Presudom Evropskog suda za ljudska prava u predmetu 'Ilijaz Pilav', uz prethodne 'Sejdić-Finci' i 'Azra Zornić', praktično je zaokružen niz diskriminatorskih odredbi Ustava BiH. Njegove izmjene se traže još od prijema BiH u Vijeće Evrope, a posebno nakon prve presude Suda u Strazburu 2009. godine. Ovo je istakla prof. dr. Lada Sadiković, profesorica Univerziteta u Sarajevu i ekspertica za ustavno pravo, u intervjuu za naš program.
RSE: BiH već godinama ima obavezu da uskladi svoj Ustav sa Evropskom konvencijom za zaštitu osnovnih prava i sloboda čovjeka, odnosno to je jedan od uslova koji je trebao biti ispunjen nakon prijema zemlje u Vijeće Evrope. I evo, već deset godina nije učinjeno ništa. Kakav je Vaš komentar, profesorice Sadiković?
Sadiković: Sada smo u 2016. godini, a još 2005. godine Venecijanska komisija je na upit Parlamentarne skupštine Vijeća Evrope o ustavnoj situaciji u Bosni i Hercegovini i o poziciji visokog predstavnika, egzaktno odgovorila da se u Bosni i Hercegovini radi o veoma komplikovanoj kombinaciji etničko-teritorijalnih diskriminatornih odredbi koje funkcioniraju, naravno, u skladu sa Ustavom BiH i Aneksom Međunarodnog mirovnog ugovora. Po meni nije bilo nikakve sumnje da će Sud u Strazburu presuditi na način na koji je presudio u predmetu 'dr. Pilav'. Prethodne dvije presude – već mnogo spominjana presuda 'Sejdić-Finci protiv BiH', koja se direktno odnosila na diskriminaciju nacionalnih manjina ili tzv. ostalih, i presuda 'Azra Zornić', koja je isto tako izuzetno težak zahvat za Bosnu i Hercegovinu. Radi se o građanskom pravu, a Evropska konvencija štiti građansko-politička prava. Radi se o tome da je gospođa Zornić željela da ima pravo da se ne izjasni kao pripadnik bilo kojeg etniciteta u državi i izjasnila se kao građanin, čime joj je direktno uskraćeno pravo da se kandidira na izborima za člana Predsjedništva. Vidimo sada da je Sud donio i treću odluku.
RSE: Situacija bi bila sasvim drugačija da je Bosna i Hercegovina ispoštovala Rezoluciju Vijeća Evrope koja je naznačila i druge obaveze osim otklanjanja diskriminacije u Ustavu.
Sadiković: Možda ne bi ni došlo do ovih presuda, jer je Vijeće Evrope tada svoja tri ključna zahtjeva saželo u to da se etničko predstavljanje mora zamijeniti građanskim predstavljanjem, da se mora omogućiti proces donošenja političkih odluka, a danas znamo kakva je situacija u pogledu donošenja dokumenta pod nazivom Reformska agenda, odnosno usvajanje određenih uvjeta, i donošenje mehanizma koordinacije. I treći zahtjev – da se preispita teritorijalna organizacija države, od najvišeg nivoa ka najnižem , znači i na državnom nivou, i na entitetskom, i na kantonalnom nivou, itd, što znači da je za sve to još 2005. godine Venecijanska komisija dala smjernice a 2006. je Parlamentarna skupština Vijeća Evrope usvojila Rezoluciju. Time nam je jasno naznačila još mnogo toga – recimo i javni RTV servis, i usklađivanje policije sa evropskim principima. Tu je i obaveza da se donese zakonodavstvo u pogledu obrazovanja itd.
Dakle, sve su to obaveze koje nameće Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i temeljnih sloboda,i ima posebno mjesto u našem ustavno-političkom sistemu. Ona je nadređena svakom drugom pravu i ima direktnu primjenu u Bosni i Hercegovini. Znači, sada se zapravo pokazalo da Evropska konvencija ne može da se primjenjuje parcijalno i parcijalne izmjene neće ništa donijeti. Ona treba u suštini da se primjenjuje kao u svim drugim članicama Vijeća Evrope i Evropske unije, jer je ona jedan od ključnih preduvjeta uopće za ulazak države u Vijeće Evrope kao prve stepenice ispunjavanja uvjeta za Evropsku uniju kao druge stepenice.
RSE: Kako Vi vidite trenutnu situaciju - ispunjavanje obaveza na putu u EU i stavljanje u drugi plan provođenja presuda Evropskog suda?
Sadiković: Bosna i Hercegovina se sada nalazi u jednoj specifičnoj poziciji. Znamo da je trenutačno na snazi plan koji je ispočetka bio plan dvije države, Savezne Republike Njemačke i Velike Britanije, koji je poslije prerastao u inicijativu, odnosno strategiju Evropske unije, iz čega je nastala Reformska agenda, koja zaista mnogo znači za Bosnu i Hercegovinu. Takođe smo prešli iz faze ratificiranja u aktiviranje Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju. Isto tako smo dužni da donesemo mehanizam koordinacije, kao i da objavimo rezultate popisa. Ali, sve je to nekako stavilo u drugi plan ispunjenje odluka Evropskog suda za ljudska prava, kao teže pitanje u odnosu na ekonomska pitanja, koja su sada stavljena u red prioritetnih . Sad vidite da je to nemoguće razdvojiti, da se zapravo i sada dovodi u pitanje i da još nije usvojen mehanizam koordinacije. Pod znakom pitanja je i ovaj drugi uvjet, a to je omogućavanje donošenja političkih odluka u državi, jer taj proces, uz mehanizme koje sadržava Ustav BiH, teško se može ostvariti, dok god postoje mogućnosti da se nešto blokira na osnovu entitetskog veta ili vitalnog nacionalnog interesa. Tako da se bojim da taj mehanizam neće u potpunosti profunkcionirati. Dakle, sve se naslanja na usklađivanje Ustava BiH sa Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava. u potpunosti. Moje je mišljenje da bi ovo moglo da znači sada jedan novi zamah za državu Bosnu i Hercegovinu.
RSE: Obrnut je red prioriteta, jer čelnici evropskih institucija smatraju da će biti lakše promijeniti Ustav ako se prije toga provedu ekonomske i socijalne reforme.
Sadiković: Da, ako je zamijenjeno mjesto, nije rečeno da ćemo te presude preskočiti. One će doći na dnevni red. Po meni, one bi trebale što prije da dođu na dnevni red, jer su od ogromnog značaja za državu Bosnu i Hercegovinu i stvarno bi bio prirodan slijed da Bosna i Hercegovina konačno počne da sređuje te stvari, da počne sa kompletnom primjenom Evropske konvencije, a ne parcijalno.
Facebook Forum