji promenjena ne samo vlada, da nema više one vlasti koja ih je zatvarala, nego da postoji država i vlada koja je spremna da pokaže da u skladu sa težinom počinjenog dela hoće da pomogne da se žrtve osećaju da imaju neko dostojanstvo u odnosu na državu koja se smatra u ovom slučaju odgovornom i krivom za njihove patnje.“
