Iz crnogorskog Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma reagovali su povodom navoda da je u Ukrajinu iz Crne Gore, krajem 2019. godine, izvezeno 4.000 tone opasnog grita iz kompleksa “Porto Montenegro” u Tivtu, na crnogorskom primorju.
Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) objavila je 28. januara u saradnji sa Regionalnom mrežom za istraživanje organizovanog kriminala i korupcije (OCCRP) da se skoro 4.000 tona grita iz Crne Gore nalazi u ukrajinskoj luci Herson. Prema njihovim navodima pokrenuta je istraga o načinu na koji je francuska kompanija "Valgo" krajem 2019. godine ovaj toksičan otpad dostavila iz Bijele koja je tridesetak kilometara udaljena od Tivta.
Iz Bijele je krajem novembra 2019. godine isplovio brod „FL Lidya“ koji je nosio teret za Ukrajinu. Francuska kompanija „Valgo“ je prethodno od Agencije za zaštitu prirode i životne sredine Crne Gore dobila dozvolu za izvoz tog tereta kao „neopasnog kontaminiranog grita“.
„Valgo“ je angažovao kompaniju „Firma Arka“ koja je obavila prenos grita iz Crne Gore.
„Firma Arka“ sada je pod istragom ukrajinske policije zbog sumnje da je predala falsifikovana dokumenta i time prekršila bezbjednosne ekološke procedure u Ukrajini.
Državni sekretar za ekologiju Danilo Mrdak rekao da je do nesporazuma došlo zbog administrativne greške i neadekvatne analize.
Mrdak je kazao i da je u Ukrajini u toku sudski postupak, kojim je utvrđeno da izvezeni grit nije opasan, već da je na zelenoj listi:
“Angažovan je ukrajinski Forenzički centar. Nezavisni sudski vještak je tumačio tu analizu, gdje je utvrđeno da se ne radi o opasnom otpadu. To je otpad na takozvanoj zelenoj listi otpada. Mi time nismo povrijedili konvenciju, ni doveli Ukrajinu u bilo kakvu zabludu”.
Laboratorija koje je prva radila analizu grita, kako navodi Mrdak, analizirala je grit kao zemljište i to da li je pogodan da se nešto u njemu sadi.
“Onda je krenuo čitav nesporazum, za koji želim da vjerujem da je potpuno slučajan. Kasnije u sudskom postupku je primijenjena prava analiza, gdje je pristupljeno gritu kao otpadu, a ne kao zemljištu”, rekao je Mrdak.
Šta se dogodilo?
U MANS-ovom istraživanju, objavljenom 28. januara, prezentovani su rezultati ukrajinske laboratorije, koji su pokazivali da je grit iz Crne Gore koji se nalazi u luci Herson otrovan i da ima „izražen mutageni i kancerogeni efekat“.
MANS je naveo i da je kompanija „Valgo“ prilikom procesa dobijanja izvozne dozvole od Agencije za zaštitu prirode i životne sredine, dostavila nalaz Centra za ekotoksikološka ispitivanja (CETI), u kojem se navodi da je grit iz kompleksa „Porto Montenegro“ u Tivtu, te da se radi o neopasnoj vrsti otpada.
U Bijeloj se inače skladište i toksični otpadi iz lokalnog brodogradilišta.
“Valgo Montenegro”, ćerka firme „Valgo“ iz Francuske, vrši sanaciju i oslobađanje Crne Gore od opasnog otpada, grita iz brodogradilišta Bijela kroz kredit Svjetske banke.
Za otpad iz tivatskog "Porto Montenegra", koji nije toksičan, postoji poseban ugovor sa kompanijom “Valgo Montenegro”.
Od marta 2019. godine u Španiju je izvezeno oko 38.000 tona grita iz Bijele dok je za Ukrajinu otpremljeno 4.000 tona iz "Porto Montenegra".
Nemoguće pomiješati grit
Povodom tvrdnji da je u Ukrajinu izvezen opasan umjesto bezopasnog grita saopštenjem se 5. februara oglasila i kompanija „Valgo“.
Oni su objasnili da su izvoz i dozvola u potpunosti pod kontrolom Agencije za zaštitu prirode i životne sredine Crne Gore koja kontaktira strane vlasti države uvoznice, u ovom slučaju Ukrajinu, bez ikakvog miješanja kompanije "Valgo" u taj proces.
"Valgo" u potpunosti poštuje razdvajanje dva ugovora koja ima u Crnoj Gori: čišćenje brodogradilišta Bijela iz kojeg se opasni otpad izvozi u Španiju i izvoz 10 hiljada tona neopasnog otpada, u ime privatne kompanije "Porto Montenegro", navedeno je u saopštenju.
Oni su dodali i da je „fizički nemoguće da se opasni grit iz Bijele i neopasni iz 'Porto Montenegra' pomiješaju ili zamijene”.
U Crnoj Gori još oko 40.000 tona grita čeka da bude izvezeno u neku od zemalja Evropske Unije koja bude izdala dozvolu.
