Tačka 3. Sporazuma o izmjeni Ustavne povelje predviđa da regulativa o mogućem referendumu u skladu sa članom 60 Ustavne povelje mora biti zasnovana na međunarodno priznatim demokratskim standardima i da će država članica koja organizuje referendum sarađivati sa Evropskom Unijom na poštovanju međunarodnih standarda, kako je predviđeno Ustavnom poveljom. Za sudiju Suda Srbije i Crne Gore, Blagotu Mitrića, to je ustavno legalizovanje stranog partnera u aktivnom i zvaničnom, legalnom i legitimnom učešću u kreiranju cijelog referendumskog procesa u rješavanju državno pravnog statusa Crne Gore, čime se, drugim riječima, jedna politička činjenica, pretvara u ustavno pravnu koja veoma obavezuje. Predsjednik Narodne stranke Dragan Šoć saglasan je sa takvim tumačenjem. Obrazlaže i zašto:
“Unosi se obaveza da priprema referenduma teče uz konsultacije sa Evropskom Unijom. To je nešto što nije novo, jer svako ko se ozbiljno bavi politikom zna da će krajnji politički arbitar uslova za eventualni referendum biti Evropska Unija, međutim, rekao bih da ta formulacija na neki način tu poziciju Evropske Unije i formalizuje”.
I predsjednik Upravnog odbora Pokreta za evropsku državnu zajednicu Zoran Žižić objašnjava šta to u suštini znači:
“Evropska Unija postaje supervizor procesa referenduma i to počevši od legistlative do samog procesa i samog eventualnog akta ukoliko do referenduma dođe”.
Žižić navodi u u čemu je razlika u odnosu na raniju formulaciju iz Beogradskog sporazuma u kojoj je pisalo da Zakon o referendumu donosi Crna Gora vodeći računa o međunarodnim standardima, što je po Žižiću značilo i da se ti standardi ne moraju ispoštovati:
“A da se nijesu poštovali vidi se i po samom zakonu koji je donešen bez opozicije i bez saglasnosti OEBS-a, kako pogrešno tvrde predstavnici Vlade. Po novoj formulaciji, po novom Sporazumu, umjesto vodeći računa o međunarodno priznatim standardima kaže se da regulativa mora biti u skladu sa međunarodno priznatim standardima, a te međunarodno priznate standarde obezbjeđuje Evropska Unija, budući da se kompletan proces eventualnog referenduma, od legistlative do samog kraja, vodi u saradnji sa Evropskom Unijom čime se ona pokazuje kao supervizor koji ima kontrolne mehanizme u svojim rukama”.
Argumenti vladajuće koalicije drugačiji su. Za njih je, formalno ili ne, Evropska Unija i do sada bila jednako relevantan partner u odnosima Srbije i Crne Gore, tako da izmijenjena formulacija u tački 3 nema dodatnu formalnu težinu. Standard koji će postaviti Evropska Unija ključno je pitanje prema riječima visokog funkcionera Demokratske partije socijalista Miodraga Vukovića:
“Ona apsolutno nije hendikepirajuća, jer Evropska Unija ili bilo ko ispred Evropske Unije, neka institucija, na kraju krajeva u čitavom tom “ansamblu” međunarodnih organizacija OEBS je već direktno involviran bio u taj naš zakon, iako nijesmo zapisali, Evropska Unija nam može ponuditi neki standard koji ne postoji u sadašnjem našem zakonu, ali mora nam reći je li taj standard praktikovan, je li korišćen, u kojoj zemlji se to desilo, kako on glasi, jer u suprotnom na Crnoj Gori se ne može niko vježbati”.
Branislav Radulović, Socijaldemokratska partija:
“Ono što je za Crnu Goru jako, jako važno jeste da ima što veći standard u tom pogledu, ali ne nešto što je ekstremno u odnosu na bilo koju zemlju koja je danas u Evropskoj Uniji”.
RSE: Ali, ako Evropska Unija propiše taj standard da li ćete ga poštovati?
RADULOVIĆ: Evropska Unija nema propisan standard. Ne postoji dokument u kome se jasno, precizno, nedvosmisleno za sve zemlje Evropske Unije propisuje koji su to referendumski uslovi.
RSE: Znači li to, da u slučaju da standard koji bi tražila Evropska Unija ne bude prema dosadašnjim evropskim, već nešto viši, kako to zahtjeva gospodin Solana, da vi ne biste pristali na to?
RADULOVIĆ: Socijaldemokratska partija mora voditi računa o onom šta su interesi građana Crne Gore i ti interesi ne smiju biti suprotstavljeni interesima međunarodne zajednice, ali ne znamo kako neko može propisati viši standard nego što ga sam primjenjuje, jer, recimo, u Španiji je na februarskom referendumu izašlo svega 42% od ukupnog broja upisanih birača u Španiji. Postavlja se pitanje kako Crnoj Gori sada možete postaviti jedan standard, a da su se pri tom u svim bivšim jugoslovenskim republikama, te u Češkoj, Slovačkoj, pribaltičkim državama i nebrojeno većem broju drugih država održali referendumi bili jedni, a da Crna Gora bude jedina nad kojom bi se eksperimentisalo sa nekim novim standardima. Ako je to monitoring, ako je to izborni proces, ako je to referendumsko pitanje, ako je to predstavljanje političkih stranaka, onda tu se može popraviti crnogorski Zakon o referendumu, ali ne nikako dovesti u situaciju da većina koja se ostvari, recimo sa 55%, ne može ostvariti pravo na nezavisnost zato što je neko propisao 56,5%.
Miodrag Vuković:
“Apsolutno ne mogu da dokučim koji bi to standard bio”.
“Unosi se obaveza da priprema referenduma teče uz konsultacije sa Evropskom Unijom. To je nešto što nije novo, jer svako ko se ozbiljno bavi politikom zna da će krajnji politički arbitar uslova za eventualni referendum biti Evropska Unija, međutim, rekao bih da ta formulacija na neki način tu poziciju Evropske Unije i formalizuje”.
I predsjednik Upravnog odbora Pokreta za evropsku državnu zajednicu Zoran Žižić objašnjava šta to u suštini znači:
“Evropska Unija postaje supervizor procesa referenduma i to počevši od legistlative do samog procesa i samog eventualnog akta ukoliko do referenduma dođe”.
Žižić navodi u u čemu je razlika u odnosu na raniju formulaciju iz Beogradskog sporazuma u kojoj je pisalo da Zakon o referendumu donosi Crna Gora vodeći računa o međunarodnim standardima, što je po Žižiću značilo i da se ti standardi ne moraju ispoštovati:
“A da se nijesu poštovali vidi se i po samom zakonu koji je donešen bez opozicije i bez saglasnosti OEBS-a, kako pogrešno tvrde predstavnici Vlade. Po novoj formulaciji, po novom Sporazumu, umjesto vodeći računa o međunarodno priznatim standardima kaže se da regulativa mora biti u skladu sa međunarodno priznatim standardima, a te međunarodno priznate standarde obezbjeđuje Evropska Unija, budući da se kompletan proces eventualnog referenduma, od legistlative do samog kraja, vodi u saradnji sa Evropskom Unijom čime se ona pokazuje kao supervizor koji ima kontrolne mehanizme u svojim rukama”.
Argumenti vladajuće koalicije drugačiji su. Za njih je, formalno ili ne, Evropska Unija i do sada bila jednako relevantan partner u odnosima Srbije i Crne Gore, tako da izmijenjena formulacija u tački 3 nema dodatnu formalnu težinu. Standard koji će postaviti Evropska Unija ključno je pitanje prema riječima visokog funkcionera Demokratske partije socijalista Miodraga Vukovića:
“Ona apsolutno nije hendikepirajuća, jer Evropska Unija ili bilo ko ispred Evropske Unije, neka institucija, na kraju krajeva u čitavom tom “ansamblu” međunarodnih organizacija OEBS je već direktno involviran bio u taj naš zakon, iako nijesmo zapisali, Evropska Unija nam može ponuditi neki standard koji ne postoji u sadašnjem našem zakonu, ali mora nam reći je li taj standard praktikovan, je li korišćen, u kojoj zemlji se to desilo, kako on glasi, jer u suprotnom na Crnoj Gori se ne može niko vježbati”.
Branislav Radulović, Socijaldemokratska partija:
“Ono što je za Crnu Goru jako, jako važno jeste da ima što veći standard u tom pogledu, ali ne nešto što je ekstremno u odnosu na bilo koju zemlju koja je danas u Evropskoj Uniji”.
RSE: Ali, ako Evropska Unija propiše taj standard da li ćete ga poštovati?
RADULOVIĆ: Evropska Unija nema propisan standard. Ne postoji dokument u kome se jasno, precizno, nedvosmisleno za sve zemlje Evropske Unije propisuje koji su to referendumski uslovi.
RSE: Znači li to, da u slučaju da standard koji bi tražila Evropska Unija ne bude prema dosadašnjim evropskim, već nešto viši, kako to zahtjeva gospodin Solana, da vi ne biste pristali na to?
RADULOVIĆ: Socijaldemokratska partija mora voditi računa o onom šta su interesi građana Crne Gore i ti interesi ne smiju biti suprotstavljeni interesima međunarodne zajednice, ali ne znamo kako neko može propisati viši standard nego što ga sam primjenjuje, jer, recimo, u Španiji je na februarskom referendumu izašlo svega 42% od ukupnog broja upisanih birača u Španiji. Postavlja se pitanje kako Crnoj Gori sada možete postaviti jedan standard, a da su se pri tom u svim bivšim jugoslovenskim republikama, te u Češkoj, Slovačkoj, pribaltičkim državama i nebrojeno većem broju drugih država održali referendumi bili jedni, a da Crna Gora bude jedina nad kojom bi se eksperimentisalo sa nekim novim standardima. Ako je to monitoring, ako je to izborni proces, ako je to referendumsko pitanje, ako je to predstavljanje političkih stranaka, onda tu se može popraviti crnogorski Zakon o referendumu, ali ne nikako dovesti u situaciju da većina koja se ostvari, recimo sa 55%, ne može ostvariti pravo na nezavisnost zato što je neko propisao 56,5%.
Miodrag Vuković:
“Apsolutno ne mogu da dokučim koji bi to standard bio”.
