U najjačoj opozicionoj stranci, Socijalističkoj narodnoj partiji, smatraju da je odavno bilo očigledno da je Liberalni savez u dužem vremenskom periodu slab i postaje politički subjekt koji nije mogao doprinijeti rušenju režima. To je, prema riječima visokog funkcionera SNP-a Vuksana Simonovića, bilo očigledno nakon prošlogodišnjeg rascjepa iz kojeg je nastala Liberalna partija, a koja je, po Simonoviću, postala “privezak” režima:
“Za Socijalističku narodnu partiju ostaje otvoreno pitanje kako na opozicionoj političkoj sceni u Crnoj Gori popuniti prazninu nastalu prekidom rada Liberalnog saveza, jer je očigledno da se do političke većine u Crnoj Gori ne može doći bez političkog subjekta koji će iskreno baštiniti ideje Liberalnog saveza. U Crnoj Gori je inače zaista veoma teško opoziciono politički djelovati, jer se mi ovdje suočavamo sa diktaturom kakve danas nema nigdje u Evropi. Milu Đukanoviću, na žalost, na ruku ide i činjenica da na opozicionoj političkoj sceni niču kao pečurke poslije kiše male partije za koje je Liberalni savez pravi gigant, a koje smetaju pravoj opoziciji i rasipaju opozicione glasove na izborima”.
Portparol Demokratske partije socijalista Predrag Sekulić ocijenio je da je na raspad Liberalnog saveza najviše uticao njegov Mali kabinet koji je napustio ideju nezavisnosti i priklonio se velikosrpskom projektu. “Čudi samo činjenica da u Liberalnom savezu namaju političke hrabrosti da prihvate odgovornost za svoje postupke, nego pokušavaju da ih pripišu drugima”, rekao je Sekulić agenciji “Mina”. U Narodnoj stranci izražavaju žaljenje zbog epiloga u Liberalnom savezu i slažu se da je vlast uticala da stranka prestane sa političkim djelovanjem. Prema riječima potpredsjednika “narodnjaka” Predraga Popovića radi se o perfidnom vidu diktature vladajuće koalicije koja može prouzrokovati destabilizaciju u Crnoj Gori:
“To treba da bude ozbiljno upozorenje i ozbiljan signal i međunarodnoj zajednici da se malo rezolutnije pozabavi ovim što radi režim Mila Đukanovića. U ovakvom sistemu i ovakvim okolnostima opoziciji je gotovo nemoguće da djeluje i to je Liberalni savez svojim činom na naki način rezolutnije pokazao u odnosu na druge opozicione stranke, ali mislim da je ipak napravljena greška. Mi se držimo one maksime “Trpljen, spašen!”. Uporno graditi ono za što se mi zalažemo, uvjereni da će ovaj režim uskoro otiću u političku istoriju”.
Nekadašnji politički lider Liberalnog saveza i sadašnji predsjednik Liberalne partije Miodrag Živković je očekivao ovakav epilog u Liberalnom savezu. Odgovornost Liberalne partije je, prema riječima Živkovića,, zato veća i on se protivi strategiji odustajanja od političkog djelovanja:
“Nakon ovoga što se desilo u Liberalnom savezu naša odgovornost je utoliko i veća što smo mi sada u obavezi da tu ideju sačuvamo, da je nikada ne oskrnavimo i siguran sam da ćemo u tome i uspjeti”.
RSE: Smatrate li da je u Crnoj Gori situacija takva da se ne može politički djelovati?
ŽIVKOVIĆ: U Crnoj Gori je situacija takva da se mora politički djelovati. Najlakše je u životu dići ruke od svega i reći “Ja idem kući”.
I Borislav Banović iz Socijaldemokratske partije odbacuje tezu da se u ovom vremenu ne može politički djelovati u Crnoj Gori:
“Bilo je mnogo gorih situacija u Crnoj Gori. Na žalost, kroz sve te situacije je prolazio i Liberalni savez, mislim na one godine početkom devedesetih, kada je bilo strahovitih pritisaka, fizičkih i oružanih i kakvih sve ne na drugačije političko, partijsko, medijsko i opšte javno mišljenje. Ako je postojalo mogućnosti i razloga da se djeluje u tom vremenu, siguran sam da postoje mnogo bolji uslovi i za politički rad i za partijski rad u sadašnjem trenutku u Crnoj Gori”.
* * * * *
Što je uzrokovalo gašenje Liberalnog saveza čime je označen kraj petnaestogodišnjeg djelovanja partije koja je bila sinonim borbe za crnogorsku nezavisnost, jedan od nosilaca antiratnog pokreta na ovim prostorima?
Liberalni savez osnovan je 26.januara 1990. na Cetinju. U toku petnaestogodišnjeg djelovanja na političkoj sceni Crne Gore stranka je sa 13,56% podrške biračkog tijela na prvim višestranačkim izborima političko djelovanje završila sa 5,7% podrške na posljednjim prijevremenim parlamentarnim izborima oktobra 2002.godine,odnosno sa tek po jednim mandatom na lokalnim izborima nedavno održanim u Kotoru i Nikšiću. Razloge zbog kojih je od 13% u najtežim uslovima najveći i najžešći protivnik vlasti ranih devedesetih, pokretač borbe za nezavisnost Crne Gore i nosilac antiratnog pokreta, danas došao do jedva jednog mandata u Nikšiću, jedan od osnivača, Stevo Vučinić, vidi u činjenici da je stranka na samom početku uvela autokratiju:
“Tako je redom za jedan dugi niz godina iz stranke prognato više desetina uglednih građana, osnivača te stranke koji su nosili i liberalnu ideju i nosili su ideju suverene Crne Gore”.
Bivši lider, potom rizničar i na kraju analitičar Liberalnog saveza Slavko Perović razloge odumiranja stranke vidi drugačije. Perović je na vanrednoj konferenciji upriličenoj povodom gašenja stranke, uzroke pronašao u medijima i institucijama za koje je ustvrdio da su lažne i sve pod kontrolom vlasti, inteligenciji, koju je optužio da je listom izdala svoj narod i da služi za njegovo potpuno podvođenje interesima mafije, kao i međunarodnim organizacijama, navodeći da je posredstvom USAID-ja i Američkog nacionalnog demokratskog instituta u Crnu Goru uvezen izborni sistem poznat pod nazivom “siguran glas”, na kojem se, kako kaže Perović, održavaju svi latinoamerički diktatorski režimi. Liberalni savez preživio je pet krupnih političkih lomova, nakon kojih je svaki put partija postajala slabija. Prvo je 1993. iz stranke isključen Miodrag Vlahović, sadašnji šef crnogorske diplomatije. Godinu dana kasnije, poslije sukoba sa Slavkom Perovićem, stranku napuštaju osnivači Miodrag Vukmanović, Stevo Vučinić, Predrag Vušurović i Predrag Vulikić, a u periodu od '95.-'96. liberale su ponovo napustili osam poslanika i stranačkih funkcionera. 2001. iz stranke su isključeni počasni predsjednik Radoslav Rotković i predsjednik mladih Krsto Pavićević, koji su bili protiv formiranja saveza sa prosrpskim partijama. Stevo Vučinić, o tom periodu Liberalnog saveza, kaže:
“Stranka počinje da pravi lagane zaokrete od svog političkog programa, tako da je prije neku godinu definitivno postala radikalna, paračetnička organizacija. Postala je politički promoter ratnih, šovinističkih, ratnohuškačkih ideja velikosrpskih i šovinističkih stranaka u Crnoj Gori zbog kojih smo upravo osnivali stranku '91.godine. Naravno da je to za posljedicu imalo da na svim sljedećim narednim izborima u posljednjih pet godina ona drastično i radikalno gubi svoje tijelo”.
Posljednji raskol prošlog ljeta izbio je zbog afere Grbalj, kada je zbog sukoba sa Slavkom Perovićem iz stranke izbačen politički lider Miodrag Živković, nakon čega su stranku nastavili da vode, osim Slavka Perovića, Vesna i Džemal Perović. Posljednja dva raskola rezultirala su i formiranjem dvije stranke, 2001. Građanske partije i 2004. Liberalne partije. Nakon aprilskih izbora 2001. Liberalni savez dao je podršku manjinskoj Vladi Demokratske partije socijalista i Socijaldemokratske partije, uz uslov da Vesna Perović postane predsjednik Skupštine. Na toj funkciji ostala je godinu dana. Za sve vrijeme djelovanja, prema Stevu Vučiniću, stranka nije promijenila politički program, ali se nije ni na pravi način bavila aktuelnim političkim prilikama:
“I posljednji sukob koji se desio unutar stranke prije pola godine je u suštini bio sukob trgovačkih elita koje su se bavile promocijom materijalnih interesa. Nije se desilo i on, naravno, nije mogao da izdrži takve sukobe unutrašnje matrijalne prirode, interesne i nije mogao da izdrži radikalnu promjenu politike”.
“Za Socijalističku narodnu partiju ostaje otvoreno pitanje kako na opozicionoj političkoj sceni u Crnoj Gori popuniti prazninu nastalu prekidom rada Liberalnog saveza, jer je očigledno da se do političke većine u Crnoj Gori ne može doći bez političkog subjekta koji će iskreno baštiniti ideje Liberalnog saveza. U Crnoj Gori je inače zaista veoma teško opoziciono politički djelovati, jer se mi ovdje suočavamo sa diktaturom kakve danas nema nigdje u Evropi. Milu Đukanoviću, na žalost, na ruku ide i činjenica da na opozicionoj političkoj sceni niču kao pečurke poslije kiše male partije za koje je Liberalni savez pravi gigant, a koje smetaju pravoj opoziciji i rasipaju opozicione glasove na izborima”.
Portparol Demokratske partije socijalista Predrag Sekulić ocijenio je da je na raspad Liberalnog saveza najviše uticao njegov Mali kabinet koji je napustio ideju nezavisnosti i priklonio se velikosrpskom projektu. “Čudi samo činjenica da u Liberalnom savezu namaju političke hrabrosti da prihvate odgovornost za svoje postupke, nego pokušavaju da ih pripišu drugima”, rekao je Sekulić agenciji “Mina”. U Narodnoj stranci izražavaju žaljenje zbog epiloga u Liberalnom savezu i slažu se da je vlast uticala da stranka prestane sa političkim djelovanjem. Prema riječima potpredsjednika “narodnjaka” Predraga Popovića radi se o perfidnom vidu diktature vladajuće koalicije koja može prouzrokovati destabilizaciju u Crnoj Gori:
“To treba da bude ozbiljno upozorenje i ozbiljan signal i međunarodnoj zajednici da se malo rezolutnije pozabavi ovim što radi režim Mila Đukanovića. U ovakvom sistemu i ovakvim okolnostima opoziciji je gotovo nemoguće da djeluje i to je Liberalni savez svojim činom na naki način rezolutnije pokazao u odnosu na druge opozicione stranke, ali mislim da je ipak napravljena greška. Mi se držimo one maksime “Trpljen, spašen!”. Uporno graditi ono za što se mi zalažemo, uvjereni da će ovaj režim uskoro otiću u političku istoriju”.
Nekadašnji politički lider Liberalnog saveza i sadašnji predsjednik Liberalne partije Miodrag Živković je očekivao ovakav epilog u Liberalnom savezu. Odgovornost Liberalne partije je, prema riječima Živkovića,, zato veća i on se protivi strategiji odustajanja od političkog djelovanja:
“Nakon ovoga što se desilo u Liberalnom savezu naša odgovornost je utoliko i veća što smo mi sada u obavezi da tu ideju sačuvamo, da je nikada ne oskrnavimo i siguran sam da ćemo u tome i uspjeti”.
RSE: Smatrate li da je u Crnoj Gori situacija takva da se ne može politički djelovati?
ŽIVKOVIĆ: U Crnoj Gori je situacija takva da se mora politički djelovati. Najlakše je u životu dići ruke od svega i reći “Ja idem kući”.
I Borislav Banović iz Socijaldemokratske partije odbacuje tezu da se u ovom vremenu ne može politički djelovati u Crnoj Gori:
“Bilo je mnogo gorih situacija u Crnoj Gori. Na žalost, kroz sve te situacije je prolazio i Liberalni savez, mislim na one godine početkom devedesetih, kada je bilo strahovitih pritisaka, fizičkih i oružanih i kakvih sve ne na drugačije političko, partijsko, medijsko i opšte javno mišljenje. Ako je postojalo mogućnosti i razloga da se djeluje u tom vremenu, siguran sam da postoje mnogo bolji uslovi i za politički rad i za partijski rad u sadašnjem trenutku u Crnoj Gori”.
* * * * *
Što je uzrokovalo gašenje Liberalnog saveza čime je označen kraj petnaestogodišnjeg djelovanja partije koja je bila sinonim borbe za crnogorsku nezavisnost, jedan od nosilaca antiratnog pokreta na ovim prostorima?
Liberalni savez osnovan je 26.januara 1990. na Cetinju. U toku petnaestogodišnjeg djelovanja na političkoj sceni Crne Gore stranka je sa 13,56% podrške biračkog tijela na prvim višestranačkim izborima političko djelovanje završila sa 5,7% podrške na posljednjim prijevremenim parlamentarnim izborima oktobra 2002.godine,odnosno sa tek po jednim mandatom na lokalnim izborima nedavno održanim u Kotoru i Nikšiću. Razloge zbog kojih je od 13% u najtežim uslovima najveći i najžešći protivnik vlasti ranih devedesetih, pokretač borbe za nezavisnost Crne Gore i nosilac antiratnog pokreta, danas došao do jedva jednog mandata u Nikšiću, jedan od osnivača, Stevo Vučinić, vidi u činjenici da je stranka na samom početku uvela autokratiju:
“Tako je redom za jedan dugi niz godina iz stranke prognato više desetina uglednih građana, osnivača te stranke koji su nosili i liberalnu ideju i nosili su ideju suverene Crne Gore”.
Bivši lider, potom rizničar i na kraju analitičar Liberalnog saveza Slavko Perović razloge odumiranja stranke vidi drugačije. Perović je na vanrednoj konferenciji upriličenoj povodom gašenja stranke, uzroke pronašao u medijima i institucijama za koje je ustvrdio da su lažne i sve pod kontrolom vlasti, inteligenciji, koju je optužio da je listom izdala svoj narod i da služi za njegovo potpuno podvođenje interesima mafije, kao i međunarodnim organizacijama, navodeći da je posredstvom USAID-ja i Američkog nacionalnog demokratskog instituta u Crnu Goru uvezen izborni sistem poznat pod nazivom “siguran glas”, na kojem se, kako kaže Perović, održavaju svi latinoamerički diktatorski režimi. Liberalni savez preživio je pet krupnih političkih lomova, nakon kojih je svaki put partija postajala slabija. Prvo je 1993. iz stranke isključen Miodrag Vlahović, sadašnji šef crnogorske diplomatije. Godinu dana kasnije, poslije sukoba sa Slavkom Perovićem, stranku napuštaju osnivači Miodrag Vukmanović, Stevo Vučinić, Predrag Vušurović i Predrag Vulikić, a u periodu od '95.-'96. liberale su ponovo napustili osam poslanika i stranačkih funkcionera. 2001. iz stranke su isključeni počasni predsjednik Radoslav Rotković i predsjednik mladih Krsto Pavićević, koji su bili protiv formiranja saveza sa prosrpskim partijama. Stevo Vučinić, o tom periodu Liberalnog saveza, kaže:
“Stranka počinje da pravi lagane zaokrete od svog političkog programa, tako da je prije neku godinu definitivno postala radikalna, paračetnička organizacija. Postala je politički promoter ratnih, šovinističkih, ratnohuškačkih ideja velikosrpskih i šovinističkih stranaka u Crnoj Gori zbog kojih smo upravo osnivali stranku '91.godine. Naravno da je to za posljedicu imalo da na svim sljedećim narednim izborima u posljednjih pet godina ona drastično i radikalno gubi svoje tijelo”.
Posljednji raskol prošlog ljeta izbio je zbog afere Grbalj, kada je zbog sukoba sa Slavkom Perovićem iz stranke izbačen politički lider Miodrag Živković, nakon čega su stranku nastavili da vode, osim Slavka Perovića, Vesna i Džemal Perović. Posljednja dva raskola rezultirala su i formiranjem dvije stranke, 2001. Građanske partije i 2004. Liberalne partije. Nakon aprilskih izbora 2001. Liberalni savez dao je podršku manjinskoj Vladi Demokratske partije socijalista i Socijaldemokratske partije, uz uslov da Vesna Perović postane predsjednik Skupštine. Na toj funkciji ostala je godinu dana. Za sve vrijeme djelovanja, prema Stevu Vučiniću, stranka nije promijenila politički program, ali se nije ni na pravi način bavila aktuelnim političkim prilikama:
“I posljednji sukob koji se desio unutar stranke prije pola godine je u suštini bio sukob trgovačkih elita koje su se bavile promocijom materijalnih interesa. Nije se desilo i on, naravno, nije mogao da izdrži takve sukobe unutrašnje matrijalne prirode, interesne i nije mogao da izdrži radikalnu promjenu politike”.
