Brano LIKIC
Veoma rano Mozart je pokazao zanimanje za muziku sviruckajući na kućno čembalo već u trećoj godini. Iz notne sveske svoje sestre Marije Ane, poznatije kao Nanerl, učio je kao mali komade. Zapanjeni otac vodio je dnevnik u kome je zadivljeno zapisao: „Ovaj menuet i trio Wolfganger je 26. januara, u svojoj petoj godini, u pola deset naveče, za samo pola sata naučio da svira“. U istoj, petoj godini, komponovao je svoje prve radove za klavir. Sa sedam - tome je već dodao radove za violinu i orgulje. Sa osam - komponirao je sonate za klavir i violinu. Sa devet - svoju prvu simfoniju. A sa dvanaest - svoju prvu operu. Komade je pisao dijelom na turnejama koje je otac Leopold organizovao za njega i njegovu sestru.Nakon velike evropske turneje 1766. godine postao je najveća dječja zvijezda kontinenta, zvijezda kome se carica Marija Terezija radovala, engleski kralj Džordž divio, a Gete sjećao kao tinejdžera. „Mali čovjek i njegova frizura“, zapisao je Gete. Već sa petnaest godina on se etablirao u sam vrh evropske muzičke kulture. Ta fascinacija o Mozartovoj genijalnosti traje do danas. Bečki istoričar kulture Vagner kaže da je fenomen Amadeusa nastao po formuli „izvanredni genij sa sretnom socijalizacijom“. Na svojim kasnijim turnejama upoznao je muzički svijet, stvorivši rano perfekciju muzičkog razmišljanja. Bilo je jasno da se radi o geniju.
Otac Leopold je bio taj koji je držao sve pod kontrolom. Mozart je trenirao na svim instrumentima, naizmjenično u duru i molu. Za svoje koncertne turneje uvijek je morao učiti nove komade, vježbati sa prekrivenim prstima. Mozart je bio prvi muzičar sa kvalitetima pop zvijezde. Mozartovi biografi, kojih je veliki broj, pokušavali su analizirati njegov život iz dana u dan preko pisama i isječaka iz novina. Između 1763. i 1766. godine prešao je kočijama oko 4400 kilometara po Njemačkoj, Belgiji, Francuskoj, Engleskoj, Holandiji i Švajcarskoj. Do kraja života koncertovao je u centralnoj Evropi. U njegovoj biografiji još ima praznih stranica. Poznat kao ljubimac žena, Mozartu se pripisuje veze sa mnogo njih. Jedina, sa kojom se svi biografi slažu, je Mozartova rođaka iz Auzburga, Marija Tekla, o čemu govori pronađena korespondencija. Početak svog života kao slobodni umjetnik Mozart obilježava ženidbom sa Konstancom Veber, što je znatno ohladilo odnose oca i sina. Svoju sreću zbog ženidbe sa Konstancom, Mozart je izrazio operom Otmica iz Saraja, 1782. godine, u kojoj jedna ličnost nosi Konstancino ime. Čitava radnja ima za mladi bračni par alegoričan smisao. Sa tim djelom počinje niz Mozartovih bečkih opera koje su ga uvrstile među najznačajnije operske kompozitore svih vremena.
Otmica iz Saraja, poznata je i opaska cara Josipa II, rečena Mozartu vezana za ovu operu. „Previše nota moj dragi Mozarte“. Mozart postaje prvi slobodni umjetnik uopšte koji je živio od prodaje svojih djela i njihovog izvođenja, oslobađajući se ovisnosti i posljednjeg poslodavca, cara Josipa II Hazburškog. U svojih 35 godina života, Mozart je stvorio 636 radova: opera, simfonija, koncerata, sonata - melodičnih i bezgranično lijepih. Za takvu produktivnost poznati talijanski kompozitor Morikone kaže da ga tjera da sebe smatra za sve ovo vrijeme besposlenim.
Naravno da se ne možemo baviti svim djelima koje je Mozart komponovao, ali možemo spomenuti ona najpopularnija i najizvođenija. U deset najpoznatijih instrumentalnih radova (simfonija sonata i serenada) spadaju: Simfonija 141 C-dur, Jupiter, Simfonija 40 u G-molu, Mala noćna muzika, Klavir koncert 41 u C-duru, Gudački kvartet u C-duru, Koncert za klarinet u A-duru, Koncert za hornu 3 u ES-duru, Klarinetski kvintet u A-duru, Klavirska sonata 11 u A-duru i Gudački kvintet u G-molu.
Dok je u prvom periodu svoga stvaralaštva Mozart pretežno lirik, u drugom on, ne napuštajući lirično, postaje i dramatik i tragik. U tom drugom periodu, u znatno većem stepenu dolazi do izražaja i njegov smisao za humor, pa čak i za grotesku. Za Mozarta kao da ne postoje granice tragičnog i komičnog. Te dvije suprotnosti se kod njega, naročit u posljednjim djelima, prožimaju u tolikoj mjeri da ni on ponekada ne može da odredi kojoj vrsti umjetničkog djela pripada pojedina tvorevina. Tako u operi Don Giovanni i Čarobna frula komični, tragični i lirski momenti stapaju se u čvrsto jedinstvo. Psihološka strana posljednjih Mozartovih opera veoma je kompleksna. Psihološki realizam i emotivna profinjenost odrazili su se u njegovu stvaralaštvu, ne samo u oblasti operske umjetnosti, nego i na području vokalne i instrumentalne muzike. U djelima van muzičko-scenskog područja, Mozartov izraz temelji se na brižljivo odabranom tematskom materijalu, po čemu je on bliži Ludvigu Van Betovenu, nego Josefu Hajdnu. U razvijenoj tehnici tematske razrade, koja je uvijek funkcionalna u službi izraza, Mozart podvlači i potencira, pa čak i karikira, misaono emotivni karakter teme.
Mozartovo čudo muzike nije dovoljno osvijetliti samo sa istorijskog, društvenog i teorijsko estetskog gledišta da bi se shvatilo u svoj svojoj veličini i značaju. Potrebno je, naročito u drugom periodu Mozartova stvaranja, njegova djela posmatrati kao rezultat osobitih psihičkih faktora i okolnosti. Kada je riječ o Mozartu kao stvaraocu, nikada ne treba izgubiti iz vida da je njegova karijera počela trijumfalnim koncertnim turnejama Čuda od djeteta i da je kod njega, kao rijetko kada, stvaralačka moć našla oslonac u izvođačkoj djelatnosti, neshvatljivoj po obimu. Tako nam postaje jasna veličina povezanosti Mozarta kompozitora s Mozartom izvođačem. Mozart je odlično svirao na čembalu, violini i orguljama. To mu je omogućila rijetka sposobnost brzog i lakog ovladavanja muzičkom materijom koju je Mozart u nevjerovatno velikoj mjeri posjedovao. Te čisto muzičke sposobnosti ovladavanja zvučnom materijom bile su uslovljene finoćom Mozartove inteligencije, njegovom osjetljivošću za utiske koje je primao s polja. Ne samo njegova muzika, već i njegova brojna pisma, svjedoče o rijetkoj posmatračkoj sposobnosti, duhovnosti, smislu za humor, inteligenciji koja se ne upušta u apstraktna rezonovanja, ali koja iz datih fakata lako i brzo izvlači odgovarajuće zaključke.
U 1789. godini, iako se već razbolio, Mozart povremeno napušta Beč i boravi u Drezdenu i Lajpcigu, gdje svira na Bahovim orguljama u crkvi Svetog Tome. Poslije velikih stvaralačkih napora na operama Figaro i Don Giovanni, te na posljednjim simfonijama, Mozart čini predah stvarajući briljantnu komičnu operu Cose fan tutt, koja je prvu put izvedena u Beču, 26. januara 1790. godine.
U toku posljednje godine života, kao da predosjeća skoru smrt, Mozart grčevito komponuje nekoliko remek djela. Tada piše operu Čarobna frula i stvara njome prototip njemačke nacionalne muzičke scene. Paralelno sa tim djelom radi i na Requiemu, koji mu je jula 1791. godine, preko nekog tajanstvenog izaslanika, poručio ekstravagantni grof Walzek. Grof je to djelo, kao svoju sopstvenu kompoziciju, želio izvesti na smrtni dan svoje žene. Međutim, spoljne okolnosti te porudžbine, tajanstvenost anonimnog naručioca i oslabljeni nervi na smrt bolesnog kompozitora, stvorile su kod Mozarta ubjeđenje da je porudžbinu Requiema izvršila Smrt za njega samog. Requiem je, prema skicama Mozarta, dovršio njegov vjerni učenik Sizmajer.
Veliko osvježenje i ohrabrenje za porodicu Mozart bio je boravak u Pragu, gdje su ih pozvali ugledni češki muzičari, bračni par Dušek, s kojima se Mozart upoznao još 1777. godine u Salzburgu. Mozart je u Pragu boravio početkom 1787. godine, ali kratko. Već februara iste godine vraća se u Beč da počne rad na operi Don Giovanni, za koju je libreto napisao Lorenco de Ponte. Opera je trebala da bude izvedena u Beču, ali je Mozart od toga odustao, te je ona prvi put izvedena u Pragu, u jesen 1787. godine.
Najpopularnije opere po broju gledalaca, samo na njemačkom govornom području, su: na prvom mjestu Čarobna frula, Figarova ženidba, Don Giovanni, Otmica iz Saraja, Cose fan tutte i Domeneo. Samo u periodu od 1990. do 2004. godine, 16 miliona gledalaca gledalo je i slušalo neku od Mozartovih opera, samo u zemljama sa njemačkim govornim područjem.
Mozart ne spada među stvaraoce izvođače koji su bili revolucionari. Sve tekovine muzičke arhitektonike koje je primjenjivao u svom stvaralaštvu, otkrili su drugi prije njega. Vitalnost njegova stvaralaštva leži u specifičnoj, dubokoj, ličnoj i osobenoj primjeni tih naslijeđenih i prihvaćenih formalnih obrazaca. Drugim riječima, bogatstvo Mozartove stvaralačke imaginacije, koja ga u najvećoj mjeri čini čudom muzike, inkarniralo se, prije svega, u bogatstvu unutrašnjih formalnih elemenata njegova stila, kao i u svježini i originalnosti melodijskog, ritmičkog, harmonijskog i kolorističkog izraza u okviru opštih odrednica rokokoa i klasičnog stila.
Mozart je umro od nepoznate bolesti u krajnjoj bijedi. Kako je na dan sahrane Konstanca bila teško bolesna, Mozarta je do blizu groba, po vjetru i vijavici, ispratilo svega nekoliko najvjernijih prijatelja, ali zbog nevremena, samom polaganju u grob, nije niko od njih prisustvovao. Pošto su grobari mislili da se radi o nekom siromahu bez porodice, sahranili su ga u zajedničkoj sirotinjskoj grobnici. Kada je poslije nekoliko dana Konstanca tražila njegov grob, niko joj nije mogao označiti mjesto gdje je Mozart sahranjen. Kod Mozarta, kulturni svijet cijeni neshvatljivo čudo muzike. Otkako je prije više od dva vijeka počeo kao Čudo od djeteta svoj trijumfalni umjetnički put po Evropi, pa do danas, to čudo muzike ne prestaje da bude predmet istorijskih, psiholoških, medicinskih i socioloških istraživanja.