Pravoslavni vjernici u Crnoj Gori su i ove, kao i proteklih godina, Badnji dan i Božić proslavili podijeljeni na one koji podržavaju Mitropoliju crnogorsko-primorsku Srpske pravoslavne crkve (SPC) i na pristalice Crnogorske pravoslavne crkve (CPC). Odvojene božićne proslave u Crnoj Gori traju od 1994. godine.
Srpska pravoslavna crkva - bez masovnih okupljanja
Srpska pravoslavna crkva (SPC) u Crnoj Gori, zbog složene epidemiološke situacije, nije organizovala masovna okupljanja za Badnji dan ni u jednom gradu, uključujući i centralno loženje badnjaka ispred Cetinjskog manastira. Apelovali su na vjernike da Badnje veče dočekaju kod kuće.
Kako su najavili, za potrebe vjernika hramovi su bili otvoreni čitavog dana, uz sugestiju da se sveštene radnje obavljaju uz poštovanje epidemioloških mjera i minimalno zadržavanje u portama hramova i manastira.
Episkop budimljansko-nikšićki i administrator Mitropolije Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori Joanikije potvrdio je da, za razliku od ranijih godina, ove godine nema organizovanih svečanosti i da su se badnjaci nalagali tokom dana, ispred hramova širom Crne Gore, koji su bili otvoreni za vjernike.
“Neprilike su nas prinudile da ove godine ne bude masovnog okupljanja nego da narod dolazi cio dan u manjim grupama, da drži distancu i poštuje mjere. Treba da se čuvamo, ali prije svega da čuvamo svoje bližnje”.
Joanikije se i u Božićnoj poruci, kojom je pozvao na na odbacivanje podjela, koje kako je rekao, truju budućnost Crne Gore, osvrnuo na činjenicu da se Badnji dan i Božić proslavljaju u vrijeme pandemije.
„Mnogi ljudi dobre volje, posebno ljekari i medicinsko osoblje, od kojih su ne mali broj njih pravoslavni vjernici, pokazali su se kao heroji ovog vremena u njihovoj neustrašivoj borbi za spasenje oboljelih od smrtonosne pandemije. Nijesu, međutim, tjelesne bolesti najveće nesreće u ovome svijetu. Otuđenost od Boga, izvora života i radosti, neizbježno proizvodi kod ljudi njihovu međusobnu otuđenost koja rađa gorke plodove: mržnju, zavist, strahove, depresiju i ostale duševne traume“.
Joanikije je postavljen za administratora Mitropolije Srpske pravoslavne crkve (SPC) u Crnoj Gori nakon smrti mitropolita Amfilohija, krajem oktobra ove godine.
Crnogorska pravoslavna crkva - okupljanje na Cetinju
Na okupljanje ispred dvorca Kralja Nikole, na cetinjskom trgu, pristalice Crnogorske pravoslavne crkve (CPC), pozvali su iz Patriotsko-komitskog saveza, koji kako su naveli „svoja prava na slobodu vjeroispovijesti već 28 godina ostvaruju pod vedrim nebom, na trgovima širom matične države“. Naime crkve i manastiri u Crnoj Gori u vlasništvu su Srpske pravoslavne crkve.
Povodom nalaganja badnjaka oglasili su se i Građani Prijestonice, Cetinja, u kome su najavili okupljanje u 15 sati.
„Riješeni smo da se u 15 ura, kako nam prilike i naša vjera, ponos i nepokor grada Heroja nalažu, i trideseti put okupimo ispred Dvora Petrovića, „ispod svoga neba i oko svoga Sunca“ kao najvišega oltara crnogorskoga...“
U najavljeno vrijeme, iako skup nije bio prijavljen policiji, na trgu se skupilo par hiljada gradjana, sa crnogorskim zastavama, kojima se obratio sveštenik CPC Borislav Bojović, nakon čega su naložili badnjake. Okupljeni su uglavnom nosili maske ali fizička distanca nije poštovana. Policija je obezbjedjivala skup.
Mitropolit Crnogorske pravoslavne crkve Mihajlo Mitropolit CPC Mihailo u božićnoj poslanici je kazao "da je ovo trenutak u kom se ispisuju stranice crnogorske istorije, uz želju da svi budući Božići budu praznici mira, ljubavi i praštanja među pravoslavnim narodima".
"Zato, Crnogorci, pristupite vjeri istinom i ljubavlju, a negatori crnogorskih vrlina, kao u fariseju, su daleko od istine, pravde i ljubavi koju Hristos propovijeda. Oni kidišu na našu imovinu, sadašnjost i budućnost. Oni su nesreća crnogorskog naroda i države. Bezgrešni, urazumite grešne i unesite svjetlost u njihova srca, da svi budući Božići budu praznici mira, ljubavi, praštanja među pravoslavnim narodom“.
Policija apeluje da vjernici ostanu kući
Na Cetinju je u utorak, 5. decembra, postavljena metalna ograda u dijelu koji razdvaja prostor Cetinjskog manastira i trga ispred Dvora Kralja Nikole. Poslednjih godina paralelni skupovi pristalica SPC i CPC, koji su uvijek bili u istom terminu, i uz prisustvo policije proticali su bez incidenata.
Ministar unutrašnjih poslova, Sergej Sekulović, apelovao je na građane da Badnji dan i Božić provedu u krugu porodice, poštujući zdravstvene mjere. Na pitanje može li doći do narušavanja javnog reda i mira Sekulović je rekao da takva opasnost postoji.
"Ta opasnost objektivno postoji ali ja se zaista nadam da do toga neće doći, da državni organi rade sve što je u njihovoj nadležnosti da to spriječe. Međutim, situacija je takva da objektivno jedna usijana glava može da situaciju zakomplikuje, poremeti i da se desi nešto nakon čega teško da ima povratka", rekao je Sekulović u razgovoru za TV Vijesti, 5. decembra.
Dodao je da je koordinacija bezbjednosnih službi na zavidnom nivou i da nema razloga za paniku ili ishitrene reakcije.
Odnosi crkve i države
Crnogorska pravoslavna crkva obnovljena je i registrovana 1993. godine na Cetinju, nakon što je ukinuta 1920. godine dekretom srpskih vlasti o ujedinjenju pravoslavnih crkava u Kraljevini Srba Hrvata i Slovenaca čime je svedena na mitropoliju unutar Srpske pravoslavne crkve čije je sjedište u Beogradu. Prehodno je 1918. nezavisna Crna Gora, nasilno prisajedinjena Srbiji i tako ušla u sastav Kraljevinie Srba Hrvata i Slovenaca.
I dok je država Crna Gora obnovila nezavisnost 2006. godine Crnogorska pravoslavna crkva je ostala kanonski nepriznata od gotovo svih pravoslavnih crkava. Vjersku službu obavlja u par objekata jer su crkve i manastiri u Crnoj Gori u vlasništvu Srpske pravoslavne crkve.
Vlast je pokušala zakonski da promijeni vlasničke odnose između drzave i crkve.
Zakonom o slobodi vjeroispovijesti koji je 27. decembra 2019. izglasala tadašnja vlast Demokratske partije socijalista (DPS), predviđeno je bilo da vjerski objekti i zemljište koji su bili imovina Crne Gore do 1918. godine, a za koje ne postoje dokazi vjerskih zajednica o pravu svojine, prelaze u državnu svojinu.
Upravo taj dio bio je neprihvatljiv SPC koja je pokrenula široke proteste, uz podršku najvećeg dijela tadašnje opozicije, smatrajući da tada vladajući DPS pokušava da otme crkvenu imovinu. Izbore koji su se održali u vrijeme crkvenih protesta, krajem avgusta, DPS je izgubila a na vlast je došla tročlana koalicija, čiji je veći dio, uključujući i novog premijera Zdravka Krivokapića, blizak Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
Nova Vlada je ekspresno Skupštini predložila Izmjene Zakona kojima su suštinski eliminisani svi, za Srpsku pravoslavnu crkvu sporni, članovi i imovina ostaje u njihovom vlasništvu. Zakon je u proceduri usvajanja u parlamentu.
