Ratni ožiljci

Ožiljci rata u BiH vidljivi su na svakom koraku. Njih prije svega nose oni koji su u troipogodišnjem ratu izgubili svoje najbliže. Tokom rata u BiH, prema padacima Haškog tribunala, stradalo je 105 hiljada ljudi. Nestalo je 30 hiljada osoba, a dvadeset dvije godine od okončanja sukoba, traga se za još oko osam hiljada ljudi. Veliki broj posmrtnih ostataka pronađen je u masovnim grobnicama. Najveća među otkrivenim grobnicama je Tomašica kraj Prijedora na zapadu Bosne, u kojoj su pronađeni posmrtni ostatci skoro 400 ljudi. U tom gradu tokom rata oformljena su tri logora, a ubijeno je više od tri hiljade osoba. U BiH su tokom rata počinjeni nezapamćeni zločini, ubistva i progoni. Ljudi su ubijani, mučeni i zatvarani u logore. Prema presudama Haškog suda u Srebrenici je počinjen genocid, tokom kojeg je na najsvirepije načine ubijeno skoro osam hiljada muškaraca i dječaka. Glavni grad Bosne i Hercegovine bio je pod opsadom 1.460 dana. Tokom opsade Sarajlije su ubijane sa okolnih brda granatama, snajperima, minobacačima. Za 48 mjeseci ubijeno je 11.541 ljudi, od čega 1.601 dijete. Za neke od zločina počinjenih u BiH, pred Haškim sudom 22. novembra biće izrečena presuda Ratku Mladiću. On je optužen za neke od najtežih zločina: genocid, i zločine protiv čoviječnosti. Prva tačka tereti ga za genocid počinjen 1992. godine u šest bosanskohercegovačkih opština, među kojima je i Prijedor. Druga tačka odnosi se na genocid počinjen u Srebrenici. Treća tačka tereti ga za progon, a tačke 4, 5 i 6 za istrebljenje i ubistvo i u njoj se navodi i teror nad civilnim stanovništvom Sarajeva.

Srebrenica

Srebrenica gradić na istoku BiH, tokom rata bio je zaštićena zona Ujedinjenih naroda. U ovaj grad od 1992. godine dolaze hiljade ljudi, nesrpske nacionalnosti koje su srpske snage protjerale iz ostalih djelova Istočne Bosne. Život u zaštićenoj enklavi godinama pod opsadom bio je nesnosan, bez struje, vode i lijekova. U julu 1995. godine u Srebrenicu ulaze snage Vojske Republike Srpske na čelu sa generalom Ratkom Mladićem. Žene i djeca su deportovani ka Tuzli, dio muškaraca i dječaka pokušao je pobjeći kroz šumu, a hiljade njih na najsvirepiji način ubijeno je u nekoliko dana jula 1995. godine. Međunarodni sud pravde u Haagu je 2007. donio odluku po kojoj je zločin počinjen u Srebrenici 1995. godine okvalifikovan kao genocid.

Munira Salihović je jedna od žena iz Srebrenice kojoj je u ratu ubijena cijela porodica. Tri sina i muž. Tijelo najmlađeg sina pronašla je u masovnoj grobnici Budanj u blizini porodične kuće, nakon što je 19 godina tragala za njim. 19 godina imao je i kada je ubijen dok je sa ocem tražio spas u šumi nedaleko od Srebrenice. Munira je 11. jula 1995. godine autobusom deportovana u Tuzlu sa ostalim ženama iz Srebrenice. Ratko Mladić u drugoj tački optužnice tereti se za genocid u Srebrenici.

"Meni su teški dani postali od prvog dana rata. Jer ja sam 92. godine izgubila jednog sina 13. jula.92. To je na početku rata. Taj mi je jedan sin poginuo ovdje u kući, imao je 20 godina. Drugi poginuo 93. na liniji iznad Srebrenice. Isto sa 19. godina. Treći 95. nestao, kao i suprug."

- Munira Salihović

Memorijalni centar Srebrenica - Potočari

Spomen obilježje i mezarje žrtava genocida iz jula 1995. godišnje posjeti blizu 120.000 ljudi iz Bosne i Hercegovine, ali i cijelog svijeta. Memorijalni centar Srebrenica - Potočari je memorijalni kompleks izgrađen u znak sjećanja na žrtve genocida tokom rata u Bosni i Hercegovini. Centar je izgrađen u naselju Potočari u blizini Srebrenice, a sastoji se od spomen obilježja i mezarja. Do jula 2012. godine, pomoću DNK analize posmrtnih ostataka žrtava iz različitih masovnih grobnica, identificirano je 6.838 žrtava genocida dok je do danas 6.504 žrtava pokopano u ovom Memorijalnom centru.

Bivša Fabrika akumulatora u Potočarima bila je baza Ujedinjenih naroda. Ovdje je 11. jula 1995. godine, tokom pada Srebrenice i ulaska vojske Republike Srpske, hiljade ljudi pokušavlo da pronađe utočište. Tražili su spas od vojnika Ujedinjenih naroda koji su tu bili stacionirani. Najveći broj njih je predat u ruke vojnicima Ratka Mladića i zvjerski ubijen. Ranjenike i bolesne vojnici UN-a transportovali su kamionima do teritorije koju nije kontrolisala Vojska RS-a. Na ovom mjestu je danas muzej - Spomen soba koja svjedoči o onome šta se dešavalo prije 22 godine.

Elvis Špiodić 11. jula 1995 godine imao je 11 godina. Tokom granatiranja Srebrenice ranjen je u nogu koja je bila u gipsu. Iz porodične kuće koja se nalazi preko puta bivše Fabrike akumulatora, tada ranjeni dječak, bježi u bazu vojnika UN-a. Noć 11. jula 1995. godine, proveo je u toj bazi. Sa ostalim ranjenicima vojnici UN-a i Elvisa stavljaju u kamion i pokušavaju da prebace na teritoriju koju ne kontroliše Vojska RS-a. Na jednom od punktova zaustavljaju ih srpski vojnici, no Elvis sa nogom u gipsu nije mogao sići sa kamiona. Vraćen je najprije u Potočare, a zatim u Bratunac, gdje je zatočen u improvizovani logor zajedno sa ostalim Srebreničanima. Ostao je tu osam dana. Njega i ostale spasili su ljudi iz Crvenog Križa koji su ih odvezli za Tuzlu. Tokom tog puta su morali više puta prolaziti kroz srpske barikade, gdje su doživljavali različite provokacije. Srpski vojnici između ostalog su im govorili kako ih sve treba "poklati i Aliji poslati Drinom." Elvis je stigao u Dubrave kraj Tuzle gdje su ga dva puta operisali. Saznao je da bi ostao bez noge da je u bolnicu došao nekoliko dana kasnije.

"Mislim da nema presude koju oni zaslužuju jer oni su najveći izvršioci ovog geniocida i ne postoji ta kazna koja se njima može presuditi. Jer mi, žrtve, najveći bol nosimo u sebi i nosit ćemo do kraja života."

- Elvis Špiodić

Prijedor

Bijele trake na nadlakticama nesrba, uglavnom Hrvata i Bošnjaka, označavanje kuća bijelim čaršafima, progoni, logori, mučenja, masovna ubistva - tako je izgledao Prijedor ljeto 1992. godine. Srpske vlasti u Prijedoru preko lokalnog radija na početku rata od nesrba traže da obilježe svoje kuće bijelim čaršafima, a da kada izlaze iz kuće na ruci nose bijelu traku. U gradu su oformili tri logora: Omarska, Keraterm i Trnopolje. Kroz ove logore prošlo je više od tri hiljade ljudi. Mnogi od njih na tim su mjestima zvjerski ubijeni. Tokom rata u BiH u Prijedoru je ubijeno više od tri hiljade ljudi. Među njima 102 djece. Većina ubijenih pronađena je u masovnim grobnicama u okolini grada ili Sanske doline. Najveća otkrivena masovna grobnica u BiH je Tomašica kraj Prijedora. U njoj su pronađeni posmrtni ostaci više od 400 ljudi. U Prijedoru danas ne postoji spomenik koji svjedoči o počinjnim zločinima. Udruženja žrtava godinama pokušavaju da u centru grada dobiju mjesto za spomenik djeci ubijenoj u ratu. U prvoj tački optužnice Ratko Mladić tereti se za genocid počinjen 1992 godine u šest bosanskohercegovačkih opština među kojima je i Prijedor.

Pred kuću Senije Elezović vojnici dolaze početkom jula. Nakon što su odveli njenog devetnaestogodišnjeg sina Samira, streljali su ga nedaleko od kuće. Drugog sina Saliha koji je imao 28 godina i muža Hakiju odvode u logor Omarska desetak kilometara dalje. Hakija je gledao kako su mu ubijali oba sina, a Senija je za njihovu smrt saznala dva mjeseca kasnije. Nadživjeti svoju djecu najveća je kazna kaže Senija, koja je nakon što je zatvoren logor Omarska skupa sa mužem završila u izbjeglištvu. Tijelo starijeg sina po povratku u BiH pronašli su u masovnoj grobnici Kevljani.

Sarajevo

Glavni grad Bosne i Hercegovine preživio je najdužu opsadu u historiji modernog ratovanja, trajala je 1.460 dana tokom kojih su Sarajlije ubijane sa okolnih brda, granatama , snajperima i minomacačima.

Ratko Mladić u tačkama 4, 5, 6 optužnice terete se za istrebljenje i ubistvo, među ostalim i za terorisanje i ubijanje građana Sarajeva. Dokazujući zločine počinjene nad građanima Sarajeva u sudnici Haškog tribunala najviše se govorilo o masakrima na tržnici Markale koja se nalazi u samom centru Sarajeva. Prvi masakr na otvorenoj tržnici Markale dogodio se u februaru 1994. godine. Od granate, ispaljene sa srpskih položaja na Špicastoj stijeni poginulo je 68 Sarajlija. Drugi se dogodio 28. augusta, 1995. godine, a ubijeno je 37 ljudi, dok je ranjeno 90. Drugi napad je bio direktan povod za kampanju bombardovanja srpskih položaja od strane NATO pakta.

Sarajevske ruže svjedoče o strašnim stardanjima Sarajeva tokom rata. Na ovim mjestima kojih je stotine u gradu tokom skoro četvorogodišnje opsade ubijeno je ili ranjeno na stotine građana glavnog grada - civila koji su svakodnevno bili izloženi teroru granatiranja i bez osnovnih uslova za život.