Deveti maj u Mostaru ima dvostruki značaj. Na Dan pobjede nad fašizmom i Dan Evrope, prije 22 godine, počeo je žestoki hrvatsko-bošnjački rat.
Mostar danas ima i nekoliko ulica koje nose nazive po nekima od fašista iz Drugog svjetskog rata, ali možda najbolje ogledalo odnosa, tog nekada antifašističkog grada, prema fašizmu je stanje u kojem se nalazi nekada monumentalno Partizansko spomen groblje.
Prvi čovjek mostarskog Saveza antifašista i boraca Narodnooslobodilačkog rata, poznatijeg kao SABNOR, Ibro Husković, podsjeća da je Mostar nekada ubrajan među najborbenije gradove u ratu protiv fašizma, te da je grad imao 2500 poginulih antifašista, te 14 narodnih heroja.
Podsjeća i da je Partizansko spomen-groblje, gdje su bili spomenici za 700 partizana Mostara, izgrađeno i svečano otvoreno 1965. godine, koje je bilo remek-djelo arhitekte Bogdana Bogdanovića.
Međutim danas, taj spomenik je zarasla ruševina, išarana fašističkim grafitima i skrovište narkomana. Husković navodi i da je groblje nakon posljednjeg rata dva puta obnavljano.
„Kad je trebalo završni radovi da se naprave, Grad Mostar nije htio da donira, odnosno dotacije da daje za taj spomenik, jer nije uvedena vodovodna instalacija, nije uvedena električna instalacija, nije stražarska služba“.
Devedesetogodišnji Radmilo Braca Andrić, predratni gradonačelnik Mostara, i predsjednik Odbora za obnovu Partizanskog spomen-groblja, podsjeća da su nakon zadnjeg rata vlasti zapadnog dijela Mostara donijele odluku da se Partizansko spomen-groblje pretvori u ljetnu pozornicu.
Groblje je obnovljeno donacijama Norveške i Holandije, te tako što je SABNOR prodao svoje prostorije.
„Kad smo mi to spomen-groblje obnovili, sutradan su nastala oštećenja, vandalski odnos prema tome groblju, namjerno razbijanje, ponovo, spomen-ploča, tako da je taj spomenik ponovo doveden u gori položaj nego što je bio poslije rata“.
Član mostarskog SABNOR-a, Ahmet Kukrica vrlo često posjećuje Partizansko spomen-groblje.
„U zadnje vrijeme, pošto su te kanalizacije zatvorene, prijeti opasnost kompletnome građevinskom dijelu, ne da se obori, da se stvarno uruši. Razumijete“.
Mostarac sa privremenom adresom u Njemačkoj i društveni aktivista,
Sergio Šotrić smatra da je Partizansko spomen-groblje spomenik kulture u rangu Starog mosta.
Kada bi Njemačka imala makar jedno takvo mjesto, kaže Šotrić...
„Tu bi se danas, u toj Saveznoj Republici Njemačkoj, skupljao veliki broj turista i to bi bio ponos te zemlje“.
Antifašističke organizacije podsjećaju da su zadnjih godina zabilježeni i incidenti, kada su pokušali posjetiti spomen-groblje, pa je jednom ulaz u taj spomenik zapaljen, a nedavno je napravljena i barikada rušenjem stabla, koje je takođe gorjelo.
