Centar za političke studije iz Sarajeva, ovih dana je pozvao nevladine organizacije da se priključe Inicijativi za monitoring evropskih integracija Bosne i Hercegovine. Ova Inicijativa je neformalna koalicija organizacija civilnog društva koja ima za cilj praćenje reformi i načina primjene politika i prava Evropske unije u procesu evropskih integracija. O tome, između ostalog, govori Damir Banović, izvršni direktor Centra za političke studije.
Banović: Mi smo već imali par sastanaka u Sarajevu u pogledu organizacije koja će biti uključena. Imali smo sastanak i u Banjaluci, sa organizacijama Republike Srpske. Početkom septembra imaćemo sastanak i u Mostaru, da vidimo koje bi to bile organizacije iz Hercegovine koje bi bile uključene u ovu Inicijativu. Cilj nam je da bude što veći broj organizacija uključen u proces monitoringa evropskih integracija, a koji će svoju realizaciju imati u vidu izvještaja. To je popularno nazvan Shadow report - Izvještaj iz sjene, kojim se prati kako je država ispunila zahtjeve, a prati se i kako je Evropska komisija postavila uslove i na koji način ona ispunjava svoje obaveze.
Banović: Smisao izvještaja je da mi budemo 'treći glas'. Jednostavno, imate Evropsku komisiju koja prati državu, država daje odgovore na određena pitanja koja se šalju iz EK, a cilj je da mi budemo treći glas koji će biti korektor i države i Evropske komisije. Tu praksu ste imali u Republici Hrvatskoj – oni su djelovali kroz Platformu 112, tu je bilo uključeno nekih šezdesetak organizacija, i one su se uspjele nametnuti kao treći partner u tom procesu, jer ima dosta situacija gdje ili Evropska komisija nema dovoljno podataka, ili nije upoznata sa određenim slučajevima, posebno kad imate slučaj Bosne i Hercegovine sa tako kompleksnim političkim sistemom, ili su paušalno informisani o određenim stvarima, a mi upravo imamo cilj da budu upoznati i sa tim činjenicama.
Nama je cilj da proces evropskih integracija ne prati samo formalne promjene u smislu usvajanja određenih zakona ili odluka, nego je cilj da se neke stvari suštinski promijene. Bez suštinskih promjena nama ulazak u Evropsku uniju i čitav taj proces ne znači mnogo. A te informacije se najbolje mogu prikupljati upravo kroz organizacije koje rade u određenim segmentima. Recimo, imate organizacije koje se bave problemima civilnih žrtava rata, pitanjima ženskih prava, pitanjima manjina, i one se dosta susreću sa konkretnim problemima, tako da su podaci koje će te organizacije prosljediti u okviru ovog izvještaja od neprocjenjivog značaja.
Banović: Imali smo pojedinačne slučajeve da su se određene organizacije kroz svoje projektne aktivnosti bavile ovim pitanjima, bilo direktno bilo indirektno, ali da bismo dobili legitimitet i uopšte jačinu civilnog sektora, veoma je bitno to okupljanje kroz određenu inicijativu odnosno kroz neku neformalnu mrežu. Ja mislim da se ne čuje dovoljno glas nevladinog sektora ako on nastupa pojedinačno. Ako je i bilo praćenja ovog procesa, ne bih rekao da nije bio dovoljno dobar, već mislim da se taj glas nije dovoljno daleko i dovoljno čuo.
Banović: Da, mislim da bi i oni trebali, ali, s druge strane, i mi se trebamo malo bolje organizovati, uslovno rečeno, da govorimo jednim glasom, da imamo argumentirane činjenice bazirane na određenim istraživanjima, na određenim evidencijama. Na takav način vi se onda možete nametnuti kao neki relevantan faktor u tom procesu.
Banović: Načelno – nemaju. Kada biste sada pitali prosječnog građanina Bosne i Hercegovine šta je Evropska unija, on bi vjerovatno mislio da to predstavlja bolji život, bolji standard. Ustvari, to i znači to, ali suštinski šta je Evropska unija i na koji način ona djeluje, mislim da građani i građanke Bosne i Hercegovine malo znaju o tome. I mi ne znamo dovoljno o tome, ali ćemo planirati edukativne programe o Evropskoj uniji, mada je problem oko ispunjavanja određenih zahtjeva aktualniji u odnosu na taj obrazovni dio. To bi država trebala da radi, kako bi se građani i građanke upoznali s tim šta znači Evropska unija. Uvijek postoji percepcija da su to bolje plate, bolji život. U krajnjoj liniji, to bi i trebalo da znači, jer ako se ispune određeni zahtjevi, određeni uslovi, taj standard bi sam od sebe trebao da dođe. No, ideja o Evropskoj uniji je ipak dosta zamagljena kod samih građana.
Banović: On se dosta često zloupotrebljava. Kad biste samo pogledali sadržaj tih zahtjeva šta se sve postavlja kao pitanje vitalnog nacionalnog interesa, vidjeli biste da on ustvari nema razloga da bude uopšte pokrenut. S druge strane imate problem zato što sadržaj tog pojma vitalnog nacionalnog interesa nije definisan u državnom ustavu, nemate definisano šta se podrazumijeva pod tim pojmom. Imate ga definisanog u slučaju Federacije, ali opet, u posljednjoj odredbi imate jednu generalnu klauzulu, pod koju se može podvesti i sve ono što pripadnik određenog naroda smatra da je vitalni nacionalni interes. U nekim slučajevima on stvarno treba da postoji, ali se političari trebaju malo uozbiljiti i malo konkretizirati te svoje zahtjeve u pogledu toga šta je to vitalni nacionalni interes određene nacionalne grupe, a s druge strane, to se mora i formalno ograničiti. Jedan zaključak je upravo to - da se prije svega taj pojam definiše na svim nivoima i da se usko definiše, da se tačno precizira šta je to vitalni nacionalni interes određenog naroda.
RSE: Kako ste zamislili Inicijativu za monitoring evropskih integracija i ko bi sve bio uključen?
Banović: Mi smo već imali par sastanaka u Sarajevu u pogledu organizacije koja će biti uključena. Imali smo sastanak i u Banjaluci, sa organizacijama Republike Srpske. Početkom septembra imaćemo sastanak i u Mostaru, da vidimo koje bi to bile organizacije iz Hercegovine koje bi bile uključene u ovu Inicijativu. Cilj nam je da bude što veći broj organizacija uključen u proces monitoringa evropskih integracija, a koji će svoju realizaciju imati u vidu izvještaja. To je popularno nazvan Shadow report - Izvještaj iz sjene, kojim se prati kako je država ispunila zahtjeve, a prati se i kako je Evropska komisija postavila uslove i na koji način ona ispunjava svoje obaveze.
RSE: Šta je smisao monitoringa kad ga već imamo zvanično iz Brisela? Oni objavljuju, naravno, svoj godišnji izvještaj.
Banović: Smisao izvještaja je da mi budemo 'treći glas'. Jednostavno, imate Evropsku komisiju koja prati državu, država daje odgovore na određena pitanja koja se šalju iz EK, a cilj je da mi budemo treći glas koji će biti korektor i države i Evropske komisije. Tu praksu ste imali u Republici Hrvatskoj – oni su djelovali kroz Platformu 112, tu je bilo uključeno nekih šezdesetak organizacija, i one su se uspjele nametnuti kao treći partner u tom procesu, jer ima dosta situacija gdje ili Evropska komisija nema dovoljno podataka, ili nije upoznata sa određenim slučajevima, posebno kad imate slučaj Bosne i Hercegovine sa tako kompleksnim političkim sistemom, ili su paušalno informisani o određenim stvarima, a mi upravo imamo cilj da budu upoznati i sa tim činjenicama.
Nama je cilj da proces evropskih integracija ne prati samo formalne promjene u smislu usvajanja određenih zakona ili odluka, nego je cilj da se neke stvari suštinski promijene. Bez suštinskih promjena nama ulazak u Evropsku uniju i čitav taj proces ne znači mnogo. A te informacije se najbolje mogu prikupljati upravo kroz organizacije koje rade u određenim segmentima. Recimo, imate organizacije koje se bave problemima civilnih žrtava rata, pitanjima ženskih prava, pitanjima manjina, i one se dosta susreću sa konkretnim problemima, tako da su podaci koje će te organizacije prosljediti u okviru ovog izvještaja od neprocjenjivog značaja.
RSE: Šta mislite, da li su do sada u dovoljnoj mjeri bile uključene nevladine organizacije u proces evropskih integracija i zbog čega je bitno njihovo uključivanje?
Banović: Imali smo pojedinačne slučajeve da su se određene organizacije kroz svoje projektne aktivnosti bavile ovim pitanjima, bilo direktno bilo indirektno, ali da bismo dobili legitimitet i uopšte jačinu civilnog sektora, veoma je bitno to okupljanje kroz određenu inicijativu odnosno kroz neku neformalnu mrežu. Ja mislim da se ne čuje dovoljno glas nevladinog sektora ako on nastupa pojedinačno. Ako je i bilo praćenja ovog procesa, ne bih rekao da nije bio dovoljno dobar, već mislim da se taj glas nije dovoljno daleko i dovoljno čuo.
RSE: Čini se kako bi i zvanični Brisel trebao imati aktivniju ulogu u uključivanju nevladinog sektora u proces integrisanja.
Banović: Da, mislim da bi i oni trebali, ali, s druge strane, i mi se trebamo malo bolje organizovati, uslovno rečeno, da govorimo jednim glasom, da imamo argumentirane činjenice bazirane na određenim istraživanjima, na određenim evidencijama. Na takav način vi se onda možete nametnuti kao neki relevantan faktor u tom procesu.
RSE: Građani BiH u svim anketama podržavaju proces integracija i žele vidjeti svoju zemlju u Evropskoj uniji. Da li oni imaju dovoljno informacija o tome što žele?
Banović: Načelno – nemaju. Kada biste sada pitali prosječnog građanina Bosne i Hercegovine šta je Evropska unija, on bi vjerovatno mislio da to predstavlja bolji život, bolji standard. Ustvari, to i znači to, ali suštinski šta je Evropska unija i na koji način ona djeluje, mislim da građani i građanke Bosne i Hercegovine malo znaju o tome. I mi ne znamo dovoljno o tome, ali ćemo planirati edukativne programe o Evropskoj uniji, mada je problem oko ispunjavanja određenih zahtjeva aktualniji u odnosu na taj obrazovni dio. To bi država trebala da radi, kako bi se građani i građanke upoznali s tim šta znači Evropska unija. Uvijek postoji percepcija da su to bolje plate, bolji život. U krajnjoj liniji, to bi i trebalo da znači, jer ako se ispune određeni zahtjevi, određeni uslovi, taj standard bi sam od sebe trebao da dođe. No, ideja o Evropskoj uniji je ipak dosta zamagljena kod samih građana.
RSE: Podsjetila bih Vas na jednu uspješnu raspravu koju ste organizovali u Centru za političke studije o vitalnom nacionalnom interesu, odnosno o tom mehanizmu praktično blokade u donošenju odluka. Šta ste zaključili, koliko se taj mehanizam zloupotrebljava?
Banović: On se dosta često zloupotrebljava. Kad biste samo pogledali sadržaj tih zahtjeva šta se sve postavlja kao pitanje vitalnog nacionalnog interesa, vidjeli biste da on ustvari nema razloga da bude uopšte pokrenut. S druge strane imate problem zato što sadržaj tog pojma vitalnog nacionalnog interesa nije definisan u državnom ustavu, nemate definisano šta se podrazumijeva pod tim pojmom. Imate ga definisanog u slučaju Federacije, ali opet, u posljednjoj odredbi imate jednu generalnu klauzulu, pod koju se može podvesti i sve ono što pripadnik određenog naroda smatra da je vitalni nacionalni interes. U nekim slučajevima on stvarno treba da postoji, ali se političari trebaju malo uozbiljiti i malo konkretizirati te svoje zahtjeve u pogledu toga šta je to vitalni nacionalni interes određene nacionalne grupe, a s druge strane, to se mora i formalno ograničiti. Jedan zaključak je upravo to - da se prije svega taj pojam definiše na svim nivoima i da se usko definiše, da se tačno precizira šta je to vitalni nacionalni interes određenog naroda.
