Neven Anđelić sa londonskog Regent’s univerziteta za “Zašto?” analizira mogući razvoj odnosa u svijetu u ovoj godini.
- Sistem
Najzanimljivija godina još od 1989. će biti ova koja je upravo počela. Kolaps jednog od dva antagonistička bloka simbolizovan u uklanjanju Berlinskog zida tada je promijenio Svijet što je iznenadilo sve, uključujući CIA-u.
Tokom 2017., ne moraju, suprotno Trumpovim predizbornim obećanjima, biti izgrađeni novi zidovi ali sva predviđanja govore da će ova godina biti sadržajnija od 1989.
Sada postoje četiri ideološki i geopolitički suprotstavljena bloka: Zapad (liberalna demokratija), Rusija i povremene saveznice (iliberalna demokratija), arapsko-muslimanski svijet (autoritarni režimi uz naznake iliberalne demokratije) te Kina (simbioza dogmatsko-komunističke ideologije sa neoliberalnim kapitalizmom).
Pitanje na koje će ova četiri bloka nuditi odgovore je: "Koji sistem je najjači i potencijalni model za budućnost?"
Nova godina će dokazati da američki politički teoretičar Francis Fukuyama nije bio u pravu s tezom o "kraju istorije" na koju ga je inspirisala 1989.
- Ambicije
Zapad, predvođen preostalom supersilom iz Hladnog rata, očekuje radikalne promjene novog američkog predsjednika.
Poraženi iz Hladnog rata u međuvremenu su se oporavili dok su barem još dva nova bloka stasala za markiranje teritorije i interesa.
Kontinuiran rast cijena nafte osnažio je prvo ekonomski a potom i politički dva bloka zemalja. Putinova Rusija reinkarnira carski period i sovjetsko doba u globalnom sukobu interesa dok drugi, arapsko-muslimanski blok, prolazi kroz ekonomsku i političku emancipaciju te iskazuje vojne ambicije.
Dok je religija ujedinjavajući faktor ovog bloka, raznolikost interpretacije te iste religije, islama, jedan je od uzroka njihovog unutarblokovskog sukoba čemu svjedoče Sirija, Irak i Jemen.
Narasle ambicije, istorijski animoziteti te nedostatak povjesnog lidera među Arapima i obližnjim muslimanima ostavlja Bliski istok u centru geopolitičkih sukoba.
Umjesto islama kao ujedinjujućeg faktora shodno konceptu "sukobu civilizacija" američkog političkog teoretičara Samuela Huntingtona, jedini trenutno objedinjavajući faktor među njima je otpor Zapadu i anti-amerikanizam.
Neke od država imaju bliske ili savezničke odnose sa Amerikancima ali popularni trendovi govore da narod ima drugačije simpatije.
- Izolacija
Liberalna demokratija u političkom je sukobu sa iliberalnom demokratijom. Ekonomske konfrontacije prerasle su u otvorene sankcije tokom ukrajinske krize.
Vojna konfrontacija omogućena je proksi ratom u Siriji gdje Zapad i Rusija imaju sukobljene stićenike.
Prednost iliberalnog režima očitovala se odbijanjem sankcionisanja u Kongresu Obaminog ozbiljnijeg učešća u sirijskom ratu dok je Putinov plan Duma jednoglasno odobrila.
Promjena u Bijeloj kući neće gurnuti Ameriku ka aktivnijem učešću u Siriji zbog nekoliko konstanti. Američki izolacionizam zapravo je samo povremeno tokom globalnih sukoba bio prekidan. Tek su Clintonove godine u novije doba ozbiljno narušile jednu od konstanti američke spoljne politike.
Dakle, čak i ako se Trump u nekom od svojih vaninstitucionalizovanih nastupa odluči za vojni sukob u Siriji, Kongres to neće podržati.
Dodatni problem su potencijalni saveznici jer bi u Siriji Amerikanci bili na istoj strani sa Al Qaidom. Trump, za razliku od Demokrata, je po ovom pitanju principjelan.
Ukoliko Zapad prepusti Siriju Rusiji i Iranu zapravo se ništa neće promijeniti u geopolitičkom smislu. Rusi i Iranci tamo su bili i prije rata.
Ništa, dakle, nije izgubljeno već je, osim stravičnog razaranja jedne nacije, potvrđen kontinuitet.
- Vizije
Najavljeno osnaženje pro-izraelske politike pojačaće antagonizam arapskog svijeta i inicirati nastavak terorističkih akcija kao pokučaj odgovora.
Turska, ključna saveznica Amerikanaca u regiji, internim skretanjem od liberalne ka iliberalnoj demokratiji postaje sve bliža sa Rusijom.
Geoografska pozicija na dva kontinenta, ideje o Euroaziji, doduše sa različitim centrima, snažan ekonomski rast tokom globalne ekonomske krize te dvojica autoritarnih vođa sa sličnim vizijama povratka istorije sopstvenih nacija gotovo da stavljaju Rusiju i Tursku u isti blok neliberalnih demokratija.
Njihovo savezništvo je logično shodno argumentu britanskog istoričara A. J. P. Taylora da je pukotine između protestantizma i katoličanstva puno lakše premostiti nego one između zapadnih crkvi i istocnih religija - pravoslavlja i islama. Jačanje pravoslavno-islamskog savezništva i konfrontacija sa Zapadom je moguća.
Ovaj blok uključuje centralnoazijske republike, neke kavkaske zemlje te se širi u Evropu.
- Identitet
Nedavni izbori u Bugarskoj i Moldaviji doveli su proruske kandidate na vlast. Putina ili Erdogana na Balkanu mnogi vide kao iskaz sopstvenih anti-zapadnih identiteta. Iliberalni sistem retorički je glorifikovao mađarski premijer Orban a u praksi donekle primjenjuju uz njega i poljska vladajuća partija, češki predsjednik te jedan dio političke scene u Slovačkoj.
Pored Brexita, grčke ekonomije, italijanske nepoznanice te predstojećih izbora u Francuskoj i Njemačkoj, ovi dodgađaji fokusiraju pažnju na Evropu i skreću interes s Kine koja uprkos američkim reakcijama širi sopstveni utjecaj na Pacifiku, u Africi i u Latinskoj Americi.
- Nastavak
Fukuyama je pogriješio tvrdeći da će svijet biti podijeljen na one koji žive istoriju te dio gdje je povijest završila i gdje je život neizmjerno dosadan.
On nije prvi koji grijesi. Hegel je tako opisao Svijet nakon bitke kod Jene 1806. godine i, naravno, pogriješio.
Godina 2017. će biti izuzetno zanimljivija jer istorija ipak nije završila.
