Gëzim BAXHAKU, Slobodan KOSTIC
Arben Gaši, stručnjak za pitanja decentralizacije, smatra da je kosovska strana prihvatila mnogo više od onoga što je trebalo i kao razlog tome navodi stvaranje nezavisne države Kosovo:“Ovde treba imati u vidu i činjenicu da je Kosovo u procesu stvaranja države i ono je izloženo pritisku da popusti, kako bi se postigao onaj cilj, istovremeno obezbeđujući uslove za etničke zajednice i njihovu autonomiju u određenim delovima teritorije.”
Međutim, drugačiji stav zastupa Ranđel Nojkić, jedan od lidera Srpske liste za Kosovo i Mertohiju, koji ističe kako srpska strana nije zadovoljna ni brojem opština niti njihovim ovlašćenjima:
“Osnovna primedba je na broj opština. Mislimo da je to apsolutno neprihvatljivo. Sa druge strane, smatramo da je, u oblasti decentralizacije, takođe neprihvatljivo da se određene nadležnosti koje su ranije dogovorene za funkcionisanje tih opština sada smanjuju. Smatramo da bi opštine trebale da imaju više nadležnosti kako bi život na tom prostoru u potpunosti mogao da se organizuje.
Nojkić ističe kako je značajnu ulogu u odbijanju predloga srpske strane odigrala i kosovska strana:
“Vrlo jasno se vidi da je praktično albanska strana, odnosno strana prištinskog pregovaračkog tima odbacila mnoge realne i razumne predloge.”
Sa njim se ne slaže Gaši, koji ističe da predlog o decentralizaciji Martija Ahtisarija ima za cilj zadovoljenje srpske strane:
“Deo paketa predloženog od gospodina Ahtisarija koji se bavi decentralizacijom u suštini se vise bavi pitanjem teritorijalne reorganizacije i stvaranjem opština sa srpskom većinom koja će imati dodatna ovlašćenja, imaće autonomiju u lokalnoj upravo, što predstavlja samo deo njihovih ovlasšćenja i ne odnosi se na celokupan process decentralizacije, odnosno druge opštine.”
Gaši upozorava i na moguće probleme u ostvarivanju ovakvih rešenja u procesu decentralizacije:
“Etničke grupe imaju relativno velike zahteve, njihovi su zahtevi za povezivanje sa drugima, van vertikalnog organizovanja vlasti na Kosovu i to je problem, uz činjenicu da istovremeno politička klasa Kosova nije uspela da ostvari standarde, u kojima bi srpska ali i druge zajednice mogle bez problema naći sebe.”
U predlogu Ahtisarija je predviđeno formiranje 5 novih opština I proširenje jedne postojeće opštine sa srpskom većinom. Opštine će imati ovlašćenja i odgovornosti iz oblasti obrazovanja, zdravstva, javnih usluga, u oblastima sudstva i policije. Istovremeno, u drugim aneksima paketa su predviđene i druge mere i instrumenti zaštite manjinskih zajednica, posebno srpske.
* * * * *
Srpski pregovarački tim je pripremio niz amandmana na predlog o statusu Kosova Martija Ahtisarija. Tražiće se formiranje 14 srpskih opština i proširenje nadležnosti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne politike i kulture.
Nakon što je pregovarački tim Beograda predložio tokom prethodne runde razgovora u Beču formiranje srpskog entiteta na Kosovu, srpska strana će u nastavku razgovora insistirati da na Kosovu bude formirano, umesto predloženih šest, 14 srpskih opština.
Član pregovaračkog tima Beograda Slobodan Samardžić objašnjava da će se tražiti proširenje teritorije opština Novo Brdo i pripajanje Zvečana severnoj Mitrovici, čime se temeljno dovodi u pitanje predlog decentralizacije koji je ponudio Marti Ahtisari:
„Naša strana je dala predlog da se osnuje 11 novih opština na ovaj broj postojećih opština. Ali nije glavni cilj da se navede veliki broj opština, nego je glavni cilj da se obezbedi prostor na kome će Srbi moći slobodno da žive. Znači da upravljaju nekim svojim osnovnim životnim potrebama i da imaju, ipak, jedan povezan prostor slobodnog kretanja i, najzad, da imaju mesto gde će da se vrate.“
Mada predlog Martija Ahtisarija ostavlja mogućnost da se nove opštine formiraju nakon što bude sproveden popis stanovništva, predsednica Koordinacionog centra Sanda-Rašković Ivić otkriva da će se već sada tražiti osnivanje srpskih opština u istočnom delu Kosova:
„Na teritoriji Metohije nije data nijedna jedina opština. Tako da ćemo da kažemo da je ovo baza i da tražimo još te opštine i dodatne nadležnosti.“
A suština dodatnih nadležnosti na koje će staviti akcenat pregovarački tim Beograda u nastavku pregovora u Beču, odnosi se pre svega na povećanje nadležnosti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne politike i kulture. Slobodan Samardžić:
„U pogledu nadležnosti, plan gospodina Ahtisarija nije, praktično, dao ništa. On iu pogledu obrazovanja daje neke izuzetke kao što je Univerzitet u Mitrovici, ili u pogledu zdravstva – sekundarnu zdravstvenu zaštitu; taksativno navedeno, mogućnost da Srbi imaju tri više zdravstvene institucije. Možda se misli na bolnice, u Mitrovici, Gračanici i Štrbcima. Međutim, naš stav je da to treba posmatrati kao opštu nadležnost. To znači, u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne politike i kulture Srbi treba da imaju znatnu samoupravu, a oni će određivati šta će u okviru te samouprave da rade i kakve su im mogućnosti. Naravno, tu treba pridodati i dve posebne oblasti – policiju i sudstvo – gde su te proširene nadležnosti sasvim skromne, one se tiču načina izbora ili šefa policije ili sudija opštinskih sudova.“
Na tragu opredjeljenja da bi u finalnom rješenju statusa Kosova trebalo obezbediti čvršću saradnju srpskih opština i njihovo povezivanje, član pregovaračkog tima Beograda Slobodan Samardžić smatra da je uslov opstanka srpske zajednice na Kosovu omogućavanje njenih direktnih veza sa Beogradom:
„Potrebno je da veze između tih opština i Beograda budu jasno institucionalizovane. Taj deo dogovora koji je, ipak, napredovao prošlog proleća je manje-više poništen, s tim što svaka aktivnost Beograda prema opštinama – davanje finansijske, tehničke ili neke druge pomoći – prolazi kroz Prištinu, i Priština je onda instanca koja odlučuje u svakom konkretnom slučaju da li će to biti dopušteno ili neće biti dopušteno. To je taj novi momenat koji je za nas neprihvatljiv i koji potpuno dovodi u pitanje smisao našeg predloga da srpske opštine imaju direktnu vezu sa Beogradom.“
