Dragan Prelević, advokat porodica deportovanih bosanskohercegovačkih izbjeglica koje su tužile državu Crnu Goru, odnosno policiju za nadoknadu štete, ocjenjujući da, imajući u vidu opstrukciju kojoj su izloženi pred sudovima tokom započetih parničnih procesa, ovakav izvještaj je dobra opomena crnogorskom sudstvu:
„To je veoma pozitivno, s jedne strane, da se stavi do znanja i onim i pojedincima i institucijama koje su učestvovale u ovom zločinu u saradnji sa Radovanom Karadžićem 1992. godine i koji taj zločin zataškavaju do danas da nijesu sami na planeti i da žrtve imaju i te kako prostora da saopšte međunarodnoj javnosti preko najuglednijih institucija kao što je Human Rights Watch istinu o tom najvećem zločinu koji je crnogorska država počinila u vezi sa ratovima na prostorima bivše Jugoslavije“.
Da postoje ozbiljni problemi u radu crnogorskog pravosuđa, više niko ne spori, kaže predsjednik Udruženja pravnika i član Sudskog savjeta Stanko Marić, koji uzroke vidi u sljedećem:
„Uređenje sudske vlasti zakonima je takvo da je i dalje, pored određenih unapređenja koja su postignuta, ostao značajan uticaj izvršne i zakonodavne vlasti na sudove, na njihovu organizaciju, na njihov rad, na status sudova, sudija, a samim tim i na nepristrasnost i nezavisnost.“
Istraživač kršenja ljudskih prava i direktor Centra za građansko obrazovanje Aleksandar Zeković:
„Primjera radi, u određenim opštinama u periodu kada su se dešavala najozbiljnija kršenja ljudskih prava u prošlosti, a možemo da vežemo upravo za ove slučajeve koji su i u izvještaju pomenuti, lica koja su se u tom periodu nalazila na odgovornim funkcijama u policiji u međuvremenu su prešla u tužilaštvo, a danas se nalaze u sudstvu i obratno.“
Human Rights Watch u godišnjem izvještaju navodi da se sudstvo, kako u Srbiji tako i u Crnoj Gori, ponaša kao da je u službi izvršne političke vlasti. Ova organizacija posebno se osvrnula na slučaj deportacije, ocjenjujući da je crnogorsko pravosuđe sporo i nespretno vodilo slučaj moguće umiješanosti vladinih zvaničnika u ratne zločine 1992. godine, kada je 80 bosanskih muslimanskih izbjeglica predato Vojsci Republike Srpske. Većina je potom ubijena, a skoro 30 porodica žrtava je tokom 2004. godine tužilo državu Crnu Goru i tražilo odštetu, ali su do oktobra 2005. započeta svega četiri procesa.
Takođe se navodi i da je pod javnim pritiskom Državni tužilac Crne Gore zatražio da se otvori kriminalna istraga o tom slučaju. Međutim, ocjenjuju da taj potez ima ozbiljnih mana, kao što su isključivanje značajnih dokumenata iz dokaznog materijala i propuštanje da krug osumnjičenih obuhvati i nekog od viših zvaničnika. Iako je veoma važno što je Human Rights Watch ovako eksplicitno reagovao, upozoravajući crnogorsku vlast i sudstvo da neće dozvoliti zataškavanje slučaja deportacije, advokat Dragan Prelević konstatuje:
„Mislim da na rad sudstva i tužilaštva, na žalost, jedino može da utiče Vlada Crne Gore i nadam se da će ovo biti jedna opomena Vladi da da uputstva, naročito tužilaštvu, da se ponašaju u skladu sa zakonom i da prestanu da i dalje omalovažavaju žrtve kroz sve te nezakonite postupke i razne smicalice koje rade u oba postupka u krivičnom i posebno u parničnom postupku.“
Aleksandar Zeković, na drugoj strani, upozorava da je krajnje vrijeme da pravosudni sistem na ovakve izvještaje obrati pažnju:
„Svi subjekti u Crnoj Gori, a posebno oni koji su u njemu pomenuti ili mogu da se prepoznaju, moraju shvatiti i doživjeti to veoma ozbiljno.“
Međutim, na naše pitanje upućeno Stanku Mariću, koji je član Sudskog savjeta, koliku težinu izvještaji poput Human Rights Watch-a imaju i da li se uopšte razmatraju na Sudskom savjetu, odgovara:
„Ne da se neraspravlja, nego ih niko i ne pominje i ako ih pomene jednostavno se preko toga prelazi. Sudski savjet tri godine radi i još nije razmatrao ni izvještaj o radu nijednog suda, a kamoli neke relevantne međunarodne institucije“.
„To je veoma pozitivno, s jedne strane, da se stavi do znanja i onim i pojedincima i institucijama koje su učestvovale u ovom zločinu u saradnji sa Radovanom Karadžićem 1992. godine i koji taj zločin zataškavaju do danas da nijesu sami na planeti i da žrtve imaju i te kako prostora da saopšte međunarodnoj javnosti preko najuglednijih institucija kao što je Human Rights Watch istinu o tom najvećem zločinu koji je crnogorska država počinila u vezi sa ratovima na prostorima bivše Jugoslavije“.
Da postoje ozbiljni problemi u radu crnogorskog pravosuđa, više niko ne spori, kaže predsjednik Udruženja pravnika i član Sudskog savjeta Stanko Marić, koji uzroke vidi u sljedećem:
„Uređenje sudske vlasti zakonima je takvo da je i dalje, pored određenih unapređenja koja su postignuta, ostao značajan uticaj izvršne i zakonodavne vlasti na sudove, na njihovu organizaciju, na njihov rad, na status sudova, sudija, a samim tim i na nepristrasnost i nezavisnost.“
Istraživač kršenja ljudskih prava i direktor Centra za građansko obrazovanje Aleksandar Zeković:
„Primjera radi, u određenim opštinama u periodu kada su se dešavala najozbiljnija kršenja ljudskih prava u prošlosti, a možemo da vežemo upravo za ove slučajeve koji su i u izvještaju pomenuti, lica koja su se u tom periodu nalazila na odgovornim funkcijama u policiji u međuvremenu su prešla u tužilaštvo, a danas se nalaze u sudstvu i obratno.“
Human Rights Watch u godišnjem izvještaju navodi da se sudstvo, kako u Srbiji tako i u Crnoj Gori, ponaša kao da je u službi izvršne političke vlasti. Ova organizacija posebno se osvrnula na slučaj deportacije, ocjenjujući da je crnogorsko pravosuđe sporo i nespretno vodilo slučaj moguće umiješanosti vladinih zvaničnika u ratne zločine 1992. godine, kada je 80 bosanskih muslimanskih izbjeglica predato Vojsci Republike Srpske. Većina je potom ubijena, a skoro 30 porodica žrtava je tokom 2004. godine tužilo državu Crnu Goru i tražilo odštetu, ali su do oktobra 2005. započeta svega četiri procesa.
Takođe se navodi i da je pod javnim pritiskom Državni tužilac Crne Gore zatražio da se otvori kriminalna istraga o tom slučaju. Međutim, ocjenjuju da taj potez ima ozbiljnih mana, kao što su isključivanje značajnih dokumenata iz dokaznog materijala i propuštanje da krug osumnjičenih obuhvati i nekog od viših zvaničnika. Iako je veoma važno što je Human Rights Watch ovako eksplicitno reagovao, upozoravajući crnogorsku vlast i sudstvo da neće dozvoliti zataškavanje slučaja deportacije, advokat Dragan Prelević konstatuje:
„Mislim da na rad sudstva i tužilaštva, na žalost, jedino može da utiče Vlada Crne Gore i nadam se da će ovo biti jedna opomena Vladi da da uputstva, naročito tužilaštvu, da se ponašaju u skladu sa zakonom i da prestanu da i dalje omalovažavaju žrtve kroz sve te nezakonite postupke i razne smicalice koje rade u oba postupka u krivičnom i posebno u parničnom postupku.“
Aleksandar Zeković, na drugoj strani, upozorava da je krajnje vrijeme da pravosudni sistem na ovakve izvještaje obrati pažnju:
„Svi subjekti u Crnoj Gori, a posebno oni koji su u njemu pomenuti ili mogu da se prepoznaju, moraju shvatiti i doživjeti to veoma ozbiljno.“
Međutim, na naše pitanje upućeno Stanku Mariću, koji je član Sudskog savjeta, koliku težinu izvještaji poput Human Rights Watch-a imaju i da li se uopšte razmatraju na Sudskom savjetu, odgovara:
„Ne da se neraspravlja, nego ih niko i ne pominje i ako ih pomene jednostavno se preko toga prelazi. Sudski savjet tri godine radi i još nije razmatrao ni izvještaj o radu nijednog suda, a kamoli neke relevantne međunarodne institucije“.
