Dobrotvorna akcija jedne britanske humanitarne organizacije da podijele kompjutere i omoguće učenje engleskog jezika avganistanskim djevojkama proširila se po provinciji Helmand, suprotno drakonskim mjerama koje sprovode talibani, koji se oštro protive ženskoj edukaciji.
Koledži sa brojnim kursevima, plus vještine kao što su krojenje i vezenje, otvaraju se širom provincije ovog ljeta, u području koje je prije samo godinu dana bilo mnogo poznatije kao poprište ogorčenih borbi, a ne mjesto za obrazovanje.
Ono što je možda još neobičnije je da se ti časovi održavaju uz znanje i prihvatanje talibana.
Mercy Corps, humanitarna oragnizacija koja vodi kurseve strukovnih koledža projekat vrijedan 5 miliona funti, zna iz kontakata sa lokalnim čelnicima da su talibani u potpunosti svjesni ove šeme.
Tokom svoje tvrdolinijaške vladavine islamske države od 1990-ih, talibanske su vođe bile čuvene po zlu i po tome što su zabranjivale obrazovanje za djevojčice.
Ali nakon dugog vijećanja u svojim redovima, oni su odlučili da nemaju prigovore na pomenute konkretne časove koji se sada daju u provinciji, makar je tako saopšteno.
Avganistanska Vlada je već saopštila da su pobunjenici odustali od protivljenja ženskoj edukaciji, no i pored toga pozicija talibana po tom pitanju ostaje nejasna i mnogi sumnjaju da su fundamentalisti zaista otopili stavove.
Škole su pak i dalje mete napada i zatvaraju se silom u nekim područjima.
Analitičari raspravljaju koliko je u tome ideologije, a koliko se zapravo lokalne vlasti bore sa vladom u Kabulu.
“Nijesam siguran, je li riječ o ublažavanju stavova, ja mislim da bi to prije mogli nazvati više svjesno politički blaže djelovanje u odnosu na njihove pređašnje stavovove o obrazovanju”, kaže David Haines, direktor Mercy Corpsa za Avganistan.
“To ne znači da možemo reći da su postali više liberalni. Mislim da znaju da obrazovanje zavisi od volje ljudi. U svakoj zajednici u kojoj radimo ljudi nam sami kažu da je obrazovanje veoma važano za njih”.
Velika otvorenost po pitanju toga šta koledži nude, ali i korištenje dobro povezanog lokalnog osoblja bili su tajna njihovog uspjeha do sada, kaže Haines.
Benefša, šesnaestogodišnjakinja, opisuje časove kompjutera koje pohađa u Laškar Gahu kao “ veliku investiciju u svoju budućnost”.
“Sve funkcioniše uz pomoć kompjutera ovih dana”, objasnila je ona na izvanrednom engleskom jeziku, uoči ulaska u učionicu u kojoj su za kompjuterom sjedjele pokrivene djevojke.
“Takođe mnoge porodice ne žele da njihove kćeri zavise od muškaraca, tako da sve više djevojaka uči i mnoge mogu postati nastavnice“, kaže Benefša.
Djevojke moraju imati više od 15 godina, iako izgledaju znatno mlađe, a časovi se proširuju iz oblasti Lakšar Gaha i Gereška na Musa Kalu, Marju pa čak i Sangin.
I dječaci dobijaju obrazovanje takođe, na posebnim koledžima, iz nekih specijalnih vještina kao što su elektroinstalacije, popravke motornih vozila ili stolarstvo.
Približno hiljadu djevojaka već pohađaju kurseve, a mnogo veći je broj onih koje se nalaze na listi čekanja da se priključe edukaciji.
Neke od djevojka, braća i muževi još uvjek čekaju ispred koledža tokom časova i prate ih kući da bi se izbjegle moguće neugodnosti.
Kada NATO trupe napuste Avganistan i predaju odgovornost za bezbjednost na teritoriji čitave zemlje avganistanskim snagama, na edukaciju se gleda kao na signal boljih vremena za budućnost nacije nakon 2014., a provincija Helmand biće pod posebnim nadzorom.
Zastrašivanja
Nakon represije tokom ere talibana, činjenica da je milionima djevojaka u Avganistanu omogućeno da ponovo pohađaju školu doživljava se kao jedan od najvećih uspjeha protekle decenije.
Ali talibani nijesu poraženi i njihova pozicija ostaje krucijalna kada je riječ o pogledu na obrazovanje djevojaka u obalstima zemlje u kojoj vlada u Kabulu ima malo ili nimalo uticaja.
Đaci koji su bili otrovani u školi u provinciji Jovzjan, jul 2012.
Trenutna pozicija talibana ostaje nejasna. Mnogi su uvjereni da talas očitih masovnih trovanja u djevojačkim školama predstavlja dokaze talibanskog protivljenja djevojačkom školovanju.
Talibani su pak odbacili odgovornost za napade. Svjetska zdravstvena organizacija, koja je proučavala 32 takva incidenta, nije uspjela da precizno zaključi šta su uzroci trovanja i vjeruju da su napadi nesvjestice vjerovatno posljedica masovne histerije.
Zabiulah Mudžahid, portparol talibana za nedostatake kada je riječ o obrazovanju tokom njihove vlasti u Avganistanu, okrivljuje nedostatak novca. No, on je takođe rekao da je sadašnji sistem obrazovanja neprihvatljiv.
“Tokom naše vladavine Avganistanom bili smo zauzeti borbama i tokom tog perioda nijesmo mogli omogućiti islamske uslove za djevojačko obrazovanje. U tom peridu čak je i obrazovanje za dječake bilo veoma teško obezbijediti”, navodi Mudžahid.
On tvrdi da je talibanska vlada tražila sredstva od Ujedinjenih nacija i međunarodne zajednice da pomognu obrazovanje za žene, ali da im nijesu omogućili.
“Čak naprotiv, oni su koristili žensko obrazovanje kao političko oruđe protiv nas”, žali se portparol talibana.
Talibani se ne protive ženskom obrazovanju “u skladu sa islamskim zakonima“, kaže Mudžahid, ali dodaje da “sada u ovim okolnostima u Avganistanu škole i druge obrazovne institucije nijesu u skladu sa islamskim okvirima” . On nije elaborirao što bi takav okvir trebalo da podrazumijeva.
Vazhma Frog, aktivistkinja za prava žena, odbacuje međutim tvrdnje da su se promjene u suštini dogodile.
Ona tvrdi da su teorije o umekšavanju stava talibana, ili protesti uz tvrdnje da trovanja u školama nijesu bila stvarna, zapravo samo politički korak koji bi ohrabrio prihvatanje brzog mirovnog dogovora sa pobunjenicima.
“Oni tvrde da su se promijenili, ali to nije tačno. Samo se ponašaju više politički da bi obezbijedili pomirenje.Nije bilo nikakvih formalnih naznaka od talibanskog lidera Mule Omara, ili njegovog tima. Ono što vidimo na terenu je samo da sve više i više zatrašuju i napadaju ljude”, zaključuje Vazhma Frog.
