Esad KRCIC, Slobodan KOSTIC
Svega mjesec dana nakon referenduma i izglasavanja nezavisnosti, Crna Gora je primljena u Ujedinjene nacije nakon čega je uslijedilo članstvo u gotovo svim relevantnim medjunarodnim organizacijama: od Medjunarodnog monetarnog fonda i Svjetske banke, do Partnerstva za mir i Savjeta Evrope. Nedavno je Crna Gora parafirala Sporazum o stabilizaciji i pridruženju Evropskoj uniji, čije se potpisivanje očekuje najesen po okončanju niza tehničkih procedura. Gordana Djurović, potpredsjednik crnogorske Vlade:“Mislim da smo u procesu pregovaranja o Sporazumu zaslužili izvjestan respect od strane pregovaračkog tima Evropske komisije zato što smo sve svoje obaveze izvršavali na vrijeme i nikada nismo obećali nešto što nismo mogli da ostvarimo. Naše ambicije su uvijek bile samo nešto više od onoga što je bila realna procjena i što je u tom momentu, Crna Gora zaista mogla da uradi. I ništa više od toga. To je u procesu pregovaranja Crnoj Gori obezbijedilo poseban kredit.”
Inače, tokom protekle godine, u Crnoj Gori, ambasade su otvorile sve značajnije države svijeta i regiona osim Srbije. Crnogorska spoljna politika bi se mogla definisati kao nastojanje za održavanjem dobrih odnosa i sa Sjedinjenim Americkim Državama i Evropskom unijom, dok je u oblasti investicija najprisutniji ruski kapital. O značaju dobrih odnosa sa susjednim zemljama, predsjednik Filip Vujanović kaže:
“Upravo sada, kada je izborila kada je izborila svoju, crnogorsku, medjunarodno priznatu državnu granicu, Crna Gora je osvojila i snagu i pravo da se može odlučno pridružiti svijetu – prevazilaženju svih granica koje dijele i podvajaju ljude i narode. Kao novonastala nezavisna država učinili smo odmah, činićemo ih još sveobuhvatnije i ubuduće. Prvo prema susjedima, prema bratskim južnoslovenskim narodima sa kojima smo dijelili zajednički život i državu preko 70 godina. U tome nam je posebno stalo do bliskih odnosa sa istorijskim crnogorskim prijateljem i partnerom – Republikom Srbijom.”
Godinu dana poslije referenduma, opozicija i vlast različito ocjenjuju domete najmladje svjetske države. Predstavnici vlasti ističu ocjenu da je Crna Gora danas zrelije, politički stabilnije društvo, okrenuta sebi i interesima svojih gradjana, dok opozicija tvrdi da je nakon državnog osamostaljenja uspostavljena privatna država. Predrag Popović, predsjednik Narodne stranke:
“Oni ljudi koji su imali ogroman novac danas postaju vlasnici kompletnog drustvenog bogatstva Crne Gore ali nažalost, gradjani to nijesu željeli da čuju. Sada i oni koji su glasali za tu opciju to smatraju najvećim problemom Crne Gore, ali vlast drži ona partija, odnosno, koalicija koja je najvećim dijelom i uticala da Crna Gora postane samostalna država, tako da je to sada glas vapijućeg u pustinji i ništa više.”
Tokom protekle godine, tržiste nekretnina u Crnoj Gori je doživjelo pravi “bum” zašta su najzaslužniji stranci koji izdvajaju milionske sume za kupovinu zemljišta na crnogorskom primorju. Inače, statistika kaže da je prosječna plata u Crnoj Gori oko 320 eura, dok su prosječne penzije upola niže. Medjutim, ono što ističu ekonomisti, ali i podaci Svjetske banke je sve je veći jaz izmedju najbogatijih i najsiromašnijih, o čemu govori i Zvonko Pavićević, funkcioner crnogorskog Sindikata:
“Stvara se jedan sloj - pet do deset posto gradjana koji enormno dobro žive i praktično cijelo bogatstvo Crne Gore je u njihovim rukama, dok se najveci dio naroda zadovoljava mrvicama.”
Prema izvještajima relevantnih medjunarodnih organizacija, u oblasti ljudskih prava i sloboda Crna Gora dobija uglavnom zadovoljavajuće ocjene, dok se kao osnovni problemi navode korupcija, organizovani kriminal i neefikasno sudstvo.
Srbijanska indiferentnost
Bez obzira što su Srbija i Crna Gora provele u državnom zajedništvu skoro devet decenija, Crna Gora je nakon svog osamostaljivanja potpuno iščezla iz delokruga pažnje Srbije. Svi oni koji su se zaklinjali u srpsko-crnogorsko bratstvo, zajedničku istoriju, tradiciju, veru i jezik, poslednjih meseci prestali su da se obaziru na Crnu Goru. Ambasador Crne Gore u Srbiji Anka Vojvodić ipak gaji nadu da će se odnosi između dve države vremenom popravljati:
"Sigurno da treba malo vremena da nove okolnosti počnu da se žive. O odnosima Srbije i CG ne mogu govoriti osim kao o prijateljskim, dobrim u budućnosti i sigurno prosperitetnim za oba naroda. Naravno, nije sve u onom zamahu kako smo očekivali ili onim tempom kako je CG razvijala svoje bilateralne odnose sa zemljama u okruženju. No, mi očekujemo da kao i u ovom periodu od godinu dana koji je za nama, kada možemo govoriti o korektnim odnosima sa jedne i sa druge strane, možemo očekivati da se ti odnosi prodube."
S obzirom da se većinska Srbija još uvek nije do kraja pomirila sa opredeljenjem stanovnika Crne Gore da žive u svojoj državi, odnosi između Srbije i Crne Gore još uvek nisu uređeni do kraja. Srbija je jedna od retkih zemalja koja nema svog ambasadora u Podgorici, dok je Crna Gora jedina država iz regiona sa kojom nije potpisan gotovo nijedan međudržavni sporazum. Zbog svega toga zagovornici zajedničke države Srbije i Crne Gore ne posustaju u svojim namerama. Stručni saradnik Instituta za istoriju Srpske akademije nauka i umetnosti Slavenko Terzić:
"Svakako da je naše zalaganje za zajedničku državu bilo u najboljem interesu pre svega naroda CG, a zatim i naroda Srbije. Zajednička država Srbije i CG bila je vekovna želja najumnijih ljudi i u Srbiji i u CG. Mislim da je referendum bio nelegitiman i nelegalan, mislim da će politička volja naroda u CG, koji zaista želi da živi zajedno sa Srbijom, pre ili kasnije pobediti."
Uprkos ovakvim željama poklonika državnog jedinstva, istoričar Milan St. Protić smatra da će se Srbija ipak vremenom osloboditi i te iluzije:
"Živo se sećamo kolika je kampanja vođena ovde u Srbiji, da je nemoguće razdvojiti Srbiju i CG i da će to da bude opšta katastrofa. A onda smo doživeli da godinu dana docnije svi zvanični činioci u Srbiji potpuno zaborave da CG uopšte postoji. Odnosi Srbije i CG je trebalo da budu očuvani ali na drugim temeljima dve nezavisne države. U krajnjoj liniji u CG ima 30% stanovništva koje sebe smatra Srbima, od kojih je ova vlast, koja se toliko busala u grudi, potpuno digla ruke. I sad izgleda kao da je CG na suprotnoj strani zemaljske kugle od Srbije, kao da ona više ne postoji niti se Srbija uopšte interesuje šta se tamo dešava. I to je tipično ne samo za ovu današnju vlast nego i za onu Miloševićevu, da kad se izgubi kontrola nad određenom teritorijom onda odjedanput prestaje i bilo kakva zainteresovanost za narod koji tamo živi."
Nezainteresovanost državnih čelnika Srbije da razvijaju odnose sa Crnom Gorom, što se manifestuje i kroz zanemarivanje dana crnogorske državnosti, predstavlja neku vrstu kompenzacije za ne tako prijatnu činjenicu, da je Srbija nakon crnogorskog referenduma prinuđena da živi sama. Medijski analitičar Velimir Ćurgus primećuje da ta vrsta frustracije umnogome određuje odnos Srbije prema Crnoj Gori:
"Dosta je očigledno da je CG nešto što je takoreći izbrisano. Mislim da su razlozi mešane prirode. Znači, s jedne strane -političke, ovde politika određuje sve pa i nivo interesovanja za određeno područje. A ima u tom političkom i nečeg vrlo psihološkog, kao da su se neki uvredili zbog toga i onda rešili da to potpuno izbrišu. To je dosta infantilno ponašanje, koje će se na kraju krajeva dovesti na pravu meru budućnošću, odnosno nekom vrstom normalne saradnje."
