Pobornici crnogorske samostalnosti bili su zatečeni, zagovornici zajedničke države bili su zadovoljni Rezolucijom Savjeta Evrope.
Crnogorska vlast donekle ima razloga za brigu: neke formulacije - poput one da članice Savjeta Evrope treba da biračko pravo omoguće svim svojim državljanima - kod vladajuće koalicije opravdano izazivaju bojazan da će Evropa baš te uslove zahtijevati i na crnogorskom referendumu. Istovremeno, to su bili glavni razlozi za slavlje crnogorske opozicije i zvaničnog Beograda: sve što nije dobro za crnogorsku vlast, njima savršeno odgovara.
Ima u svemu tome neke neprirodne zamjene političkih uloga: Evropu danas prizivaju dojučerašnji Miloševićevi saborci koji su ovdje, godinama, tako temeljno zatirali sve evropske vrijednosti. Istovremeno, Evrope se danas pribojavaju političke snage koje su - u godinama ratnog haosa i nacionalističke mržnje - svojim životima štitile evropske standarde.
No, to je površinski sloj priče. Za budućnost Crne Gore važno je otkriti da li Rezolucija Savjeta Evrope na mala vrata uvodi mogućnost da na crnogorskom referendumu glasaju svi državljani?
Crnogorska vlast svakako griješi kada tvrdi da se Rezolucija ne tiče referenduma. Savjet Evrope govorio je o univerzalnim izbornim pravilima; Crna Gora je kao članica državne zajednice, član savjeta Evrope i – ako hoće da sprovede referendum kao osnovno biračko pravo - mora da vodi računa o evropskim preporukama.
To, međutim, ne znači da je crnogorska opozicija u pravu kada Rezoluciju Savjeta Evrope tumači kao presudu. Preporuke su jedna stvar, realnost nešto sasvim drugo i o tome moraju voditi računa svi - vlast i opozicija ali, i evropski eksperti.
Naime, ukoliko bi se preporuke iz Rezolucije Savjeta Evrope o pravu glasa svih državljana automatski primijenile na Crnu Goru – onako kako opozicija i zvanični Beograd predlažu – uništila bi se temeljna pravila demokratske utakmice.
Riječ je o prostoj matematici. Spletom istorijskih okolnosti Crna Gora je država čija je dijaspora jednako brojna kao ovdašnje stanovništvo. Procjenjuje se da oko 500.000 crnogorskih državljana živi van granica Crne Gore. Od toga, ako je vjerovati Koštunici, 260.000 samo u Srbiji.
Kopenhaška deklaracija – koja definiše standarde demokratskih izbora – kao temeljni princip navodi nužnost kompletiranja biračkog spiska i njegovu provjereljvost. U slučaju da se primijeni pravilo da glasaju svi crnogorski državljani van crnogorskih granica, taj princip - bio bi u potpunosti narušen. Kako popisati sve one u SAD, Kanadi, Australiji, po državama Evrope: kako ih natjerati da glasaju?
Istovremeno, stvorila bi se apsurdna situacija: za neuspjeh crnogorskog referenduma bilo bi dovoljno da se na glasačkim mjestima - ne pojave građani koji žive van Crne Gore! Zvuči primamljivo za mentaliet crnogorskih Srba tipa Matije Bećkovića: dovoljno je da ne urade ništa pa da od Crna Gore ne ostane ništa. Samo sjedenjem kući mogli bi da politički blokiraju Crnu Goru, jer se ne bi mogao ispuniti zakonom propisani cenzus o minimalnom izlasku od 50 odsto birača.
Dakle, ne samo što bi, u tom slučaju, o sudbini Crne Gore odlučili ljudi koji ne žive ovdje, već bi bilo onemogućeno ovdašnjim građanima da glasaju o sopstvenoj državi i sopstvenoj sudbini. Takav politički paradoks još nije zabilježen u istoriji evropske demokratije.
Zato je priča o Rezoluciji Savjeta Evrope više priča o ovdašnjoj političkoj nedozrelosti i nesposobnosti: mnogi bi ovdje, kao u doba Miloševića, voljeli da neko drugi u naše ime odlučuje. Ako nema Miloševića, dobar je i Solana. Međutim, nije to rješenje priče. Evropa i Sjedinjene države mogu davati pomoć i ekspertske dobre usluge, ali pravo glasa ipak mora da pripadne građanima Crne Gore. I po pravu i po moralu logično je da gražani odlučuju o sudbini države u kojoj žive. Sve drugo bilo bi politička farsa i igranje sa crnogorskim imenom i crnogorskom tradicijom.
Crnogorska vlast donekle ima razloga za brigu: neke formulacije - poput one da članice Savjeta Evrope treba da biračko pravo omoguće svim svojim državljanima - kod vladajuće koalicije opravdano izazivaju bojazan da će Evropa baš te uslove zahtijevati i na crnogorskom referendumu. Istovremeno, to su bili glavni razlozi za slavlje crnogorske opozicije i zvaničnog Beograda: sve što nije dobro za crnogorsku vlast, njima savršeno odgovara.
Ima u svemu tome neke neprirodne zamjene političkih uloga: Evropu danas prizivaju dojučerašnji Miloševićevi saborci koji su ovdje, godinama, tako temeljno zatirali sve evropske vrijednosti. Istovremeno, Evrope se danas pribojavaju političke snage koje su - u godinama ratnog haosa i nacionalističke mržnje - svojim životima štitile evropske standarde.
No, to je površinski sloj priče. Za budućnost Crne Gore važno je otkriti da li Rezolucija Savjeta Evrope na mala vrata uvodi mogućnost da na crnogorskom referendumu glasaju svi državljani?
Crnogorska vlast svakako griješi kada tvrdi da se Rezolucija ne tiče referenduma. Savjet Evrope govorio je o univerzalnim izbornim pravilima; Crna Gora je kao članica državne zajednice, član savjeta Evrope i – ako hoće da sprovede referendum kao osnovno biračko pravo - mora da vodi računa o evropskim preporukama.
To, međutim, ne znači da je crnogorska opozicija u pravu kada Rezoluciju Savjeta Evrope tumači kao presudu. Preporuke su jedna stvar, realnost nešto sasvim drugo i o tome moraju voditi računa svi - vlast i opozicija ali, i evropski eksperti.
Naime, ukoliko bi se preporuke iz Rezolucije Savjeta Evrope o pravu glasa svih državljana automatski primijenile na Crnu Goru – onako kako opozicija i zvanični Beograd predlažu – uništila bi se temeljna pravila demokratske utakmice.
Riječ je o prostoj matematici. Spletom istorijskih okolnosti Crna Gora je država čija je dijaspora jednako brojna kao ovdašnje stanovništvo. Procjenjuje se da oko 500.000 crnogorskih državljana živi van granica Crne Gore. Od toga, ako je vjerovati Koštunici, 260.000 samo u Srbiji.
Kopenhaška deklaracija – koja definiše standarde demokratskih izbora – kao temeljni princip navodi nužnost kompletiranja biračkog spiska i njegovu provjereljvost. U slučaju da se primijeni pravilo da glasaju svi crnogorski državljani van crnogorskih granica, taj princip - bio bi u potpunosti narušen. Kako popisati sve one u SAD, Kanadi, Australiji, po državama Evrope: kako ih natjerati da glasaju?
Istovremeno, stvorila bi se apsurdna situacija: za neuspjeh crnogorskog referenduma bilo bi dovoljno da se na glasačkim mjestima - ne pojave građani koji žive van Crne Gore! Zvuči primamljivo za mentaliet crnogorskih Srba tipa Matije Bećkovića: dovoljno je da ne urade ništa pa da od Crna Gore ne ostane ništa. Samo sjedenjem kući mogli bi da politički blokiraju Crnu Goru, jer se ne bi mogao ispuniti zakonom propisani cenzus o minimalnom izlasku od 50 odsto birača.
Dakle, ne samo što bi, u tom slučaju, o sudbini Crne Gore odlučili ljudi koji ne žive ovdje, već bi bilo onemogućeno ovdašnjim građanima da glasaju o sopstvenoj državi i sopstvenoj sudbini. Takav politički paradoks još nije zabilježen u istoriji evropske demokratije.
Zato je priča o Rezoluciji Savjeta Evrope više priča o ovdašnjoj političkoj nedozrelosti i nesposobnosti: mnogi bi ovdje, kao u doba Miloševića, voljeli da neko drugi u naše ime odlučuje. Ako nema Miloševića, dobar je i Solana. Međutim, nije to rješenje priče. Evropa i Sjedinjene države mogu davati pomoć i ekspertske dobre usluge, ali pravo glasa ipak mora da pripadne građanima Crne Gore. I po pravu i po moralu logično je da gražani odlučuju o sudbini države u kojoj žive. Sve drugo bilo bi politička farsa i igranje sa crnogorskim imenom i crnogorskom tradicijom.
