U Novom Sadu održana je komemoracija povodom 72. godišnjice racije u kojoj je mađarska vojska 1942. godine ubila veliki broj Novosađana, uglavnom Jevreja, Srba i Roma. Pomen Jevrejske zajednice održao je vrhovni rabin Srbije Isak Asiel, a pomen Srpske pravoslavne crkve služio je episkop bački Irinej.
Centralni program obeležavanja godišnjice racije održan je na obali Dunava kod spomenika „Porodica“.
Prisutnima se obratio gradonačelnik Novog Sada, Miloš Vučević. On je naglasio da je Novosadska racija jedan od najtragičnijih događaja u istoriji grada.
“Do kakve tragedije mogu dovesti mržnja i netrpeljivost, dokaz su stravični zločini nad hiljadama ljudi samo zato što su pripadali drugoj naciji ili verskoj zajednici. Mi jednu od najtamnijih stranica naše istorije nikada nećemo zaboraviti, a najviše zbog toga što je na nama odgovornost da budućim naraštajima približimo ideju tolerancije i mira, kako se ta strašna tragedija nikada ne bi ponovila. Generacijama koji dolaze šaljemo sa ovog mesta ne samo svedočenje, već i važnu opomenu: suživot na ovim prostorima nema alternativu”, naglasio je Vučević.
Episkop bački Irinej je u svom govoru istakao da ubistvo jednog čoveka nije manje zlo nego pobiti čitavo čovečanstvo.
“Reč Božija nas uči, da svako ubistvo kroz istoriju mnogih pokoljenja je u stvari besmisleno ponavljanje prvog bratoubistva u istoriji ljudskoga roda, onoga ubistva koje je izvršio Kain nad bratom Aveljem”, rekao je episkop.
Vrhovni rabin Srbije Isak Asiel u obraćanju prisutnima naglasio je da je ljudska obaveza da se dobrota uči i vežba.
Spomenik 'Porodica'
“Čovek treba da trenira sebe i svoje očajne karakterne osobine, i mora da prepozna kada se zlo pojavljuje kao dobro. Ako to ne radi onda ćemo umesto da prinosimo žrtvu na oltar mira i ljubavi, a to je da radimo na sebi, prinostiti žrtve na oltaru ratu”, rekao je vrhovni rabin.
Delegacije su nakon komemoracije položili vence u prisustvu ambasadora Mađarske Oskara Nikovica i ambasadora Izraela Jozefa Levija, a sa broda rečne ratne flotile spušteni su venci u Dunav. Na Keju žrtava racije bila je prisutna i Delegacija Skupštine Vojvodine.
Nakon centralne komemoracije održan je i pomen kod spomen ploče na novosadskoj plaži "Štrand", gde je zločin izvršen pre više od sedamdeset godina.
Na Trgu slobode je, u organizaciji Kulturnog centra bilo postavljeno belo kamenje oko spomenika Svetozaru Miletiću sa imenima stradalih Novosađana.
U međuvremenu su Pokrajinski i novosadski odbor Saveza udruženja boraca Narodnooslobodilačkog rata izrazili protest zato što nisu pozvani na komemoraciju žrtvama zloglasne Novosadske racije.
„Na naš zvanični zahtev da budemo uvršteni u protokol nismo dobili nikakav odgovor od gradskih vlasti“, naveo je SUBNOR.
Racija u južnoj Bačkoj je izvršena od strane mađarskih okupacionih snaga, uglavnom nad Jevrejima, Srbima i Romima tokom Drugog svetskog rata. U samom Novom Sadu sprovedena je od 21. do 23. januara 1942. U raciji je stradalo više od 1.200 Novosađana.
Godine 2011. zbog ovog zločina pred Sudom u Budimpešti podignuta je optužnica protiv bivšeg kapetana mađarske žandarmerije Šandora Kepira.
Prema optužnici budimpeštanskog tužilaštva, Kepiro je kao kapetan mađarske žandarmerije učestvovao u raciji u Novom Sadu i okolnim naseljima.
Krajem Drugog svetskog rata, Kepiro je dva puta osuđivan na zatvorske kazne od 10 odnosno 14 godina zbog pomenutih zločina, ali je uspeo da ih izbegne bekstvom najpre u Austriju, a u leto 1948. u Argentinu.
U Mađarsku se vratio 1996. da u domovini provede poslednje dane svog života. Osumnjičen je i da je učestvovao u deportaciji novosadskih Jevreja u koncentracioni logor Aušvic 1944.
Sud je tada, u nedostatku dokaza, doneo oslobađajuću presudu. Devedesetsedmogodišnji Keprio je preminuo nekoliko meseci nakon sudskog procesa.
